Новиот британски премиер се слави како спасител, а потопот на фунтата почна кога тој беше министер за финансии. Сунак изгледа како многу интелигентен човек кој ќе сфати дека не може да остане премиер ако управува со денешна Британија како со корпорација.
ГОЈКО ДРЉАЧА
Зошто владата на Лиз Трс беше брзо соборена со планетарно потсмев, а самото појавување на Риши Сунак како нов премиер ја отстрани Велика Британија од позициите наменети за жешки теми? Многу краткото владеење на Лиз Трус во медиумите се гледаше како бурна политичка бурлеска, која ја води Британија низ навидум целосно безумните фискални планови на Кваси Квартенг директно кон карпата од која таа ќе скокне во банкрот. Во тој глобален наратив кој преовладуваше, Британија имаше среќа бидејќи „пазарите“ ја препознаа сета глупост на економските идеи на Truss & Kwarteng и започна „рационален“ напад на фунтата и назимките (британски обврзници).
Во време кога британската политика е на работ, економијата е во хаос поради зголемената инфлација, а нееднаквоста се зголемува, јавноста се повеќе го доведува во прашање кредибилитетот и потеклото на богатството на новиот премиер Риши Сунак. Тој и неговата сопруга, според Sunday Times, имаат нето богатство од 845 милиони долари. За разлика од САД, Британија нема историја на ултра богати премиери.
Најголем дел од неговите приходи доаѓаат од софтверска компанија во сопственост на таткото на сопругата. Инфосис е индиски ИТ гигант кој не е добро познат во Соединетите Држави по тоа што им помага на компаниите да вршат аутсорсинг на работниците, да ги заменат своите работници со илјадници индиски имигранти или да ги преселат своите работни места во широкиот комплекс на компанијата во Бангалор, објави Њујорк Тајмс.
Тајмс објави дека компанијата, која има пазарна вредност од речиси 80 милијарди долари, исто така платила рекордни казни и се соочила со обвинувања за кршење на законите за имиграција и помагање на компаниите да ги дискриминираат американските работници. Во 2013 година, компанијата плати рекордни 34 милиони долари за да ја реши тужбата на Министерството за правда во која се тврди дека „систематска визна измама“. Во 2019 година, компанијата се реши поради даночна и имиграциска истрага што беше спроведена во Калифорнија. Infosys негираше каква било злоупотреба во тие случаи.
Иако членовите на семејството на Сунак повеќе не се ангажирани како директори на Инфосис, тие се уште се главни акционери. Уделот на неговата сопруга Акшата Мурти во компанијата е вреден 800 милиони долари. Во 2013 година, Сунак и неговата сопруга го основаа почетниот инвестициски фонд Catamaran Ventures U.K. со пари од нивната инвестиција во Infosys. Сунак го префрли својот удел во Катамаран на својата сопруга непосредно пред да биде избран во парламентот во 2015 година, со што се ослободува од должноста да ги открие деталите за неговите финансиски интереси во компанијата.
Во април, Индипендент откри дека Мурти користела таканаречен даночен статус на нерезидент, што им овозможува на луѓето да избегнат плаќање данок на Велика Британија за парите заработени во странство. Благодарение на тој статус таа заштедила 23 милиони долари од данок. Мурти ја бранеше стратегијата, но брзо вети дека во иднина ќе плаќа данок на нејзиниот приход ширум светот, бидејќи не сакаше проблемот да го „мачи нејзиниот сопруг“.
Извештајот на „Гардијан“ покажа дека Сунак јавно не обелодени голем број финансиски интереси на неговото семејство додека беше министер за финансии во владата на Борис Џонсон, вклучително и „Инфосис“ и заедничко вложување со „Амазон“ во Индија од 1 милијарда долари. Независната истрага заклучи дека Сунак не ги прекршил правилата.
Според анализата на истражувачката компанија Tussel, која ги следи јавните трошоци, Infosys е на листата на британски претприемачи кои склучиле зделки во јавниот сектор во вредност од над 120 милиони долари откако Сунак влезе во владата. Еден од нив вклучува договор од 8,6 милиони долари со Министерството за внатрешни работи и владината Канцеларија за имиграција.
Договорот беше објавен дури во мај годинава, и покрај правилата според кои договорите треба да се објават во рок од 30 дена. Сунак беше пратеник кога беше потпишан договорот и подоцна стана министер за финансии, а потоа не откри колку неговата сопруга има удел во компанијата. Британските правила не бараат обелоденување на приходот на брачниот другар, но законодавците треба да ги откријат финансиските интереси за кои другите би можеле да мислат дека влијаат на нивните постапки.
Инфосис, исто така, понекогаш беше политичко прашање. Критичарите ја обвинија конзервативната влада дека го прекршила трговскиот договор со Индија од 2021 година по Брегзит, фаворизирајќи го Инфосис. Борис Џонсон ја пофали компанијата за време на договорот за објавување нови работни места во Британија.
