Ниту уредничкото единство, ниту 40-дневниот штрајк не помогнаа: иако формалниот процес на преземање сè уште не е завршен, „Журнал ди диманш“ веќе го води новиот главен уредник, нагласената десничарка Џефри Лежун
„Ако паѓавме, бевме склони кон паѓање, вели поетот. Но, што ако паднете без свој придонес?“. Журнал де Диманш – во Франција и во странство познат и по акронимот JDD, како што ќе го наречеме подолу, заради краткотрајност – е најрепрезентативниот и најсериозен неделник таму, кој годинава одбележува 75 години од објавувањето на првиот проблем. Вработува (поточно: вработуваше) околу сто новинари и уредници, а минатогодишниот просечен тираж беше нешто под 140.000 примероци, што е половина повеќе од почетокот на векот, пред Интернетот. За потоа полека, но сигурно Интернетот да почне да го уништува печатените медиуми ширум светот, но тоа во никој случај не е потценување.
Политичката ориентација на ЈДД е во основа центристичка, со повремени отстапувања надесно; своевремено го критикуваа дека е премногу наклонет кон поранешниот конзервативен претседател Никола Саркози, денес го критикуваат за истото кога е во прашање односот кон актуелната администрација на „претседателот на богатите“ Емануел Макрон. Најпознат е по политичките анализи и исцрпните интервјуа со политичари од различни идеолошки ориентации.
Така беше барем до почетокот на летото. Како ќе биде во иднина е големо прашање. Откако Европската комисија во јуни даде начелна согласност за продажба на медиумската филијала на француската корпорација Лагард – која исто така е сопственик на популарниот естраден неделник Пари мач и радиото Europ 1 – на компанијата Vivendi, во сопственост на цврстиот католик и ултраконзервативен Винсент. Болоре, иднината на ЈДД, барем каква што е, каква што беше до сега, преку ноќ стана неизвесна.
„Вивенди“ се уште законски не го завршил процесот за преземање на Лагард. Со цел да се избегне прекумерна концентрација на сопственоста и нарушување на конкуренцијата – компанијата веќе во своето портфолио ги има широко разгранетата телевизиска мрежа Канал плус и информативниот канал CNews, кој во рацете на Болоре се претвори во своевидна француска верзија на озлогласениот американски Фокс. Вести – ЕК постави услов „Вивенди“ прво да ги продаде издавачката рака „Едитис“, втората по големина издавачка куќа во Франција, и озборувачкото списание „Гала“. Сепак, Болоре веднаш почна да се однесува како шеф. Криејќи се зад раководството на Лагардер, која формално сè уште има менаџерски права над JDD, медиумскиот (и не само медиумскиот) тајкун го назначи Џефри Лежун за нов главен уредник на неделникот, кој и покрај неговата релативна младост – има само 34 години – веќе се здоби со статус на озлогласена фигура на француското новинарство.
Кој е Џефри Лежун? Тоа веќе е јасно врз основа на кои личности најмногу го поврзуваат во јавноста. Тој е жесток поддржувач на Ерик Земур, телевизиски водител-провокатор и портпарол на најтемните подваријанти на француската екстремна десница и неуспешен кандидат на минатогодишните претседателски избори; и блиска пријателка на Марион Марешал, внука на поранешниот долгогодишен лидер на десничарскиот Национален собир, Марин Ле Пен (политички порадикал од нејзината тетка, Марешал исто така го поддржа Земур на тие избори). Но, она што е најважно за оваа приказна е што Лежун беше поранешен главен уредник на францускиот радикално десничарски неделник Valor Aktuelle, кој беше отстранет од таа позиција – внимавајте на ова сега – бидејќи со промовирање екстремни гледишта, тој почна да им го одвлекува вниманието на читателите за кои, со оглед на ориентацијата на листот, разумно би можело да се претпостави дека имаат зголемена толеранција за секакви гадости. (На пример: додека Лежун беше уредник, весникот беше казнет во 2021 година за објавување расистичка содржина, откако прикажа црнец член на францускиот парламент како роб во синџири.) Таков и таков новинар и уредник, кој беше одбиен дури и од најконзервативниот дел од француската читателска публика – како што можеше да се види од падот на тиражот што Valor Aktuelle го забележа за време на неговиот мандат – сега треба да биде уредуван од неделник чии новинари и читатели подеднакво го мразат секој политички екстремизам.
