Лидерите на НАТО ја препознаваат неопходноста од подготовка за потенцијален конфликт со Русија во следните две децении, вели Надин Ронк, аналитичар за надворешни работи, специјализирана за руска надворешна политика
ЈАСМИН АЛИБЕГОВИЌ
„Во текот на изминатата деценија, руската надворешна политика се карактеризира со антагонистички односи со Западот, поттикнати од проширувањето на Организацијата на Северноатлантскиот договор (НАТО), ракетните одбранбени системи во Источна Европа и спротивставените ставови за глобалните конфликти. Ова доведе до сајбер-операции, дезинформации и поддршка на популистичките движења на Западот“, вели Надина Ронц, аналитичар за надворешни работи, специјализирана за руска надворешна политика и енергетска безбедност.
Таа додава дека како одговор на санкциите, Русија ги зајакнала врските со Кина, ја зголемила економската соработка, извозот на енергија и воената соработка за да се спротивстави на западното влијание.
„Русија има долгогодишна традиција да бара влијание врз земјите од поранешниот Советски Сојуз, што е видливо во нејзините акции во Украина, Грузија и другите соседни земји. Овие региони се сметаат за дел од стратешката сфера на влијание на Русија и се клучни за националната безбедност. Анексијата на Крим во 2014 година и конфликтот во источна Украина се централни за нејзината надворешна политика, обезбедувајќи пристап до Црното Море. Дополнително, руската интервенција во Сирија за поддршка на Башар ал Асад ја нагласува нејзината цел да одржи стратешко воено присуство, особено поморскиот објект во Тартус, за борба против тероризмот и да ја потврди својата улога како голема глобална сила која влијае на регионалните резултати“.
Со оглед на руската агресија врз Украина, кои се стратешките цели на Русија во Украина?
– Стратешките цели на Русија во Украина одразуваат мешавина на безбедносни, геополитички, економски и домашни размислувања. Со влијанието врз Украина, Русија има за цел да ја задржи регионалната надмоќ, да се спротивстави на влијанието на Западот и да обезбеди стратешки предности. Клучните цели вклучуваат контрола на Крим, чија поморска база во Севастопол е клучна за руската Црноморска флота и за пошироките операции во Медитеранот. Поддршката на сепаратистите и поттикнувањето на замрзнатиот конфликт создава тампон против западните напади, комплицирајќи ја воената или економската помош за Украина. Русија го смета усогласувањето на Украина со западните институции, особено со НАТО, како безбедносна закана. Исто така, одржувањето на пристапот до украинските гасоводи, минералите и плодното земјиште е од клучно значење за Русија.
Колку се опасни руските закани дека конфликтот од Украина може да се прошири и во другите европски земји?
– Ова е критична грижа со бројни фактори кои треба да се земат предвид. Прво, близината на неколку европски земји до Украина ги прави ранливи на последиците од конфликтот, вклучително и зголемени бегалски текови, прекугранично насилство или директни воени ангажмани. Нуклеарните капацитети на Русија додаваат уште еден слој на опасност, а реториката за нивната употреба создава страв и неизвесност, загрозувајќи ја глобалната безбедност. Дополнително, умешноста на Русија во хибридното војување, вклучувајќи сајбер-напади, кампањи за дезинформација и поддршка за сепаратистички движења, е постојана закана, која потенцијално ги дестабилизира соседните земји со значително население што зборува руски, како што се балтичките држави, без директна воена интервенција.
Како руската надворешна политика гледа на Соединетите Американски Држави (САД) и колку е реално да има директен конфликт меѓу тие две светски сили?
– Русија и САД веќе се вклучени во индиректен конфликт, со високи тензии меѓу народите. Русија ги гледа САД како свој главен конкурент и противник, гледајќи го американското влијание како значајна пречка за нејзините амбиции повторно да се наметне како глобална сила, особено во региони како Блискиот Исток, Источна Европа и Централна Азија. Следствено, Русија ги ескалира тензиите во областите каде што САД имаат значителна моќ или влијание. Но, САД не се без вина во оваа динамика. И покрај ветувањето на претседателот Џозеф Бајден во 2021 година дека ќе стави крај на „војните засекогаш“, неговата администрација ескалира и ги продолжи конфликтите, особено во Украина. Неодамнешните извештаи покажуваат дека НАТО развива повеќе копнени коридори за брзо распоредување на американските трупи и оклопи на првите линии во случај на голема копнена војна во Европа со Русија. Водачите на НАТО ја препознаваат неопходноста од подготовка за потенцијален конфликт со Русија во следните две децении.
Она што Европа не го разбира, или можеби не е во состојба да го разбере, е дека САД гледаат корист за својата економија само ако Европа влезе во војна со Русија. Исто како што САД имаа корист од помошта за обнова на Европа по Втората светска војна, тие повторно ќе имаат корист. Велика Британија неодамна го исплати својот повоен долг кон САД. Непотребното провоцирање на Русија ќе ја уништи Европа, а сонот да се биде една од најголемите економии ќе биде засекогаш изгубен. Сепак, се чини дека Европејците имаат приврзаност со „стокхолмскиот синдром“ кон администрацијата на Бајден. Бајден не направи апсолутно ништо за мирот и наместо тоа ги влошува проблемите на Европа со Русија. Украина треба да биде принудена да преговара за мир, бидејќи, никој не сака нова голема војна. Покрај тоа, се чини дека британската влада сака да се судри со Русија, делумно поради нејзиното намалено влијание по Брегзит, што доведува до потреба да се наметне како значаен играч. Сепак, одбранбените способности на ОК се сомнителни, бидејќи, армијата се соочува со опаѓање на бројот на војници и несоодветна опрема. Иако војната со Русија изгледа многу веројатна, тешко дека ќе се случи на американско тло, иако значително ќе влијае на глобалната економија. Ако Доналд Трамп победи на претседателските избори, Европа можеби ќе треба сама да управува со конфликтот.
