Германското разузнавање го опишува Путин како „циничен офицер на КГБ со длабок националистички начин на размислување“. Зошто Германија не обрнала внимание на алармантните сигнали за агресивниот „систем на Путин“ на време?
АНАСТАСИЈА ШЕЛЕВА
Документите од германското Министерство за надворешни работи, разузнавањето и некои други оддели, како и експертските извештаи, не оставаат сомнеж дека во текот на сите години додека тој бил на власт во Русија, Берлин имал доволно причини да не му верува на Владимир Путин. Но, сè до самиот почеток на војната против Украина, германските политичари ги игнорирале алармантните сигнали и само ја зголемувале зависноста на германската економија од Москва.
Книгата на германските новинари Катја Глогер и Георг Масколо, насловена како „Неуспехот: Истрага за германската политика кон Русија“, е посветена токму на оваа тема. Авторите објаснуваат за ДВ кога и зошто, според нив, Германија требало да го промени својот пристап кон Русија.
ПУТИН И НЕГОВИТЕ УЛОГИ Како дописник за списанието „Штерн“ во Москва, Катја Глогер беше една од првите странски новинарки што го запозна Путин лично. Во месеците кога го придружуваше Путин, таа не само што го посетуваше неговиот дом, каде што од неговата ќерка се бараше да свири пијано за гостите, туку ја посети и неговата теретана.
„Кога го видовме овој слаб човек со сиво лице, облечен во одела што воопшто не му одговараа, многумина од нас (странски дописници – ур.) се прашавме – кој е воопшто овој г-дин Путин?“, се сеќава Глогер. На почетокот на векот, Путин сè уште не заземаше истакнато место за странските дописници што работеа во Москва, „иако неколку години беше централна фигура во системот на власт уште од доцниот период на Елцин“.
На почетокот на својот прв претседателски мандат, Путин се обидуваше да се претстави како почетник кој сакаше да учи од Западот, а оваа улога ја играше не само пред медиумите, туку и пред тогашниот германски канцелар Герхард Шредер – на пример, поставуваше прашања за станбената изградба или пензискиот систем во Германија, но всушност се обидуваше само да остави добар впечаток, останувајќи верен човек на КГБ, се сеќава новинарот.
ГЕРМАНСКИТЕ СЛУЖБИ ЗА ПУТИН Сопругот на Катја Глогер, Георг Масколо, кој е поранешен главен уредник на списанието „Дер Шпигел“ и е познат во Германија по своето истражувачко новинарство, додава: „Кога Путин се искачи на политичката сцена, малку се знаеше за него во светот. Но, во Германија не беше така – не само затоа што Путин имаше претходно искуство поврзано со Германија, туку и затоа што Германија имаше претходно искуство поврзано со Путин.“
Според Масколо, во германското Министерство за надворешни работи од самиот почеток имало два табора – во зависност од нивниот став кон Путин. Некои веруваа дека и покрај неговото минато во КГБ „по агонијата на режимот на Елцин“, со него може да се работи. Други, особено претставници на тајните служби, предупредуваа: „Бидете внимателни. Агент на тајната служба си останува агент на тајната служба“.
Во својата книга, Глогер и Масколо цитираат германска контраразузнавачка проценка во која Путин од неговиот прв мандат како претседател е опишан како „циничен офицер на КГБ со длабоко националистички начин на размислување“. Како што забележува Масколо, „Предупредувачките знаци дојдоа многу рано, но беа игнорирани“.
КАКО БЕШЕ ПОДГОТВУВАН ГОВОРОТ НА ПУТИН ПРЕД БУНДЕСТАГОТ Во септември 2001 година, Путин одржа говор на германски јазик пред Бундестагот, кој беше пречекан со восхитен аплауз. Му помагаа неговиот близок пријател Матијас Варниг, поранешен офицер на Штази, а подоцна и генерален директор на подружницата на Газпром „Норд стрим 2“, и Хорст Телчик, долгогодишен советник за надворешна политика на германскиот канцелар Хелмут Кол. Тие ги формулираа двете клучни пораки во говорот: „Русија е пријателска европска земја“ и „Русија е сигурен деловен партнер и е подготвена за интересни зделки“.
„Во тоа време, многумина мислеа на следново – рускиот претседател дојде кај нас, зборувајќи ни на јазикот на Кант, Гете и Шилер, откривајќи ни го со тоа своето срце. Сепак, тоа не беше баш така, бидејќи до одреден степен го напишавме овој говор на Путин за себе“, вели Катја Глогер.
Истиот ден, Путин зборуваше и пред Комитетот за меѓународни работи на Бундестагот, каде што Кант, Шилер и Гете ги нема никаде, Масколо ги сумира записниците од тој состанок. Наместо тоа, има изјави како: „Уморен сум од вашите двојни стандарди“, „Уморни сме од слушање на вашите критики за војната во Чеченија“, „Ако НАТО продолжи во иста насока, нема да има заеднички европски дом“.
КРВАВАТА ТРАГА ОД ПОЛИТИКИТЕ НА ПУТИН „Политиките на Путин и неговите методи почнаа да оставаат крвави траги уште рано“, вели Глогер, осврнувајќи се, на пример, на убиството на новинарката Ана Политковскаја во октомври 2006 година или на труењето со полониум на поранешниот агент на КГБ Александар Литвиненко во ноември истата година. Затоа, Глогер забележува дека во оваа позадина, Германија требало да ја доживее својата „пресвртна точка“ порано – долго пред канцеларот Олаф Шолц да го објави истото во февруари 2022 година – по нападот на Русија врз Украина.
Но, дали поволниот курс што Германија го одржува долго време кон Русија може да се објасни со наивност? Катја Глогер е категорична: „Ова не беше наивност. Претпоставуваме дека во Германија не сакаа доволно да ја видат растечката радикализација и идеологизација на системот на рускиот претседател, кој од одреден момент почна да верува дека исполнува историска мисија за обновување на поранешната империја и спротивставување на Западот со целиот негов нормативен систем“.
За енергетската зависност на Германија од Русија, Глогер ја нарекува изградбата на гасоводот „Северен тек 2“, договорена во септември 2015 година – по руската анексија на Крим – политичка одлука. Според авторот, аргументите на тогашната канцеларка Ангела Меркел беа: „Ако сакаме Минските договори да бидат успешни, мора да го поддржиме „Северен тек 2“. И така, можеби, ќе можеме да купиме време за Украина.“
Објаснувајќи го насловот на книгата, Глогер го забележува следново во врска со дипломатските напори на Меркел: „Се обидуваме да бидеме фер и да дојдеме до заклучок дека ова е стратешки неуспех, бидејќи политиката кон Русија можеше и требаше да се промени најдоцна во 2014 година. Дали ова беше поврзано само со профит и притисок од економијата? Тука, пред сè, треба да се забележат напорите на канцеларката насочени кон спречување на можна ескалација во источна Украина и замрзнување на конфликтот. Може да се каже дека тие беа добронамерни, но може да се пропадне дури и со најдобри намери.“
Глогер исто така нè потсетува дека до почетокот на војната против Украина, уделот на руските енергетски испораки за Германија достигна речиси 60 проценти. Намалувањето на оваа зависност ја чинеше Германија десетици милијарди евра.
