ЛЕОНИД ГОЗМАН
За сè што денес може да се примени придавката руски е поврзано со смрт, уништување, агресија и лаги. Светот веќе не ја гледа земјата со која соработуваше. Постои само територија: и светот треба да се обедини против неа
Самиот Путин веројатно мисли дека неговата мисија е да ја победи Америка, да воспостави нов светски поредок во кој Русија ќе биде главна итн. Но, тој греши. Неговата мисија беше да ја уништи Русија. И тој го направи тоа. Мирно може да си оди.
Всушност, тој се снајде само со ова, со ништо друго. Паѓање на економијата, влошена демографска ситуација, продлабочена технолошка заостанатост, лицемерие кое покрива сѐ – тоа се сите достигнувања на неговото владеење. Тие можат да бидат наведени долго време. И војната и масакрите како апотеоза.
Но, Русија – да, уништена. Земјата во која сме родени и израснати веќе не постои.
А за светот нема држава со која соработувале и дејствувале, има територија од која произлегува закана, и заради спротивставување е потребно да се обедини.
Државата не е територија, тоа е нешто повеќе. Територијата не оди никаде, а народот, во најголем дел, исто така ќе остане: дури и денешниот егзодус од Русија не е мнозинство. Една земја е култура, начин на живот, самосвест, тоа е идеја за тоа во светот. Земјата е врската на сегашноста со минатото – континуитет, и иднината – и со она што е денес и со она што некогаш било.
Еднаш нашата земја веќе исчезнуваше – ја уништија болшевиците. По Октомвриската револуција, остана територија каде што се случуваше некакво лудило, но таа веќе немаше никаква врска со Русија, со нејзината култура, со нејзината историја, освен, можеби, со нејзините најпатолошки моменти – како владеењето на Иван Грозни. Тоа беше негација и на историјата и на културата на Русија, ги уби или протера оние што ја симболизираа поранешната земја, го заборава или го искривува споменот на оние кои загинаа пред нејзиното појавување во 1917 година. Потоа со децении беше долго и болно оживувано – но никогаш не оживеа целосно.
Сега се случи нешто многу слично. До неодамна зборот „Русија“ се поврзуваше и со добро и со лошо. Диктатура, Сталин, логори, но и руска култура, пробив во вселената, Победа. Но, тоа е сѐ во минатото. Како што своевремено зборовите „Германија“ или „Германец“ не се поврзуваа со Гете или со големите германски научници, туку со луѓето од СС одредите, лудиот фирер и печките на Аушвиц и Треблинка; така денес, за сè што придавката руски може да се примени е поврзано само со смрт, уништување, агресија и лаги. И ова е долго време!
Нема земја. Не само тоа, сè што изградивме од крајот на осумдесеттите е уништено. Нема руска култура. Да, сезоната во Скала ја отвори Мусоргски, а Чехов е поставен во сите театри во светот. Но, ако порано зад овие имиња стоше нешто наречено голема руска култура, сега Пушкин или Чајковски постојат сами по себе, кои не се поврзани со никаква културна средина. Тие постојат, а зад нив е празнина.
Нема повеќе руска војска – постои опасна вооружена група која сее смрт во Украина. Армијата си ја брани државата, а не бандитира во соседната земја без никаква цел, освен за остварување на нејасните фантазии на првиот човек. Современата армија е обединета и не се состои од убиствени приватни војски. Во модерната армија има дисциплина, во неа има ексцеси, но силувачите и мародерите во неа се казнуваат, а не се охрабруваат, давајќи имго градот на ограбување или доделување на чинот гвардејски на криминалните единици. Нема војска.
Зад зборот Русија, почнувајќи од Петар, се криеше идејата за воена моќ. Сега Путин му покажа на целиот свет дека нема сила. Тоа е веќе опасно од гледна точка на безбедноста на територијата, која до неодамна беше Русија. „Зимската војна“, неуспешна за Сталин (нападот на Финска), го поттикна Хитлер да го нападне СССР – зошто да не нападне ако Црвената армија е слаба? Се разбира, нашите власти ја измислија заканата од НАТО, но заканите од Кина или некој талибански вид се сосема реални. Нивните решителни акции во однос на соседните територии станаа поверојатни. Имаше (во главите на светот) воено силна земја, а сега, колку и да се прикажуваат карикатури за чудото од оружје, без разлика колку паради се одржуваат (поздрав на изгубеното владеење на Николај Први), таму останува само територија достапна за секој агресор.
Всушност, во Русија нема претседател. И не зборувам за тоа дека тој нема изборен легитимитет. Претседателот, кралот или султанот е тој што одржува ред (не мора уставен, туку некаков) и комуницира со надворешниот свет и со сопствената земја. Нема ред, исто како Устав, долго време – пожари, пробивања на фекалии, неисполнување на некоја од преземените обврски (за објавување на официјалните ветувања изминативе години, наскоро ќе се затвора како за дискредитација на држава). А Путин одбива да комуницира. Не настапи, на пример, на Г-20 – а сепак тоа беше одлична можност да му објасни на целиот свет дека тој, светот, греши, а Путин, напротив, е во право во сè. И тој не сака да комуницира со сопствениот народ – ја откажа прес-конференцијата и уставно неопходното обраќање до Сојузното собрание. Има некој задолжен од Кремљ или од непознат бункер, но претседателот не е.
Ова не се случи само со нас. Разбирам дека споредбите меѓу Путин и Хитлер и нашата сегашна состојба со Третиот Рајх се премногу очигледни, лежат на површина и затоа многумина се уморни од нив. Илф и Петров, ако им дојдеше истата шега во глава, ја пречкртуваа. Само што ова не е шега! На крајот на краиштата, вака изгледа – погледнете каква неверојатна сличност, и во акции и во реторика. Најмногу од сè, нашата земја сега личи на Германија во 1944 година – воениот пораз на фирерот допрва требаше да дојде, но Германија и германската култура, какви што светот ги познаваше со векови, повеќе не постоеја.
И ова, доволно чудно, е оптимистичка аналогија. Германија се прероди. Можеби и ние можеме. Иако не е целосно загарантирано.
Не толку одамна, Путин на форумот Валдаи рече: „Зошто би ни бил потребен свет во кој нема да ја има Русија?“ Ова е светот – без Русија – што настана благодарение на трудот на Владимир Путин во 2022 година.
(Леонид Гозман е руски опозициски политичар. Овој текст е објавен во „Нова газета Европа“.)
