Зависноста од информациските системи нè прави ранливи, што исто така им овозможува на помалку богатите земји да зададат болни удари на светските сили
МАРИО ПЕЈОВИЌ
Во последно време, целиот свет, но и регионот, се сведоци на последиците кои можат да настанат кога модерните информациски системи ќе пропаднат. Проблемот со безбедносното ажурирање на системите на Мајкрософт буквално ја шокираше целата планета, каде беа блокирани бројни системи, а патувањата во многу земји беа суспендирани. Од предизвици не беше поштеден ниту регионот.
Бојан Ждрња, виш советник за информациска безбедност на компанијата INFIGO IS, специјализирана за давање професионални услуги во областа на информациската безбедност, вели дека во последните месеци сме сведоци на сајбер напади од големи размери, а неколку напади на критични системи исто така би можеле да може да се види во Хрватска, како онаа на болницата KBC Rebro во Загреб и аеродромот во Сплит.
„За жал, ова не е ништо ново – нашиот тим за решавање инциденти во Infig практично немаше бесплатен викенд од минатата година, што значи дека бројот на напади е многу голем, но дека само одредени, можеби и највидливите, доаѓаат на јавност, што е и очекувано“.
Овие и претходните инциденти се доволен показател дека современиот човек е многу зависен од напредните компјутерски системи во секојдневниот живот, факт што се користи за воени цели.
Информатичките технологии сè повеќе стануваат клучна алатка за зачувување и загрозување на безбедноста бидејќи нашите животи се повеќе зависат од нив, а тие се практично во се’, од личниот живот и врски, комуникацијата до земјоделството, енергијата, медицината… што укажува на последиците. дека нивното нарушување може да предизвика .
Денес, вообичаено е државите да користат ИТ експерти за да добијат одредени информации, а еден од најновите примери е објавата на САД, Велика Британија и Јужна Кореја дека севернокорејските хакери спроведоа глобална шпионска кампања со цел да украдат доверливи воени тајни за користа од забранетата програма за развој на нуклеарно оружје на Пјонгјанг
Сепак, инцидентот што го парализираше светот и примерите од Хрватска покажуваат дека хакерските напади можат да се користат и се користат за извршување на воени операции, пред се првиот удар, што овозможува да се нанесе голема штета на противникот без физички да се уништи инфраструктура и губење (голем број) животи . Така, компјутерите им овозможуваат на уште помалку богатите земји, кои не се сметаат за големи воени сили, да им зададат болни удари на светските сили.
НАПАДИ И НА ГОЛЕМИТЕ СИЛИ Денис Авдагиќ, безбедносен аналитичар во INMS, консултантска компанија од Загреб, вели дека сајбер нападите им овозможуваат на помалите држави, недржавните актери, криминалните и терористичките организации да напаѓаат држави, дури и големи глобални сили, што претставува, може да се каже, асиметрично војување. каде што традиционалните воено-технички предности не се пресудни. Тој забележува дека не може да се каже дека традиционалните воени средства не се важни, но исто така додава дека е сосема јасно дека важноста на сајбер војната расте и станува клучен аспект и иднина на модерната национална безбедност и меѓународните односи.
Практично сите земји, додава тој, развиваат специјализирани кибернетски единици во рамките на нивните воени и разузнавачки структури со цел да се справат со овие нови видови закани, а некои развиваат и офанзивни способности или веќе ги користат.
Оттука, се поставува прашањето дали е можноста сериозен удар кој е зададен во дигиталниот свет и во реалниот свет да доведе до нарушување на рамнотежата на силите, каде веќе нема да биде важно кој има повеќе тенкови, авиони, војници. и оружје, но „чии се прстите и тастатурите – поубиствени“?
Според мислењето на експертот за безбедност Авдагиќ, прашање е колку може да се наруши рамнотежата, бидејќи, големите и генерално сите сериозни земји не седат наоколу и чекаат. Сепак, неспорно е дека со користење на способни, силни хакерски тимови може да се нанесе огромна штета, која помалите актери претходно не можеа ни да ја замислат.
„Сајбер нападите можат да ја нарушат економијата. И не само државите, туку сите мора да инвестираат големи ресурси за заштита“.
