НИКИЦА КОРУБИН
Дали црквата ја користи верата за својата материјална корист? Односно, дали тоа го прави премногу очигледно? За оние кои ја знаат историјата на христијанството да речеме, знаат дека материјалното е во неговата основа, т.н. црковна „власт“ ама власт. Над кого, над верниците? Не, над сите, како паралелна власт со световната. Верата во модерноста се јавува како штитот на црквата од нејзиното одбивање да биде дел од правната држава. Држава во држава
Секуларната држава во основа означува одвоеност на црквата од државата, но во нејзините пракси и одлуки, а не автономија и недопирливост на црквата сама по себе. Во современата држава црквата, односно религиозната инстутиција од било која вероисповест е составен дел на системот. Или би требало да биде. Таа е само еден чинител, оној кој се однесува на верата на луѓето, најчесто во одредена позната и етаблирана религија. Како таква, функционирањето на црквата во модерноста, е всушност сведена на класична институционалност. Со исполнување на сите обврски, за да може да следи повикувањето на правата. Како и за секој друг граѓанин. Даночни обврски, финансиски обврски, едноставно законски и уставни. Колку формално и да е одделена од државата, всушност е нејзин составен дел, односно уставна категорија. Нејзината суштина е регулирана токму во одредена форма. А, таа суштината, би требало да биде верата, која секако е во сферата на духовноста, односно над било каква појавност. Но, дали црквата ја користи верата за својата материјална корист? Односно, дали тоа го прави премногу очигледно? За оние кои ја знаат историјата на христијанството да речеме, знаат дека материјалното е во неговата основа, т.н. црковна „власт“ ама власт. Над кого, над верниците? Не, над сите, како паралелна власт со световната. Верата во модерноста се јавува како штитот на црквата од нејзиното одбивање да биде дел од правната држава. Држава во држава.
И ако до сега се премолчуваа сите привилегии на религиозните заедници, во смисла на нивно фактичко непочитување на сите правила на системот, сега доаѓа до израз попустливиот однос на власта кон истите тие заедници. Власта кај нас е граѓанска. Односно, во нашиот политички систем, граѓанинот е над се. Тој ја бира власта. Тој ја контролира власта, преку своите претставници. Симболично, тој е власта. Каде е тогаш црвата? Каде се религиозните заедници? Тие се само делот од мозаикот на правата на граѓанинот. Тие се право за граѓанинот, но обврска за државата, односно кон државата. Иако, практично тие се привилегираното право. Иако, формално секуларна држава, ретко кој верник кај нас треба да ја образложува својата религиозност, таа се подразбира, ама затоа секој атеист или агностик треба да ја објаснува својата, во случајов институционална нерелигиозност. Каде е тука секуларноста? И дали воопшто се разбира што тоа значи? Тоа сигурно не е строго формална одвоеност на црквата од државата, а фактичка супремација и радикална привилегија на секој чекор. И зошто е тоа така? Кој се плаши или кој се поклонува пред религиозните институции? Дали е тоа прашање на лична вера, односно проекција на носителите на власта, на нивната лична религиозна пракса и определба, или тоа е сепак една подобна и корисна власт, па макар била и ,,црковна,,. Дали црквата во суштина е класичен влијателен фактор, кој ја има власта над ,,верниците,,? Власт како власт, а не како вера. А, власта секогаш во својата примордијална форма означува контрола. Па, има ли подобра контрола, од контролата на верата, односно верувањето? Да, не кажам (зло)употреба на истото. Изигрување на довербата. За свои цели, и во случајов, потенцијално, на сеопшта штета.
А, прашањето на верата е во основа личен чин и личен однос. И тоа секогаш било така. Дефинирањето и институционализирањето на верата трае илјадници години. И преклопувањето и меѓусебното влијание на различните вери. Во основа на секоја вера, е човечката судбина, соочувањето со животот и смртта. И тоа е прашање на лична перцепција и ментална способност за прифаќање. И оваа вера која е до денес зачувана, е всушност однос на една генерација, на една култура, која потоа се прилагодувала и адаптирала низ вековите, за истите овие прашања. И ревидирала, па често пати и фалсификувала. Колку верници знаат кога е напишан Новиот завет и каде? Колку е тој селектиран за потребите на своето време? Колку ја знаат улогата на црквата како паралелна власт во Византија? Колку знаат зошто вселенскиот патријарх е во Константинопол односно Истанбул, а папата е во Ватикан, односно Рим? Колку ја знаат причината за расколот во 10-век? Колку знаат за сложената суштина на светиот син, отец и дух? Колку знаат дека црквата е всушност историја, а верата е секогаш живот, без или со неа?
Затоа во современата држава црквата не е исклучок. Таа треба да биде правило. Верата не е, и никогаш не била исклучиво црквата, барем кај нас има долга традиција уште пред десетина века против узурпацијата на црквата над верата. Богомилството, како крајно влијателно движење, на апсолутно непризнавање на приматот на црквата над верата. Бидејќи, црквата секогаш одела заедно со државата, време е државата практично, а не декларативно да се постави јасно над црквата, како институција, а не вера. Без разлика на стравот, стравопочитта и пред се природната потреба за контрола и моќ. Бидејќи, токму тука лежи опасноста на моќта, односно од моќта: како таа ќе се употреби за сите, а не за ,,своите,, … како блиски по вера, убедување, интереси. Бидејќи, една од основните постулати на чистата вера е правдата. Правдата како разбирање дека овој свет неминовно ќе се промени. На нас е да овозможиме тоа да биде на подобро. Па, нели доброто е во основата на секоја вера?
И затоа, во овие моменти на искушение, лично и колективно, ниту една драконска или ригорозна мерка не смее да биде поради неможноста или несакањето за справување со влијателните кланови, сектори, религиозни институции … Вонредната состојба не смее да биде над уставот, ниту било чие однесување, бидејќи вонредната состојба е за сите, не само за граѓаните. За доброто за сите, за да почитуваме, мораме да веруваме. Дека системот е еднаков за сите, прво во криза, а потоа и во нормалноста. Тоа веројатно било и посланието на човекот кој ќе стане бог, можеби не прв, но сигурно највлијателен месија до сега, праведен свет еднаков за сите.
