ДАРКО ГРЛИЌ
Големиот режисер Бергман, како што веќе е познат, е одличен писател. Ако ги споредиме неговите дела со денешниот сеприсутен Кнаусгард, како вториот бог на Северот, лесно би можеме да помислиме дека тој е подобар и од него. Пред неколку месеци, на Третата програма на ХРТ се емитуваше скратена верзија на филмот „Островот Бергман”, каде што тој зборуваше за неговата опсесија со театарот, филмот и литературата. Оваа целосна посветеност и фасцинантен резултат се споредливи со Андреј Тарковски, чиј беше последен филм „Жртва” го работел со тимот на Бергман. Обата гении одеа во ходниците на истото студио и, и покрај нивното взаемно почитување и инспирација, никогаш не се сретнаа. Но, делата им се сретнуваат, без оглед на сииот егзистенцијализам на Бергман или На апстрактната аскетска религиозност на прирачниците на Тарковски и критика на цивилизацијата која е објавена во форма на филм.
Бергман имаше дива разгалена нота, истиот оној импулс кој го тераше да се фрли од балконот, бидејќи го обвинуваа за даночно затајување – јас, па јас – тоа го внесуваше дури и во темите за тоа дали Господ постои. Тој е како Гомбрович, кој верува во вештерки, рационализмот му се оспорува постојано со паралелни светови кои постојат паралелно со нашата. Така е и со автобиографскиот роман „Родени во неделата”, каде највисоката култура постојано се судира со натприродното. На Бергман не му недостасува хумор, но тогаш овој богат, мултидимензионален свет се чини дека е повеќе од атрактивно место за живеење – тоа не е само место на ужас, кој е оспоруван од учебниците.
Така Ное се опишува како весел работник – пијаница (еднаш со право, кога бродот пристигнал на суво). Бергман се опишува себе си како стартно проблематичен кога границите на реалноста се засегнати, тој не беше сигурен каде е тој самиот. За други луѓе тој има око што го прослави во филмовите. Неговата баба е опишана како очигледно рамноправен член на лозаата на видовити на која и припаѓа: „Но, г-ѓа Ана имаше чувство за луѓетото. Умееше да види нешто друго под таа беспрекорна површна нерамнотежа, прекумерна чувствителност, тежок темперамент, ненадејна студ“. Баба Бергман беше резервирана во однос на иднината на неговиот татко и во годините што следеа се покажа дека таа беше во право.
Во романот, Бергман го опишува своето семејство преку неколкуте дена, кога тој конечно отишол со својот татко на кратко патување, каде што имале конфликт и се решил, но постојат многу моменти од патувањето на кои се навраќал во времето на пишувањето, а од таму уште еднаш ги портретирал ликовите, им го додавал нивното искуство . Значи ова не е негов татко кој станал чудовиште (на пример кај Кнаусгард), туку хуманоид, еднина од луѓе. Не е секако индивидуалец кој, како неговиот син, целосно се реализирал себе си како динка, но е поединец којсепак мора да се свати како позитивен. Некој како нас, стари грешници и изгубени.
За да еден човек видел овие одделни светови чии сили се постојано прескокнувани во нашите ситни, секојдневни верзија на реалноста, потребно е да се „биде посебен за да ја видат души, духовите и џуџињата”. Малиот Пу, Бергман во романот, ја има таа способност бидејќи е роден во неделата. Кога сте родени тогаш имате шанса, бидејќи право прашања, како што веќе Хамлет го предупреди Хорацио, академските теории не знаат да кажат ниту збор. Еве Бергман – како Џојс во „Портрет на уметникот во младоста” – многу вешто ги вметнува сите стравови поминати низ младите души во времето на иницијација во мултиверзумот. Па, тука и потекнува сцената во „Седмиот печат” на играње на шах со Смртта.
