Поздравени се договорите што земјава ги имаше со Бугарија и Грција а нашата Влада се обврзува дека ќе ги почитува. Поддржување на заедничката европска политика важи и за земјите-апликанти а користењето на европските фондови се подразбира во тој контекст
ЉУБОМИР КОСТОВСКИ
Известувачите од македонските тв куќи од неодамнешниот Самит за Западен Балкан што се одржа во Брисел имале навистина компликувана позиција. Ем да известуваат, ем да не кажат ништо. Пред камерите на МТВ министерот за надворешна политика Муцунски повеќе гестакулираше отколку што нешто конкретно говореше. Она што се запомни е дека како земја ќе се концентрираме на исполнување на критериумите со „поднаслов“ дека прашањето на односот со Бугарија за нас повеќе не е интересен. Или така можеше да се прифати. На ТВ Сител видовме едно бесконечно кружење без зборови на премиерот и на Муцунски околу внатрешната ротонда во зградата на ЕУ во Брисел а конечно дадената куса изјава на Мицкоски беше еден вид благодарност на Унијата што ги собрала балканските лидери на едно место. Или така нешто. Што се случило или сега може да се каже што требало да се сокрие од јавноста а се случило во зградата на Унијата/?
Проширувањето на Европската Унија кон Западен Балкан ќе продолжи строго врз основа на индивидуалните заслуги и целосно почитување на меѓународните обврски што веќе ги презедоа земјите-кандидатки, вклучително и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Бугарија и Северна Македонија. Ова е меѓу другото наведено во Бриселската декларација усвоена на самитот ЕУ-Западен Балкан што се одржа во Брисел на 17 декември. Толку од оние „патриотски говори“ кои ВМРО ДПМНЕ ги користеше на изборите и во дневната лексика секој ден со шест-седум години наназад и благодарејќи на што ги добиваше гласовите на своите приврзеници. Што ќе ја замени потрошената ораторска композиција на клетви кон проевропските партии во иднина? Останува да почекаме, со големо нетрпение, секако.
Но што е битно за самитот од минатата недела?
Документот става посебен акцент на регионалната соработка, помирувањето и добрососедските односи како неопходни компоненти на патот на проширување и создавањето заедничка европска иднина. Во овој контекст, ЕУ ја нагласува важноста на вистинското и ефикасно спроведување на обврзувачките меѓународни договори, вклучувајќи го Преспанскиот договор со Грција и Договорот за пријателство и добрососедство со Бугарија, кои Северна Македонија се обврзува да ги почитува.
ДЕКЛАРАЦИЈАТА УСВОЕНА БЕЗ СРБИЈА Европската унија ја потврдува својата целосна и недвосмислена посветеност на перспективата за членство на Западен Балкан во Европската Унија, истакнувајќи дека иднината на Западен Балкан е во Унијата и дека проширувањето е реална можност што треба да се искористи, според Декларацијата усвоена на самитот ЕУ-Западен Балкан, на кој Србија не беше претставена. Беше поздравено што партнерите од Западен Балкан се согласија со декларацијата, но се забележува дека Србија не го стори тоа.
Европската унија ја потврдува својата целосна и недвосмислена посветеност на перспективата за членство на Западен Балкан во Европската Унија, истакнувајќи дека иднината на Западен Балкан е во Унијата и дека проширувањето е реална можност што треба да се искористи, според Декларацијата усвоена на самитот ЕУ-Западен Балкан, на кој Србија не беше претставена. Беше поздравено што партнерите од Западен Балкан се согласија со декларацијата, но се забележува дека Србија не го стори тоа.
Во документот се наведува дека лидерите на Европската унија (ЕУ) и нејзините земји-членки, во консултација со партнерите од Западен Балкан, заклучиле дека Самитот ја покажува силата на врската и придобивките што им ги носи на граѓаните, но и дека руската агресија против Украина и растечките геополитички предизвици ја истакнуваат потребата од посилни врски меѓу ЕУ и Западен Балкан. Како што е наведено, Самитот е најзначајната можност во годината за повторно потврдување на стратешкото партнерство меѓу Европската унија и Западен Балкан.
Бриселската декларација го поздравува новиот динамизам и напредок постигнат од последниот самит и додава дека забрзувањето на процесот на пристапување, врз основа на кредибилни реформи на партнерите, фер и ригорозни услови и принципот на сопствени заслуги, е во заеднички интерес. Во документот се наведува дека отсуството на нормализација на односите меѓу Приштина и Белград продолжува да ги попречува двата партнера на нивниот европски пат и дека сите договори постигнати во дијалогот мора да се спроведат, особено Договорот за патот кон нормализација и неговиот Анекс.
„Поддршката во рамките на Фондот за реформи и раст на Западен Балкан е условена од конструктивното ангажирање на партнерите со мерлив напредок и опипливи резултати во нормализацијата на нивните односи“, се вели во Декларацијата.
