Украинците сакаат да ги украсуваат своите градови за зимскиот одмор. Колку волшебно изгледаше Маријупол пред Нова 2022 година, само два месеци пред рускиот напад! Ова се слики на чиста убавина и радост, кои сега е невозможно да се погледнат без солзи. Силно осветлениот театар сè уште не станал место на страдање, а насмеаните луѓе на сликите биле живи
АЛА ТАТАРЕНКО
Света Варвара ја одзеде ноќта и го додаде на денот – Украинците со векови ја повторуваат оваа изјава. Тој 17 декември светот станува посветол за една надеж: ноќта и денот се натпреваруваат, а по краткоденицата, секунда во секунда, минута во минута, темнината се повлекува. Деновите се сè уште кратки, понекогаш се чини дека ноќта ќе трае вечно, но сите знаеме дека нема да биде така.
Опкружени со зимски мрак, борејќи се со темнината внатре, луѓето ги исполнија најтемните месеци со бројни празници. Овој период на славење Украинците го нарекуваат „од Римски до Јордан“, од именденот на Свети Роман (се слави на 1 декември) до Крштевањето. Циклусот на најважните празници го отвора Свети Никола, кој е особено сакан во Украина. Малите Украинци со нетрпение го очекуваат доаѓањето на светецот кој им носи подароци на децата кои биле добри (а кои деца не се?). Доаѓа ноќе, незабележано, а наутро малите му ги наоѓаат подароците. Во раните утрински часови на 19 декември 2022 година, додека децата сонуваа за доаѓањето на својот омилен светец, руските трупи испратија повеќе од дваесет беспилотни летала во Киев и регионот Киев, погодувајќи, за прв пат, цивилна инфраструктура и оставајќи ги жителите без електрична енергија. .Еден студентски шампион од Киев забележал во својата тетратка:
Спомени
Снег
Флејта
Војна
Гипс фрлија
Оштетена трафостаница
И тогаш и рекол на мајка си дека никој ништо не може да направи на Свети Никола, бидејќи тој го штити целиот свет.
И тој беше во право. Беспилотните летала, тие застрашувачки вештачки птици, не го спречија Свети Никола, исто како што не успеаја ракетите, гранатите или се’ друго со што Русија ја опсипува Украина 300 дена и ноќи. На запад од Украина, светецот доаѓал во градинките и училиштата, а бил виден и во универзитетската сала, каде најмалите ја доживеале атмосферата на прекрасна бајка, која сега многу им недостасува. Осветлувањето беше многу скромно, но очите на децата блескаа.
За да ги израдува децата од неодамна ослободените градови и села во источна и јужна Украина, Свети Никола отиде таму со воз, носејќи подароци и светлина на празникот. Во составот на тој специјален воз има и вагон во кој патува мал театар, уште еден извор на радост. Поради честите ракетни истрели и гранатирање на тие места, распоредот на патување не е објавен. Дури и светецот не го најавува своето доаѓање со часови и минути, туку секогаш доаѓа на време. И на вистинското место. Особено е важно да стигне до децата кои ги загубија родителите поради рускиот напад на Украина и до децата на заштитниците на земјата кои чекаат да се вратат нивните татковци од бојното поле.
На Свети Никола, на плоштадите во украинските градови се поставуваат новогодишни елки за да се одбележат и Новата година и Божиќ. Главната елка во земјата секогаш привлекува посебно внимание – онаа што украсува еден од киевските плоштади. Порано стоеше на Плоштадот на независноста, годинава се пресели на плоштадот Софија. Не е покриен со илјадници светла, но дури и во темнината ќе го најдат фигурините на бели гулаби со кои е украсен, како и сини и жолти топки. Ќе ги има и знамињата на земјите кои му помагаат на украинскиот народ во ова тешко време. Осветлен е со помош на генератор, а жителите на Киев и гостите од градот ќе можат да ги полнат батериите на телефонот овде. Специјална новогодишна елка ги пречекува патниците на железничката станица. Ако сакате да биде осветлено и празнично, треба да седнете на посебен велосипед и да ги вртите педалите, произведувајќи струја. Украинскиот писател Сергиј Жадан многу точно забележа дека ова е метафора за нашата земја: ако сакате да направите нешто, направете го тоа.
