Според извештаите на меѓународните актери во БиХ, во периодот од 1992 до 1995 година се проценува дека биле силувани меѓу 20.000 и 50.000 жени, девојки и мажи
Неодамнешното апсење на Бора Ивановиќ, обвинет за силување за време на војната во Босна, повторно ги отвори болните рани на илјадници жртви. Бидејќи меѓународните судови поставуваат стандарди за казнување на сексуалното насилство за време на војната, останува прашањето дали жртвите конечно ќе го добијат признавањето и правдата што ја заслужуваат.
Обвинителството на Босна и Херцеговина поднесе обвинение против Бора Ивановиќ, поранешен припадник на Војската на Република Српска, кој е обвинет за силување на Бошњачка во Фоча за време на војната во 1992 година, пишува Радио Слободна Европа (РСЕ).
Овој сега 78-годишен маж од Фоча, град на истокот на Босна и Херцеговина, е обвинет за повеќекратно силување на жена, употреба на сила и закани кон неа и нејзиното семејство, соопшти Обвинителството на Босна и Херцеговина на 8 ноември.
Тој беше обвинет за силување како дел од широкиот и систематски напад на Армијата на РС врз цивилното бошњачко население во Фоча.
Обвинението го обвинува за злосторства против човештвото и дека постапил спротивно на одредбите од Женевската конвенција за заштита на цивили во време на војна и вооружени судири.
Многумина од нив никогаш не ја добија потребната медицинска, психолошка и финансиска поддршка.
За време на војната во Босна и Херцеговина, во Фоча беа убиени околу 3.000 Бошњаци. Според извештаите, силуваните жени биле однесени на неколку локации, како спортската сала „Партизан“ во центарот на градот и куќата на Караман кај Миљевина.
Со пресудата од 2001 година во случајот против Драгољуб Кунарц, Радомир Ковач и Зоран Вуковиќ, Хашкиот трибунал за прв пат во историјата на меѓународното хуманитарно право го оквалификуваше сексуалното ропство во војна како злосторство против човештвото.
Новиот закон за цивилни жртви од војната во Босна
Како што претходно пишуваше „Време“, Законот за цивилни жртви на војната, кој беше усвоен од Парламентот на Федерацијата на Босна и Херцеговина во август минатата година, овозможи за првпат децата зачнати со силување за време на војната да имаат опцијата за избор на поповолен закон во однос на личен додаток за инвалидност и месечни примања.
„Овој статус се признава и на лице кое преживеало сексуална злоупотреба или силување за време на војната, како и на дете кое е родено од чин на воено силување – дете од посебна категорија цивилни жртви на војна, без оглед на статус на мајка“, се наведува во извештајот на веб-страницата на Владата.
НОСЕЊЕ НА ЗАКОН ШТО ГИ ДОПИРА ЧУВСТВИТЕЛНИТЕ ПРАШАЊА
Одлуката ја поддржаа претставниците на здружението кое ги обединува децата родени како резултат на воено силување бидејќи, како што наведуваат, децата се „признаени како посебна, рамноправна категорија на општеството и им се доделени права кои не им биле достапни на нив уште од нивното раѓање“.
Вработените во Министерството и претставници на здруженијата учествуваа во подготовката на законот, кој е „резултат на борба која траеше речиси три децении“, изјави министерот за труд и социјална политика, Аднан Делиќ.
Како што објаснува, Законот предвидува многу подобрувања во однос на претходно. Забраната за користење на оствареното право се укинува доколку корисникот на правото ја напушти Босна и Херцеговина подолго од три месеци, што беше предвидено со претходниот закон.
Според извештаите на меѓународните актери во БиХ, во периодот од 1992 до 1995 година се проценува дека биле силувани меѓу 20.000 и 50.000 жени, девојки и мажи.
Промена на ставовите кон сексуалното насилство за време на војната
Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија (МКТЈ), основан во 1993 година, постави преседан во гонењето на сексуалното насилство за време на војната.
За прв пат во историјата на меѓународното право, силувањето беше дефинирано како форма на тортура, а сексуалното ропство како злосторство против човештвото. Досега пред овој суд се обвинети над 160 лица, од кои половината за сексуално насилство, напиша „Време“.
