По кусиот скок на цената на на нафтата и деривати по војната на Блискиот Исток истите се стабилизираа. Моксва трпи големи падови во планираните приходи во буџетот, кој е воен, аради тоа што цените во овој сектор не се повони за неа
ОЛЕГ ХОХЛОВ
Приходите на рускиот буџет од нафта и гас брзо паѓаат. Од почетокот на годината, цените на нафтата на светските пазари паѓаат, а овој тренд е одржлив. Што значи ова за руската економија?
Во јуни оваа година, приходите на рускиот буџет од нафта и гас се намалија за повеќе од една третина во споредба со јуни минатата година. Приходите изнесуваа 494,8 милијарди рубли – најслабиот резултат од јануари 2023 година. Потоа, сепак, по краткорочен пад, приходите почнаа да се опоравуваат, додека сега нема предуслови за таков развој.
На почетокот на 2023 година, приходите се намалија поради воведувањето на горната граница на цените на руската нафта и ембаргото на земјите од Г-7. Како резултат на тоа, цената на барел руска нафта Урал (која ја користи и Бугарија) падна под 50 долари, но постепено Русија успеа делумно да се прилагоди на ограничувањата. Руската „флота во сенка“ одигра важна улога во ова, а приходите потоа повторно почнаа да растат. Падот на приходите од нафта во 2025 година се должи на глобалните трендови. Не е само руската нафта таа што поевтинува – цените на сите видови нафта паѓаат. Дури ни војната на Блискиот Исток не е во состојба значително да ги вознемири купувачите.
Проблемот е што има повеќе нафта отколку што пазарот може да апсорбира. Во јуни, Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) предвиде дека понудата на нафта ќе порасне за 1,8 милиони барели дневно на 104,9 милиони во 2025 година. Во исто време, потрошувачката ќе се зголеми само за 720.000 барели дневно, на 103,8 милиони.
Причината зошто понудата расте толку енергично е тоа што земјите од ОПЕК+ го зголемуваат производството. Ова е во остра спротивност со нивното претходно однесување, кога намерно го намалуваа производството за да создадат дефицит и да ги зголемат цените. Таа стратегија не функционираше, бидејќи, со тоа ОПЕК само отстапи дел од својот пазарен удел на САД и другите конкуренти. Сега тие го прават тоа обратно – ја зголемуваат понудата за да ги намалат цените и да го направат производството на новите американски полиња непрофитабилно.
Во мај, јуни и јули, земјите од ОПЕК+ додадоа 411.000 барели дневно, а на нивниот состанок минатиот викенд се согласија за уште едно зголемување на производството во август – за 548.000 барели дневно. Бидејќи прогнозата на ИЕА не го зема предвид ова ново зголемување, зголемената понуда ќе ја надмине побарувачката уште повеќе.
Според анкетата на Ројтерс спроведена меѓу 40 водечки аналитичари и економисти, просечната цена на барел сурова нафта од типот Брент во 2025 година би можела да биде околу 68 долари. Со цена малку над 70 долари во првите пет месеци од годината, таа би морала да падне на 65 долари во втората половина од годината за да се оствари прогнозата.
Буџетот на Русија за 2025 година првично беше пресметан врз основа на просечна цена на Брент од 81,7 долари за барел. Напролет, руската влада ја намали својата прогноза на 68 долари. Но, сегашните околности значат дека дури и тоа можеби нема да се реализира.
Пресметките на економистот Сергеј Алексашенко покажуваат дека доколку се задржат сегашните цени, владата веројатно ќе го исполни – а можеби дури и малку ќе го надмине – својот план за приходи. Сепак, ова не е оригиналниот план на владата, кој предвидуваше приходи од нафта и гас од 10 трилиони рубли, туку ревидираниот план од 8,3 трилиони рубли. Во исто време, планираните трошоци се зголемени за 800 милијарди рубли, што ќе го зголеми буџетскиот дефицит на Русија на околу 3,8 трилиони рубли (1,7% од БДП).
Ситуацијата во Русија сè уште не изгледа безнадежна, велат аналитичарите во Институтот за економии во развој (BOFIT) на Банката на Финска во нов преглед. Дефицитот од 3,8 трилиони рубли би можел да се финансира со зголемување на државниот долг – или со друго зголемување на даноците. Но, опциите за контрамерки стануваат сè поограничени.
Од 1 јуни, Националниот фонд за благосостојба (NWF), „штедилницата“ на руската влада која треба да ги покрива намалените приходи од нафта и гас, имаше ликвидни средства во вредност од само 2,8 трилиони рубли, помалку од очекуваниот буџетски дефицит. Сепак, во јуни, ликвидниот дел порасна за 1,3 трилиони рубли, откако дополнителните приходи од нафта и гас собрани минатата година беа вклучени во NWF. Но, сликата не се менува радикално – всушност, државата почнува да живее од плата до плата. Секој остар надворешен шок – на пример, нов пад на цените на нафтата или зголемен притисок од санкции врз Русија – би можел да се претвори во целосна криза. Ако војната против Украина продолжи, и таа станува сè поскапа со секоја измината година, нема да биде можно без намалување на цивилните буџетски ставки.