Наместо традиционални бабури, елката во Буча е украсена со мали и поголеми куќички – олицетворение на сонот за обновен град. Најнеобичната елка е во Миколаив, градот на Свети Никола (неговото име на украински е Миколај). Жителите на градот, кој руската војска го бомбардираше со гранати, мини и ракети уште од првите денови на војната, ја криеа фигурата на светителот во дрвена „куќа“, а сега ја покрија со зелени камуфлажни мрежи – и примија специјална „новогодишна елка“ за овие посебни празници. Возрасните ја украсуваат елката со украси што ги носат од дома, а децата – со своите слики.
Нападите на руската армија врз Харков, уште еден град херој на Украина, се уште траат. Во него е премногу опасно да се постави елка на плоштадот и да се соберат деца околу неа, па е одлучено да се спушти елката во метро и да се украси станицата со новогодишни украси. Ќе има и посебна ликовна програма за деца, а работи и „Престојот на Свети Никола“ кој собира белешки со нивните желби.
Украинците сакаат да ги украсуваат своите градови за зимскиот одмор. Колку магично изгледаше Маријупол пред Нова 2022 година, само два месеци пред рускиот напад! Ова се слики на чиста убавина и радост, кои сега е невозможно да се погледнат без солзи. Силно осветлениот театар сè уште не станал место на страдање, а насмеаните луѓе од сликите биле живи…
Има многу градови и села каде што нема да има новогодишни елки. Тие нема да бидат во градовите и селата лоцирани во близина на границата со Русија: регионот Суми вчера беше бомбардиран од Руси 54 пати. Нема да биде во Керсон, каде што руските војници денеска фрлија фосфорни бомби, а вчера ја гранатираа областа 61 пат. Секојдневни ракетни напади, гранатирање, недостиг од вода, храна, струја… ваква е состојбата и во овие претпразнични денови. Тажно е што има толку многу деца што ги однесе војната, а животот го загубија повеќе од 470 деца. Меѓународните организации и луѓето со големо срце им испраќаат убави играчки на малите Украинци за да го разбудат детството во нив барем на кратко. Украинците испраќаат и празнични подароци – првенствено домашни, зготвени со љубов, храна – на војниците кои ја бранат земјата од агресорите.
Вербата во чуда и желбата за одмор како израз на желбата за живот се карактеристични не само за децата. Кога ќе ја видите новоотворената продавница „Балони и се за прослава“ по следниот ракетен напад во градот и подолг прекин на струја, во еден момент се чудите, а во следниот се смешкате. Руските ракетни напади врз енергетскиот систем на Украина сериозно го оштетија. Болниците останаа без струја, каде хирурзите продолжија да ја вршат својата работа со ламба. Аптеките и продавниците работеа со свеќи (оние што можеа да работат) или без нив, со оглас закачен на вратата на кој пишува „Работиме!“ По првиот ваков масовен напад на енергетските постројки, немаше струја, немаше интернет, немаше телефони. , голем дел од населението немало вода. Кога нема струја, не се слуша ниту сирената за авиосообраќај. Пекарите не работат, а кога работат, немаат леб, само преостанатите кроасани. Морам да признаам, во тој момент тие кроасани се највкусни на светот…
По неколкуте напади на електрани и трафостаници и прекини на електрична енергија кои следеа како последица на оштетувања на инфраструктурни објекти, сопствениците на продавници, аптеки, фризерски салони и други објекти набавија генератори кои сега зујат по улиците на украинските градови. Стана премногу студено за фризерите – како еден мајстор од берберница во Лавов – да ги влечат столовите надвор и да ги стрижат своите клиенти, користејќи ја светлината на денот. Отсуството на струја за многу Украинци значи и дека остануваат без греење, што и не е толку безопасно во декември. Има луѓе кои едноставно мора да го имаат – како малото девојче чии родители ја донеле на бензинска пумпа за да и го вклучат инхалаторот. Со цел да се зачуваат животот и здравјето на луѓето, дури и во тешки воени услови на отсуство на струја, греење, мобилна телефонија, отворени се „точки на нераскинливост“ во сите области на Украина: простории каде што можете да се загреете, да пиете кафе или чај, и наполнете ја батеријата на телефонот. Во Киев, големите компании отворија „светлосни сфери“ – социјални простори со работни зони – каде што луѓето можат да дојдат со компјутери и да ја вршат својата работа, без страв од прекини на струја, греење, интернет. Ова е особено важно во главниот град, кој руските трупи.не успеаа да го освојат.
