ИВАЈЛО ДИЧЕВ
Се враќаме во годините на транзицијата, кога пријателите се разделуваа заради политички определби. Но сега е пострашно: после 1990-тите се караа комунистите и антикомунистите, денес секој против секого. Што им станува на луѓето?
Дали војната е веќе во Бугарија? Непријателските чети навалуваат на Софија и нè напаѓаат во метрото. Телевизиските говорници пелтечат, предвидувајќи претстојниот колапс на Третата бугарска држава, ако не и на Западот како таков. Тие се дискретно поддржани од социолошки агенции со соодветни распореди. Во самата владејачка коалиција БСП му повлекува црвени линии на Кремљ, ИТН објавува дека времето за компромиси истече, а ДБ крева црвени знамиња и жолти картони.
Зошто оваа радикализација?
Протестите се обилни во сите можни прилики, а, се разбира, кутрата северна Македонија повторно се бранува во медиумите како закана за прозападните елити од наводниот русофил и српско-римски народ. Специфичен знак за кризата е што не поминува ден, а претседателот да не проговори на темата, а нема кој да му шепне дека малку ја оретерува мерката.
Како да се вративме во време на транзиција, кога пријателите, па дури и семејствата се разделија врз основа на политичка припадност. Сега оваа драма се игра главно на социјалните мрежи. Ако некој биде ангажиран да брои блокирање на Фејсбук на соговорници кои ве разбеснуваат идеолошки, веројатно ќе имаме дигитален израз на радикализација. Но, денес е покомпликувано. Ако во 1990-тите се бореа комунистите и антикомунистите, денес секој е против секого – евроатлантичарите против путинистите, новите политичари против претходните, претседателските против антипретседателските, Турците против Бугарите, главните партии против наследниците на циркусот Атака од Вазраждане. …
Не е ново само расцепканоста на првите редови: денес партиите како да не нудат алтернативи за управување – се задоволуваат да го навредуваат противникот и оваа меѓусебна навреда почнува да ги хистеризира граѓаните. Дека сите се маскари – ова беше приватно мислење на аполитичниот Бугарин: денес оваа оскудна мисла го исполни секој агол на јавноста – политичарите крадат, неспособни се, им служат на странските интереси, на бугарската работа. Што ќе се каже – да се кренат чеканите и да се распушти државата.
Еве еден пример: Кирил Петков се враќа од САД со ветување дека ќе испорачува течен природен гас за да се компензира за едностраната уцена на Русија. Точно, не знаеме многу за договорот. А сепак како го поздравуваат? Некои не веруваат дека постигнал нешто, преведете го американското коминике во кое не се споменува гас. Други прават калкулации за да ни докажат дека нема шанси американскиот гас да биде поевтин од рускиот, имало транспорт, промена на агрегатна состојба, загуби. Други ги разоткриваат озлогласените посредници кои требаше да го ограбат договорот затоа што комунизмот нè научи да го мразиме трговецот со паразити. Четврти, едноставно лажат дека Петков не се сретнал со ниту еден важен човек во Вашингтон, а новинарите се расеани во име на сите гледишта. Петти се најавтентичните: организираат потсмев за стутканите панталони и неуставните чевли на бугарскиот премиер, фотографиран покрај Камала Харис.
Така е за се. Ако им дадат нешто на пензионерите, веста ќе биде дека поштата е хакирана или дека во меѓувреме поскапело јагнешкото. Ако на хоризонтот се појави инвеститор, веднаш се разоткрива како Албанец, путинист или поранешен вработен кај некого. Ако ни ветат дека ќе потрошат некој денар на бензинската пумпа, сите во хорот почнуваат да викаат дека не било јасно како ова се случува. Да не зборуваме за посложени политички равенки, како на пример дека ако превозниците сакаат добри патишта, мора да бидат подготвени да платат патарина. Па зошто да не се протестира и против патарините и против лошите патишта?
Не велам дека не треба да ја критикуваме власта: реформите никаде ги нема, не се осмелуваат да заземат принципиелен став за поддршка на Украина, се расправаат, создаваат чувство дека ни претстојат избори. Но, погледнете го од другата страна. Бугарија не била во ваква тешка ситуација од Втората светска војна, а кризата не наоѓа на чело на распарчен парламент, со жестока опозиција и деморализирани луѓе. Преку Црното Море, тоталитарната империја ги насочува своите нуклеарни проектили кон нас и ја става својата „петта колона“ на готовност, вооружена не само со тролови, туку и со рафинерии, продажни забави, криминални зависности. Како реагираат политичарите наспроти опасноста? Се радикализираат – со надеж дека ќе привлечат одреден процент од гласачите. Згора на тоа, оваа радикализација се допаѓа, се доживува како принцип, како определба.
Имам чувство дека нашите сограѓани не се свесни за сериозноста на ситуацијата. Разберете, ние сме во војна: ладна, но многу сериозна. Затоа што деценискиот мировен поредок во светот е брутално прегазен од членот на Советот за безбедност, кој требаше да го заштити. Планот на западните демократии да влијаат врз диктатурите преку мирна трговија не успеа. Излегува дека диктатурите ја користат добрата волја на Западот за да развијат нови оружја и технологии на дигитална пропаганда, а мирот е само воен трик.
Најверојатно ќе имаме тешки години. Инфлацијата нема да запре ако, да речеме, ползиме пред Гаспром и ги прифатиме нивните понижувачки диктати. Нема да пропаднеме ако се откажеме од еврото и го вратиме нашиот горд финансиски суверенитет, напротив не чека Виденова хиперинфлација. Нема кој да не заштити, ако излеземе од НАТО, напротив ќе бидеме беспомошни против бескрупулозниот и моќен непријател.
Не гледам излез на последните избори. Најмногу, новите русофилски партии ќе исцицаат 10-15 проценти од ИТН и БСП, што ќе го продлабочи ќор-сокакот. Новата техничка влада на Радев ризикува да предизвика жестоки протести, овојпат против самиот себе поради сомневањата за путинизам и ќе ја зајакне изолацијата на нашата земја, која штотуку почнуваме да ја надминуваме. До неодамна мислев дека власта може да бара полиња на евроатлантска соработка со опозицијата, но и таму се засили радикализацијата.
Во шахот ова го нарекуваат цуг-цванг – распределбата на фигурите ве принудува да играте конкретни потези и се чини дека тие се оние што ни дозволуваат околностите. Во превирањата и безнадежноста, сè што ни останува е да го задржиме нашето ментално здравје. Да научиме да го менуваме каналот кога ќе почнат да се протегаат апокалиптичните деликатеси, да ги проверуваме секојдневните сензационални откритија и добро да се сеќаваме на оној што не излажа вчера. Ќе биде добро како општество да се фокусираме на она што може и што мора да се направи за да се оди напред, а не на иритациите што не преплавуваат. А да го оставиме господинот Петков сам да си ги чува чевлите