Реакцијата на новинарите и уредниците на ЈДД затоа беше брза – и едногласна: ниту една од одлуките на членовите на редакцијата што ќе следуваат во наредните недели не беше донесена со мнозинство помало од 94 проценти. Веднаш штом беше објавено дека Лежун ќе биде назначен за нов уредник, тие стапија во штрајк во јуни, кој ќе трае 40 дена, ќе стане најдолгиот во француските медиуми од средината на седумдесеттите; и опстојуваа на тоа се додека постоеше надеж дека некако ќе се справат со новиот сопственик на тој начин. (Лагардер продолжи да тврди дека одлуката за назначување на Лежан е нивна, но никој не веруваше во тоа: мора да му беше јасно дури и на политички и медиумски најнеписмениот набљудувач дека наредбата дојде од Вивенди).
На крајот, уредниците мораа да го признаат поразот. Сè што успеаја да постигнат нејзините претставници е да добијат отпремнина сите што ќе решат да го напуштат весникот – а до почетокот на август повеќе од половина од редакцијата веќе си поднеле оставка. Клучните барања на редакцијата – инсистирањето Вивенди да се заложи за почитување на целосната автономија на уредувачката политика на неделникот и барањето новиот сопственик да го понуди гарантира дека нема да објавува „расистички, сексистички и хомофобични ставови, ниту какви било други дискриминаторски или содржина со омраза“ – биле одбиени. Немајќи каде да оди, редакцијата го прекина штрајкот на првиот ден од август, истиот ден кога Лежене ја презеде функцијата; и во првиот викенд од овој месец, по шестнеделна пауза поради штрајкот и една недела порано од очекуваното, JDD е во малку непречено издание – Радио Франс Интернешнл наведува дека бројот е подготвен „главно од хонорарци и ’волонтери’“, што и да значи ова – повторно се појави на киосците. Со погрешно избраната фотографија како илустрација за она што беше објавено на насловната како тема на изданието, но тоа е друга приказна.
Како француската држава, која делумно ја субвенционира – како што ги субвенционира повеќето други весници во земјата, според единствен модел на медиумска поддршка во светот – гледа на настаните во и околу JDD? На прв поглед, нејзината првична реакција беше принципиелна: дека не може да се меша во сопственичките односи и уредувачката политика на приватните медиуми, бидејќи ако еднаш го направи тоа, потоа немаше да има крај. Но затоа огорченоста предизвикана од Болоре кај дел од јавноста.
Ставањето под капа на водечкиот национален неделник предизвика голем број јавни личности да потпишат отворено писмо, протестирајќи против назначувањето на Лежен, а одредени левичарски партии објавија дека нивните функционери повеќе нема да даваат изјави за ЈДД – доведе до лансирање на неколку иницијативи за тоа дека во весниците кои делумно се финансираат од буџетот, во иднина не може да се именува главен уредник без согласност на уредниците, за што веќе се бореше најпознатиот француски дневен весник Монд. Единствената неволја е што ниту водечката партија на десниот центар, републиканците, ниту Националниот собир не се подготвени да го поддржат тоа – а не се ни бројните сопственици на печатени медиуми. Администрацијата на Макрон во моментов најавува едногодишна анализа на состојбите во медиумите со цел да се утврди како најдобро да се зачува независноста на уредувачката политика на француските медиуми, но и како систематски да се решат другите актуелни прашања од медиумскиот бизнис денес. – од проблемот со концентрацијата на сопственоста до спречувањето на ширење на лажни вести.
За JDD, сепак, веројатно е предоцна. Ако продолжи егзодусот на новинари и уредници – па дури и ако некои од нив се помират со својата судбина и од потреба се согласат да работат под новата администрација – од него ќе остане само име и празна школка. Поранешните членови на редакцијата најавуваат дека за својот весник, но и за сите останати ќе се борат на други начини, пред се со агитирање за донесување закон кој ќе ја гарантира независноста на уредувачката политика и ќе постави јасни граници на концентрација на медиумска сопственост.
Во меѓувреме, Лежене може мирно да продолжи да ја води својата фантомска редакција.