Овие околности го принудија населението да се здобие со LED светилки, радија на батерии, акумулатори и многу други корисни ситници за кои претходно не се мислеше. Застанувајќи покрај една мала продавница каде што веќе добив напојување (надворешни батерии за мобилни телефони, компјутери и други дигитални уреди) и светилка, ја прашав продавачката дали можеби пристигнало нешто ново, нешто што луѓето сакаат да го купат. Се разбира, мислев на некоја корисна работа. Продавачката покажа на полицата и рече: „Празничните гноми пристигнаа! Знаете, луѓето ги купуваат, велат, нема да дозволиме агресор да ни го одземе одморот!“
„Нема да им дадам ниту еден ден од мојот живот!“, изјави неодамна една млада жена која ги загуби речиси сите членови на семејството, куќата, работата во војната. Остана сама со малиот син. Таа вети дека ќе биде среќна колку што може – и покрај убијците на нејзините роднини, убијците на нејзиниот град од кој дошла во Лавов, и покрај нивната желба да ја убијат волјата за живот кај Украинците.
Украинците сега се, сакале или не, осудени на убавина: во услови кога нема струја неколку часа, една од алтернативите се венците за елката кои работат на батерии. Прозорците не мора да бидат темни – во нив често блескаат новогодишните украси, носејќи зрак светлина и потсетувајќи нè на празникот што се приближува. Повеќето Украинци користат свеќи. Се покажа дека украсните свеќи горат подолго – а исто така изгледаат убаво. Во продавниците нема голем избор на свеќници, а оние што може да се најдат – по правило се во божиќен и новогодишен стил. Руските ракети и беспилотни летала оставија многу Украинци без струја, но не можеа да им ја одземат светлината.
Продавниците закачуваат огласи на вратите: „Овде можете да го полните мобилниот телефон, добре дојдовте!“ Големите супермаркети најавуваат можност за полнење на лаптопи, користејќи Wi-Fi мрежа… Луѓето работат секаде каде што има интернет: новинар го фотографирал наставникот од Киев кој држел онлајн час, стоел до супермаркетот, го држел компјутерот пред себе на оградата, а наставникот по историја држел лекција од полициската станица – не, не бил уапсен, тој бил таму за користење на струја и интернет. Впрочем, има универзитетски професори кои држеле предавања од рововите, на пауза меѓу воените операции – професорот останува професор и кога ќе облече воена униформа.
За жал, генераторите кои спасуваат болници, училишта, продавници, не смеат да се користат во становите. Меѓу луѓето кои го направиле тоа веќе има жртви, а има и пожари поради употреба на плински боци. Има жртви на темнината што се спушта по улиците на украинските градови: кога семафорите не работат и насекаде е темно, возачите може да не забележат дека пешаците ја преминуваат улицата. Ниту флуоресцентните ленти на ракавите не помагаат секогаш: неодамна бебе во количка почина на пешачки премин. И колку луѓе не можат да користат медицински помагала неопходни за живот – ако се напојуваат со електрична енергија? И тие, како тоа бебе, се жртви на руските напади врз енергетскиот систем на Украина, врз нејзината цивилна инфраструктура.
Оние кои го доживеале бомбардирањето во 1999 година знаат како е да се биде без струја и како звучи „шизела“. Треба само да се замисли дека сирените плачат повеќе од 300 дена и дека среде зима нема струја. И дека руската агресија, која започна на 24 февруари, се уште трае …
Подготвувајќи се за претстојните празници, Нова Година и Божиќ, Украинците се свесни за предупредувањата кои доаѓаат деновиве: многу е веројатно крајот на декември да биде многу опасен поради можни масовни ракетни напади. За жал, мала е надежта дека непријателот ќе го почитува христијанскиот календар и нема да се обиде да ја втурне нашата земја во темнина во пресрет на празниците, па нејзините жители во темнина да ги дочекаат Новата година и Божиќ. Но, и покрај предизвиците на животот во Украина разурната од војна, само седум отсто од жителите сериозно размислуваат да заминат некаде до пролет. Се надеваме на подобро!
Помина денот на зимската краткоденица. Најдолгата ноќ е зад нас. Секој ден ќе има повеќе светлина. Ниту еден агресор не може да го промени тоа. Тоа е законот на животот. Светлината победува.
17-23 декември 2022 година.
(Авторката е професор по литература на Катедрата за славистика на Универзитетот во Лавов)
