Руската економија е лоша затоа што не расте, но тоа не значи дека Путин нема пари за социјални трошоци, а да не зборуваме за војската. А Русија одамна се прилагоди на санкциите, тврди економистот Сергеј Алексашенко
ОЛГА ТИХОМИРОВА
ДВ: Извршниот директор на Сбербанк, Герман Греф, ја гледа руската економија во стагнација, а министерот за економски развој Максим Решетников, верува дека руската економија се лади побрзо од очекуваното. Сепак, претседателот Путин ги оспорува овие проценки и тврди дека сè е во ред. Која е вашата проценка: што се случува во руската економија?
Сергеј Алексашенко: Буквално од првите денови на војната во Украина, постојано се зборуваше дека руската економија ќе се урне во секој момент. Сепак, гледаме дека таа сè уште не се урнала. Работите не се толку јасни во економијата. На пример, зголемувањето на буџетскиот дефицит не значи дека владата нема пари. Напротив, тоа покажува дека даночните приходи се недоволни за финансирање на расходите и дека тоа мора да се направи преку кредити. Во моментов, приближно една петтина од руските буџетски расходи се финансираат преку кредити, а дефицитот изнесува 3,7% од БДП, според податоците од Министерството за финансии. Не звучи добро, но во Соединетите Американски Држави буџетскиот дефицит надминува 6% од БДП и приближно една третина од буџетските расходи се финансираат преку кредити. Тоа е, ако претпоставиме дека буџетскиот дефицит е критериум за состојбата на економијата, тогаш американскиот е во многу полоша состојба од рускиот.
Второто прашање е за стапката на раст. Што се случува со руската економија?
– Всушност, за повеќето експерти, веќе на крајот од минатата година беше очигледно дека економијата почнува да забавува. Но, тука треба да се разбере дека руската економија се состои од два дела кои не се пресекуваат еден со друг. Едниот е воената економија, каде што сè е за фронтот, сè е за победата, а вториот е цивилниот сектор, кој не работи за војната. А фактот дека цивилниот сектор почнува да забавува стана очигледен уште во летото 2024 година. Некаде на почетокот на оваа година, се покажа дека интензитетот на раст во воениот сектор на економијата приближно одговара на падот во цивилниот сектор. И во овој поглед, изјавата на Герман Греф дека Русија е во состојба на техничка стагнација е фер, бидејќи стагнацијата е состојба на економијата околу нулата, односно токму она што го забележуваме денес.
Но, сè лошо што може да се каже за економијата на Путин не му се допаѓа на претседателот. И логиката тука е едноставна: тој самиот призна дека проблемите во економијата се зголемуваат поради фактот што има војна. Но, ако економијата е во лоша состојба, тогаш вината за тоа е војната. И не е ли време да се заврши оваа војна?
DW: Значи, проблемот во економијата всушност се сведува на политичко прашање?
– Да. Всушност, спорот е за тоа како да се гледа на забавувањето на економијата: како економски или политички проблем? Путин категорично одбива да признае дека ова е политички проблем. Барем за јавноста.
DW: Германскиот економист Јанис Клуге вели дека трошоците за војна се зголемуваат, додека приходите од нафта и гас се намалуваат.
– Навистина, приходите од нафта и гас на Руската Федерација во 2025 година се помали од оние од минатата година. Но, секој што сака да се ориентира во оваа тема знае дека приходите од нафта и гас зависат од два параметри. Првиот е цената на извозната нафта, која ја објавува руското Министерство за економија. И вториот е обемот на производство и извоз на нафта. Според тоа, го множиме еден со друг, не заборавајќи дека буџетот не се финансира во долари, туку во рубли. Пред една година, доларот вредеше 100 рубли, а сега вреди 80. Што мислите дека ќе се случи со приходите ако производството и извозот на нафта останат непроменети? Тие се намалуваат. Но, што го објаснува ова? Дали санкциите функционираат подобро, а Русија произведува помалку нафта? Не. Се објаснува со фактот дека рубљата се зајакна. Но, приходите на Министерството за финансии се навистина помали.
ДВ: Експертите едногласно тврдат дека за да ја продолжи војната, Путин ќе мора да ги намали невоените трошоци, а тоа, по правило, се социјални трошоци.
– Путин нема да скрати ништо. Минатата недела на форум во Владивосток, тој призна дека Русија има проблеми со буџетските приходи. И дека дефицитот расте. Но, нема ништо страшно во ова. Вратете се на почетокот на нашиот разговор: буџетскиот дефицит не значи дека трошењето треба да се намали. Едното не произлегува од другото. Буџетскиот дефицит значи дека трошењето треба да се финансира преку кредити. И дали руското Министерство за финансии може да позајми повеќе на пазарот денес? Да, може. И нема проблем со тоа.
Од вашите зборови, може да се заклучи дека руската економија е во прилично добра состојба – и покрај тврдењата за спротивното.
– Всушност, за експертите, изгледа лошо. Бидејќи не расте, бидејќи економскиот раст е концентриран во сектори кои не прават ништо корисно за општеството, за иднината. Ова покажува дека организмот не е здрав. Но, тоа не значи дека Путин нема пари за финансирање на социјалните трошоци, а да не зборуваме за војската.
Затоа, она што се случува со економијата не влијае на општеството на никаков начин. Во моментов, Русите не го чувствуваат недостатокот на раст.
Европската Унија подготвува уште еден пакет санкции против Русија. Дали мислите дека Русите ги чувствуваат санкциите или веќе се прилагодиле и се навикнале на нив?
– Погледнете, и Русите и руската економија одамна се адаптираат на санкциите. Руската економија многу страдаше од санкциите воведени на самиот почеток, во вториот квартал од 2022 година, и претрпе многу остар пад. Во третиот и четвртиот квартал од 2022 година, таа беше реструктуирана, а од почетокот на 2023 година, економијата се врати од дното и почна да расте. А бидејќи економијата расте, тоа значи дека успеа да ги надмине сите постојни ограничувања што беа воведени.
Да, руските извозници и увозници практично не можат да плаќаат во долари и евра. Но, можат во рубли, во јуани, во криптовалути и во злато. Да, ова може да биде поскапо, предвидливоста е помала и можни се некои неуспеси. Но, постои алтернатива. Можеби повеќе нема Тојоти, Нисан, Мерцедес, БМВ итн., но има кинески автомобили и руските потрошувачи ги купуваат и возат. Населението купува различна облека, различни обувки. Нема европски? Има кинески, турски, виетнамски. Тие сè уште не шетаат голи по улиците на Москва и другите градови. Значи, Русите некако се прилагодиле на она што се случува и им одговара оваа состојба, бидејќи нема немири.
Покрај тоа, се сеќавам дека ги спроведов овие анкети некаде кон крајот на 2022 година, и дури и тогаш, Русите на никаков начин не ги поврзаа санкциите со постапките на Путин. Тие веруваат дека санкциите се злонамерни дејствија на Западот, кој не ја сака Русија. Тоа е, врската дека санкциите се резултат на војната не постои во нивните умови.
(Сергеј Алексашенко е добро познат руски економист и поранешен заменик-министер за финансии на Русија. Од 2013 година живее и работи во Соединетите Држави. Во 2023 година, тој беше прогласен за баран откако руското Министерство за правда го вклучи на списокот на „странски агенти“)