Овие податоци дополнително го нарушуваат имиџот на Руши Сунак, кој претходно беше поврзан со даночни контроверзии, офшор сметки и милиони долари во потенцијални конфликти на интереси кои останаа непријавени.
Опозицијата реагираше на случајот со предупредување за нетранспарентност. „После години лелекање и скандали, довербата на јавноста во системот на Обединетото Кралство е на дното“, рече во четвртокот заменик-претседателот на лабуристите, Ангела Рајнер.
Каква политичка ориентација е Риши Сунак?
Како и Борис Џонсон, Риши Сунак е за Брегзит. За време на кампањата за Брегзит во 2015 година, тој им кажа во својата изборна единица дека напуштањето на ЕУ ќе го направи ОК „послободно, поправедно и попросперитетно“. Тој став сега му ја заслужува лојалноста на ториевската десница, но сепак може да стане товар. И тоа е затоа што расте свеста во ОК дека многу економски проблеми во последниве години имаат врска со Брегзит.
Еден од супербогатите поддржувачи на Конзервативната партија, инвеститорот Гај Хендс, сега предупреди на Би-Би-Си 4 дека „Брегзит како што е имплементиран е целосно безнадежен и ќе го одведе Обединетото Кралство до економска катастрофа“. Следниот премиер мора да биде интелектуално и политички способен да „повторно преговара“ за Брегзит. Сепак, превртувањето на Брегзит веројатно ќе го доведе Сунак во сериозен конфликт со упорните ториевци. Покрај тоа, многу фанови на Џонсон сè уште го обвинуваат Сунак за падот на нивниот идол, што беше предизвикано од оставката на Сунак во јули.
Сепак, неговата голема популарност како министер за финансии дојде поради неговата дарежливост. Сунак ја презеде функцијата со пандемијата на корона и вети „што и да е неопходно“ за британската економија да ја надмине кризата. Покрена програма од 350 милијарди долари, со цел да се спречи најлошото со исплата на помош на граѓаните кои останаа без плати, но и на фирмите.
Но, неговата најпопуларна кампања беше веројатно „Јади надвор за да помогнеш“. Како дел од оваа мерка, владата плати половина од парите за посета на ресторан за да ја одржи во живот британската туристичка индустрија. Со овој великодушен гест, сепак, започна зголемувањето на државниот долг – како и секаде во Европа. Како премиер, Сунак сега ќе мора да го направи токму спротивното. Ќе мора да најават длабоки кратења во јавните услуги поради црната дупка во државниот буџет.
Значи новиот премиер Риши Сунак ќе мора да објави длабоки буџетски намалувања и штедење откако великодушно ќе подели пари за време на пандемијата на корона
Во битката на Даунинг стрит со Лиз Трас ова лето, Сунак веќе се прослави како фискален јастреб и одговорен финансиски менаџер кој сака да го среди буџетот на британската влада и да го ограничи долгот. „Британија е одлична земја, но ние се соочуваме со длабока економска криза“, напиша поранешниот министер за финансии при пријавувањето за премиерската функција. И навистина – хаосот од последните неколку недели, предизвикан од неодговорните постапки на Лиз Трус за време на нејзиниот краток мандат како премиер – но причините за проблемот одат многу длабоко.
Риши Сунак е првиот премиер од не-белско имигрантско семејство. Тој доживеа релативно мал расизам во младоста, рече тој во претходните интервјуа. Веројатно од ова во голема мера бил заштитен со угледот и релативното богатство на неговото семејство – што повторно не значи дека неговиот подем не предизвикал такви рефлекси кај некои Британци. „Риши не е ни Британец, не ја сака Англија“, тврди еден граѓанин, вклучен во дискусијата на приватниот канал LCB како соговорник. И тогаш во дискусијата со водителот се покажа дека тој тоа го поврзува со бојата на кожата.
Поранешниот канцелар на финансии Џорџ Озборн напиша на Твитер: „На крајот на денот, Риши Сунак ќе биде премиер. Некои, како мене, веруваат дека тој е решението за нашите проблеми, други веруваат дека тој е дел од тие проблеми. Но без оглед на вашето политичко мислење, дозволете да го прославиме првиот британски Азиец како премиер и да бидеме горди на нашата земја, каде што е можно такво нешто“.
Самиот Сунак нагласува дека идентитетот му е важен: „Моите родители емигрираа и дојдоа овде (…) да ги градат своите животи овде“, рече тој во интервју за Би-Би-Си во 2019 година. „Моето културно потекло значи дека одам во храмот за време на викендот – јас сум Хинду – но исто така и на натпреварот со Саутемптон Сентс во сабота. Оваа способност да работи на повеќе нивоа ќе му биде потребна на Риши Сунак ако сака да ги смири поделените конзервативци, како и поделениот британски електорат – особено сега кога многумина, по серијата скандали оваа година, ги поздравуваат ветувањата на друга ториевска влада со цинизам и разочарување од политиката.
(авторот е аалитичар на загрепски Глобус)