ШТО ВЕЛИ ДРУГО ДЕКЛАРАЦИЈАТА? Се наведува дека проширувањето е геостратешка инвестиција во мир, безбедност, стабилност и просперитет, како што е наведено во Декларацијата од Гранада, како и дека вонредните состојби на нашето време бараат одржлив моментум, и дека земјите што се стремат кон членство мора да ги засилат своите реформски напори, а од друга страна, ЕУ мора да ги зајакне своите внатрешни темели и реформи.
„ЕУ ја поздравува посветеноста на партнерите од Западен Балкан да ги поддржат европските вредности и принципи, во согласност со меѓународното право, приматот на демократијата, основните права и вредности и владеењето на правото, и очекува од нив да го покажат ова со зборови и дела со преземање одговорност и спроведување на потребните реформи, особено во областа на основните принципи. Слободата на изразување, независните и плуралистичките медиуми, родовата еднаквост и силната улога на граѓанското општество се клучни за обезбедување функционална демократија. ЕУ ги повикува партнерите да ги гарантираат правата и еднаквиот третман на припадниците на малцинствата“, се вели во текстот на Декларацијата.
Исто така, се наведува дека инклузивната регионална соработка, помирувањето и добрососедските односи остануваат клучни за градење заедничка иднина, како и за спроведување на меѓународните договори со добра волја и со опипливи резултати, вклучувајќи го и Преспанскиот договор со Грција и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија. Додава дека сè уште се потребни решителни понатамошни напори за поттикнување на помирувањето и регионалната стабилност, како и за наоѓање и спроведување дефинитивни, инклузивни и обврзувачки решенија за регионалните и билатералните спорови и партнерските прашања вкоренети во наследството од минатото, во согласност со меѓународното право и утврдените принципи, вклучувајќи го и Договорот за прашањата за сукцесија, како и прашањата за преостанатите исчезнати лица и воените злосторства.
УСОГЛАСУВАЊЕ СО ПОЛИТИКИТЕ НА ЕУ Повторно се повторува дека усогласувањето со Заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, вклучително и спроведувањето на рестриктивните мерки на ЕУ, останува силен израз на стратешкиот избор на партнерите, а во исто време се пофалуваат оние партнери од Западен Балкан кои веќе се целосно усогласени и се повикуваат оние кои сè уште не го сториле тоа да го следат примерот.
„Остануваме посветени на приближување на партнерите од Западен Балкан до ЕУ уште за време на процесот на проширување. Постепената интеграција, спроведена на реверзибилен начин врз основа на заслуги, е во тек во неколку области на политиката, со што однапред се постигнуваат конкретни придобивки за граѓаните и се подготвува теренот за пристапување. Треба да се разгледаат понатамошни предлози за постепена интеграција, со соодветно усогласување со acquis на ЕУ. Напредокот во економската интеграција треба целосно да го зачува интегритетот на единствениот пазар на ЕУ и еднакви услови за сите“, се вели во него.
Исто така, ЕУ го поздравува напредокот во постепената интеграција на партнерите од Западен Балкан во единствениот пазар на ЕУ, вклучително и спроведувањето на иницијативите „Единствен пазарен автопат“, проширувањето на зелените појаси меѓу ЕУ и Западен Балкан и финансирањето на модернизацијата и хармонизацијата на граничните премини, успешното пристапување на неколку партнери во Единствената евро платежна област (SEPA), приклучувањето или репликацијата на дигиталните иницијативи, како што се центрите за дигитални иновации, WiFi4WB и дигиталниот паричник за идентитет на ЕУ, како и намалувањето на трошоците за роаминг на податоци меѓу партнерите од ЕУ и Западен Балкан од 1 октомври 2023 година.
Исто така, ЕУ го поздравува и ќе продолжи да го поддржува зајакнувањето на поврзаноста, вклучувајќи ја енергетската, транспортната и дигиталната поврзаност во регионот и со ЕУ. ЕУ продолжува да ги поддржува континуираните напори за диверзификација на изворите и рутите за снабдување со енергија.
Еден од заедничките предизвици останува управувањето со миграцијата, истакнувајќи дека иако е постигнат напредок, потребни се понатамошни активности од страна на партнерите од Западен Балкан во однос на борбата против трговијата со луѓе, посилно управување со границите.
Документот, исто така, нагласува дека заедничките напори треба да продолжат во борбата против корупцијата, трговијата со дрога и сите форми на сериозен и организиран криминал, како и во спречувањето и сузбивањето на тероризмот и насилниот екстремизам во согласност со новиот Заеднички акционен план што неодамна беше потпишан. Во него се заклучува важноста на континуираните меѓусебни напори во стратешката комуникација, вклучувајќи ги придобивките од проширувањето и постепената интеграција, како и потребата од градење доверба, разбирање и меѓуопштествен консензус.
„Сметаме на нашите партнери од Западен Балкан да ја информираат својата јавност дека ЕУ останува најблизок партнер на регионот, главен донатор, инвеститор и трговски партнер и да ја покажат својата посветеност на вредностите и реформите на ЕУ со зборови и дела. Со нетрпение го очекуваме следниот самит ЕУ-Западен Балкан во Црна Гора во јуни 2026 година“, се наведува во текстот.