Какво е влијанието на Русија врз западните земји, Балканот и која е неговата цел во овој регион?
– Стратегијата на Русија на Западен Балкан има за цел да го задржи и прошири своето влијание, да се спротивстави на напорите на западната интеграција и да создаде сфера на влијание во согласност со нејзините геополитички интереси. Русија се обидува да го задржи регионот поделен и потпирајќи се на нејзината поддршка, спречувајќи ги земјите да влезат во НАТО и во Европската унија. Во Босна и Херцеговина и Косово, тоа ги поттикнува етничките тензии за да го поткопа влијанието на САД. Користејќи ја својата позиција во меѓународните организации, како што е Советот за безбедност на ОН, Русија ги поддржува регионалните сојузници и ги блокира спротивставените иницијативи, водени од желбата да се спротивстави на влијанието на САД и да се изигрува на Западот.
Како го коментирате односот на Русија кон Босна и Херцеговина, односно дали Русија стои зад авантуризмот на Милорад Додик и неговите најави за таканареченото „мирно раздружување“?
– Руската поддршка за Милорад Додик и неговата сецесионистичка реторика во Босна и Херцеговина е стратешки потег за дестабилизација на регионот. Со поддршката на Додик, Русија има за цел да ги искористи етничките тензии, да создаде нестабилност и да ја попречи интеграцијата на Босна и Херцеговина во НАТО и ЕУ. Додик е марионета на Кремљ и ги следи руските директиви, но рацете на Путин се врзани со санкции. Меѓутоа, доколку испрати оружје, тоа веројатно би пристигнало преку Унгарија, но во ограничени количини, поради што улогата на Унгарија во ЕУФОР (Силите на ЕУ во Босна и Херцеговина) би била ризична за Босна и Херцеговина. Дополнително, контроверзната изборна реформа на високиот претставник Кристијан Шмит и одеше во корист на Русија, втурнувајќи ја Босна и Херцеговина во криза која не е видена од почетокот на војната. Наметнувањето на Шмит ја поддржува националистичката агенда за поделба, што е во корист на Русија. „Тројката“ која ја поддржува оваа агенда всушност ја продава Босна и Херцеговина на Србите и Хрватите за да ја задржат својата моќ, стабилност што ќе биде ставена на тест на следните избори, а се е во согласност со интересите на Владимир Путин. Доколку Додик не е задоволен од животот во Босна и Херцеговина, слободно може да се пресели во Србија или Русија. Босанско-херцеговскиот ентитет Република Српска не постои надвор од границите на Босна и Херцеговина, како што нагласи американската амбасада во Сараево.
До кога Европа, а со тоа и земјите од Западен Балкан, ќе зависат од руските енергетски извори и дали Русија ги користи енергетските извори како средство за уцена?
– Се очекува зависноста на Европа и Западен Балкан од руските енергетски извори значително да се намали во следната деценија. Постојаните напори за диверзификација на изворите на енергија, инвестициите во обновливите извори на енергија и стратешките инфраструктурни проекти се клучни за намалување на оваа зависност. Историски гледано, Русија ги користеше енергетските резерви како средство за уцена, но ефективноста на таквите тактики веројатно ќе се намали бидејќи Европа ја зајакнува својата енергетска безбедност и се движи кон поразновидна и одржлива енергетска мешавина. На краток и среден рок, некои земји од Западен Балкан може да останат ранливи на руските енергетски потпори додека целосно не се воспостават алтернативните патишта за снабдување и изворите на енергија. Сè додека Европа продолжува да зависи од руската енергија, Русија ќе продолжи да го користи профитот за да ја зајакне својата одбранбена индустрија, а зголемените купувања од Русија ненамерно ќе го поддржат тоа. Контролата на испораката на природен гас, особено во Европа, дава значителна моќ на Русија. Гасоводите „Северен тек“ и споровите околу снабдувањето со гас за Украина ја истакнуваат стратешката употреба на енергијата во надворешната политика.
Какви се вашите очекувања во иднина кога се во прашање земјите од Западен Балкан?
– Иднината на регионот ќе биде под влијание на регионалната динамика, односите со ЕУ и надворешните сили како Русија, САД и Кина. Напорите за поттикнување на помирувањето и соработката се клучни, но спречени од руското мешање. Економскиот раст и зголемените странски инвестиции се можни доколку пристапот во ЕУ напредува. Напредокот на Босна и Херцеговина кон членството во НАТО и ЕУ веројатно ќе биде бавен. Постојаните етнички тензии и политичката нестабилност, особено во Босна и Херцеговина и Косово, претставуваат постојани предизвици. Исто така, важно е да се избегнат кинеските инвестиции за да се спречи зависноста од долгот и политичкото влијание. Дејтонскиот мировен договор ја остави Босна и Херцеговина да се потпира на меѓународната заедница без да поттикне значителни промени, одржувајќи ја земјата поделена. Лидерите постојано ја влошуваа нестабилноста со цел да ги унапредат своите агенди. Босна и Херцеговина мора да се спротивстави на самозадоволството, да го оспори сегашниот систем и да не се потпира на надворешна помош, лекција навидум ненаучена од минатите конфликти. Додека Западот носи одредена одговорност, Босна и Херцеговина исто така мора да преземе одговорност за својата ситуација и да се бори за своите права за да избегне судбина слична на онаа на Палестина.