Тој исто така наведува дека сајбер војната им овозможува на малите држави да предизвикаат поголеми сили, но исходот е нешто сосема поинаков, со оглед на тоа што „големите“ имаат големи човечки, технички, научни ресурси, финансиска моќ и на крајот способност да нападнат такви напади, доколку е познато на напаѓачот, тие возвраќаат со масовна конвенционална сила.
ВИДОВИ НАПАДИ Но, важно е да се направи разлика помеѓу причините за ИТ инцидентите и колку можеме да се браниме од нив.
Кога зборуваме за напади кои често се случуваат, објаснува Ждрња, генерално можеме да ги групираме во две категории: напади извршени од опортунистички напаѓачи, кои се извор на овој зголемен број инциденти во последните месеци и години, и оние извршени од софистицирани напаѓачи, кои често се спонзорирани од држави (на пример Русија, Северна Кореја, Кина) и од кои одбраната е многу тешка ако не и невозможна.
Тој додава дека одбраната од првото всушност треба да биде дел од основната хигиена на сајбер безбедноста.
Како што вели тој, опортунистичките напаѓачи денес најчесто бараат некаков профит (на пример, со шифрирање на датотеки и потоа уценување) и се обидуваат да најдат што е можно повеќе жртви во најкраток можен рок, а честопати ги искористуваат сиромашните ниво на безбедност и фактот дека многу компании го гледаа како обичен „трошок“.
„И токму тука доаѓа до израз фактот дека малите и средни компании слабо инвестираат во безбедноста на информациите, а има и случаи кога станува збор за големи компании“.
Ждрња забележува дека инцидент може да се случи секому, но дека дефинитивно треба да се работи на минимизирање на ризикот од такви инциденти и да се спречат токму тие опортунистички напаѓачи.
„А за таква превенција не е ни потребно да има врвни експерти – кои се апсолутно достапни во земјите од нашиот регион, иако факт е дека богатите земји можат полесно да ги донесат. Еве важно е да се спроведе таа основна [безбедносна] хигиена“.
ПРВИОТ НАПАД Она за што соговорниците на Ал Џезира се согласуваат е дека во иднина може да очекуваме зголемен број ИТ инциденти. “Што има во однос на бројот на хакерски напади во име на државите“, вели Ждрња, „за жал, можеме да очекуваме зголемување на бројот на такви напади, бидејќи, едноставно нема причина воопшто да не дојде до такво зголемување“.
„Дигитализацијата е сеприсутна, има се повеќе системи и услуги поврзани на Интернет, кои претставуваат одредена цел за таквите напаѓачи, особено кога станува збор за услуги кои можат да имаат влијание врз голем број жители на одредена земја“.
Овие и претходните инциденти се доволен показател дека современиот човек е многу зависен од напредните компјутерски системи во секојдневниот живот, факт што се користи за воени цели.
Информатичките технологии сè повеќе стануваат клучна алатка за зачувување и загрозување на безбедноста бидејќи нашите животи се повеќе зависат од нив, а тие се практично во се, од личниот живот и врски, комуникацијата до земјоделството, енергијата, медицината… што укажува на последиците. дека нивното нарушување може да предизвика.
Овие и претходните инциденти се доволен показател дека современиот човек е многу зависен од напредните компјутерски системи во секојдневниот живот, факт што се користи за воени цели.
Информатичките технологии сè повеќе стануваат клучна алатка за зачувување и загрозување на безбедноста бидејќи нашите животи се повеќе зависат од нив, а тие се практично во се, од личниот живот и врски, комуникацијата до земјоделството, енергијата, медицината… што укажува на последиците. дека нивното нарушување може да п
едизвика .
Според мислењето на експертот за безбедност Авдагиќ, прашање е колку може да се наруши рамнотежата, бидејќи големите и генерално сите сериозни земји не седат наоколу и чекаат. Сепак, неспорно е дека со користење на способни, силни хакерски тимови може да се нанесе огромна штета, која помалите актери претходно не можеа ни да ја замислат.
„Сајбер нападите можат да ја нарушат економијата. И не само државите, туку сите мора да инвестираат големи ресурси за заштита“.
Тој исто така наведува дека сајбер војната им овозможува на малите држави да предизвикаат поголеми сили, но исходот е нешто сосема поинаков, со оглед на тоа што „големите“ имаат големи човечки, технички, научни ресурси, финансиска моќ и на крајот можност да извршат такви напади, доколку е познато на напаѓачот, тие возвраќаат со масовна конвенционална сила.
