Босанско-херцеговинскиот историчар Хуснија Камберовиќ, кој се занимава со модерната историја на Југоисточна Европа, во разговор за „Време“ ќе се осврне и на Југославија: „убава земја и која ја формирав како маж, работев, исто така уживал во својата младост“; но додава дека има и една друга Југославија – „непријателска, кој ја прекина мојата младост и радоста на животот и се претвори во пекол на преживување “.
Кога подетално ја проучуваше историјата на Југославија, особено настаните во седумдесеттите и осумдесеттите години, заклучи дека никогаш немало сериозни проблеми во оваа земја. „Во исто време, тоа беше најголемото достигнување на Јужните Словени во историјата. Тоа беше нешто единствено големо на Балканот што имаше смисол, Сите обиди да се грдат други држави на југословенските урнатини за националната добробит, се само карикатури“, тврди Камберовиќ.
Новинарот Александар Коциќ е професионален научник во Југославија, сега асистент на универзитетот Напиер и Единбург. Како пример за „Време“, кафето на СФРЈ имаше моногранична грива, мешано право на работна демократија, пасивна бирократија како одговор и неефикасна приватна дејниост. „Сепак, предностите на таа земја беа поважни за мене – одлична уметност и рок музика пред се, разновидност и погледи. Бев горд што сум Југословен. Денес не ја чувствувам истата силна врска, велат врската доцни ”
Новосадскиот писател и издавач Миленко Бодирогиќ, автор на романот По шумите и горите“, тврди дека нешто штосозревало низ пеколот на втората Југославија, и покрај тоа, ги имаше сите валидни причини да се обидеме да опстане, и тоа траеше само нешто помалку од еден век, но за тоа кратко траење Југославија успеа да блесне со голем сјај. „Националистичките опскурантисти на овие простори, нејзините поранешни области, и денес се плашат од тоа, како лут комунист кој израснал во племенски митови и лаги“, рече Бодирогиќ во интервју за „Време“. Тој наведува дека Југославија имала свои маани , „како што ги имаат сите човечки творби, затоа што, фала му на Бога, не ги создаде Бог, туку луѓето“. „Но, со тоа дојде дух на слобода, еманципација и еднаквост што може да стане рамка на просперитетно општество кое нема да има неоколонијалност, како кај државите што произлегоа од нејзиното распаѓање. Принципот на надеж за подобар и поправеден свет што би да не се темели на алчност и себични интереси..
Поранешниот „Фераловец“, хрватскот писател и новинар Ивица Ѓикиќ, сценарист на популарната серија „Новине“, се потсетува дека дека имал 14 години кога Југославија се распаднала. Во тоа време, како што вели, тој не гледаше никакви недостатоци или предности – тоа беше земјата во која живееше и која ја поддржуваше во сите спортови.
„Изјавата за перспективата, недовербата и доминацијата на Југославија беше одлична и врска со амбиенталното работење. Југославија на Тито беше голема историја со пораки за меѓународна соработка, тоа беше модерна модернизација и говорна алатка за социјална политика, како што беше наменета за да се обезбеди социјална соработка. Но, демократските дефицити и недостатокот на индивидуални и политички слободи станаа преголем товар со текот на времето, особено во контекст на колапсот на комунизмот во Европа. Страв. Како да беше преголем залак во тоа фаза на нашиот развој.Пристигнувањето на повеќепартиските и демократијата се гледаше како можност во етничка и во никаква друга смисла “, вели рече Ѓикиќ во интервју за „Време“.
Политикологот Радивоје Јововиќ е уште помлад. Тој имаше само седум во 1991 година. Сепак, за него многу значи Југославија, како идеја за заедница „што му припаѓа на целиот нејзин народ, еднакво и без исклучок“. „Јас, секако, ги гледам недостатоците на Југославија во авторитаризмот на политичкиот режим, кој беше во состојба да се справи остро со индивидуалците со критичко размислување (се разбира, треба да се има предвид дека постапките на режимот по овие прашања се променија). Признаени беа значајни цивилизациско права, овозможување на просветлување, еманципација и значително подобрување на социјалните позиции. Широк пристап до услуги за образование и здравствена заштита, силна мрежа за социјална безбедност, значителна социјална мобилност, како и промоција и имплементација на други прогресивни идеи и корпорации на идеи, како што се антифашизам, родова еднаквост, децентрализација – на сето ова гледам како на клучна предност на Југославија, што за релативно краток временски период направи огромен чекор напред за нашите општества “, вели Јововиќ.
Тој верува дека денес Југославија е лесно осудена за некои прашања („Јас приватно не ја нарекувам„ вторА Југославија, туку единствена, бидејќи таа држава беше единствената што вистински го претставуваше единството на јужнословенските народи“) и дека некој ги заборава тешките почетни позиции.во кој глобален контекст работеше и кои корисни промени ги создаде.
(продолжува)