„Откако првите вести на крајот на август 1992 година за сексуалното ропство на жените во Босна и Херцеговина го обиколија светот, феминистичките правници се зафатија со ова прашање и ја принудија меѓународната заедница да преземе акција“, рече Лепа Млаѓеновиќ, феминистичка консултант која работи. со жени кои преживеале сексуално насилство.
Сепак, феминистичките критики беа упатени кон МКТЈ затоа што, и покрај признавањето на силувањето како злосторство против човештвото, затоа што половата димензија често не се разгледува соодветно, имајќи предвид дека жртвите на воено силување во над 95 проценти од случаите се жени.
Резолуцијата 1820 на Советот за безбедност на ОН, усвоена во 2008 година, јасно го дефинира и осудува сексуалното насилство врз цивилите во воените зони, а во 2010 година беше воспоставена функцијата на Специјалниот претставник на ОН за сексуално насилство во конфликти.
Во Србија, Обвинителството за воени злосторства беше формирано во 2003 година, но до 2016 година беа изречени само две пресуди за сексуално насилство во војната.
Република Србија не обезбеди репарации за жртвите на воено силување, а гонењето на кривичното дело останува симболично и неадекватно.
Законот за правата на цивилите со трудова инвалидитет датира од 1996 година и признава статус на жртва само за една десетина од лицата кои претрпеле повреди и трауми во војната. Овој закон не ги признава за жртви жените кои биле силувани во војната, семејствата на исчезнатите, жртвите на српските безбедносни сили и многу други
Документарниот филм „Женски суд – феминистички пристап кон правдата“, снимен врз основа на сведочењата на 36 жени кои сведочеа за преживеаните од воените злосторства и нивните последици на истоимениот настан во Сараево минатиот мај, беше емитуван во октомври. 7 во Центарот за културна деконтаминација во Белград. Сведоците беа од сите седум земји од поранешна Југославија, а нивните приказни беа групирани во пет сесии. Еден од нив беше „Женско тело – бојно поле: сексуално насилство врз жените“. Со ова, по повод одбележувањето 25 години од работата на антивоената организација Жени во црно, прашањето за одговорноста на Србија за злосторствата извршени во војните во 90-тите, но и конкретното прашање за злосторството за кое најмалку се зборува. за, злосторството чии жртви се најмалку видливи, повторно е отворено за домашната јавност во војна.
Единствената правна рамка која ја дефинира категоријата цивилни жртви на војната, а според која тие имаат можност да ги остварат своите права во Република Србија, е Законот за правата на цивилните воени инвалиди. Овој закон не содржи посебни одредби кои би се однесувале на воени настани од деведесеттите, а самиот факт што датира од 1996 година и дека во меѓувреме немало политичка или општествена волја да се промени, „најдобро говори за тоа каков на правото е.“ и која беше неговата цел“, смета Милица Костиќ од Фондот за хуманитарно право (ХХЛ). Според неа, ова е еден од најдискриминаторските закони во Србија.
„Законот исклучува огромен број жртви од кругот на заштита. Наша оценка, врз основа на нашите искуства во застапувањето на жртвите и пред суд и во административна компензација, е дека можеби 10% од жртвите кои денес живеат во Србија се признати според овој закон, а можеби и помалку“, вели Костиќ. Според горенаведениот закон, „Граѓански воен инвалид е лице со телесно оштетување од најмалку 50% како резултат на рана, повреда или повреда која оставила видливи траги, добиена со злоупотреба или лишување од слобода од страна на непријателот за време на војна, за време на воени операции, од остатоци од воени материјали или непријателска саботажа, т.е. терористички акции“. Со оваа одредба се изземаат, како што објаснува нашиот соговорник, семејствата на исчезнатите, жртвите убиени од припадниците на српските безбедносни сили, жртвите убиени на територијата на други држави, како и другите категории на жртви.
Кога станува збор за жртвите кои преживеале сексуално насилство во војната, Костиќ наведува дека Законот не е законски строг за нивно непризнавање, бидејќи во него се наведени „само жртвите кои страдаат од физичка штета поголема од 50 отсто“. „Што значи „50%“ е многу контроверзно. Општините често користат списоци слични на оние што ги користат осигурителните компании – едно око, две очи, лева рака, десна нога. Така гледаат тие“, вели Костиќ.
(продолжува во следниот број)
