Иако самиот Трамп не му ја врти раката на Курти од Вашингтон како на Зеленски, важна улога во новата американска администрација има човекот за кој се верува дека го скратил мандатот на претходниот кабинет на Курти – Ричард Гренел
МАРКО БАТАНСКИ
Пирова победа – тоа е барем засега резултатот што го постигна Албин Курти и неговото движење „Самоопределување“ на парламентарните избори во Косово. Иако Самоопределување освои најмногу гласови на косовските избори, над 40 отсто, Курти нема да може сам да формира влада и ќе се соочи со две опции: или да формира нестабилна влада или пак да оди на избори… Сепак, додека косовскиот лидер се најде во незавидна ситуација на домашен терен, неговата позиција на надворешнополитичкиот фронт е потенцијално уште поголем проблем.
Целиот свет со недели е сведок на пресврт од 180 степени во односите меѓу украинскиот претседател Володимир Зеленски, поранешното „златно момче“ на Џозеф Бајден и новата американска администрација под команда на Доналд Трамп. Зеленски чекаше додека не беше уценет од безрезервната американска поддршка за Украина (поддржана од 114 милијарди долари воена и финансиска помош) и принуден да ја заложи иднината на неговата земја. Трамп, народски кажано, му ја заврте раката за да добие вредни украински ретки минерали за својата земја и согласност за мировни преговори со Русија, што беше долгогодишно ветување на новиот американски претседател. Во многу помали размери, Курти доживува слична судбина поради промената на американската администрација. Иако досега се соочуваше со критики и дипломатски удари од американската администрација (и европските сојузници) поради неговите унилатерални потези, кои често ја загрозуваа кревката ситуација во Косово, особено на северот каде што им го отежнуваше животот на Србите и ги спречуваше да живеат нормално, тој сега е соочен со многу потешка ситуација. Иако самиот Трамп не му ја врти раката од Вашингтон како Зеленски, важна улога во новата американска администрација има човекот за кој се верува дека го скратил мандатот на претходниот кабинет на Курти – Ричард Гренел.
Сепак, за разлика од Зеленски, кој работи во воени околности и кој, по три години уништување на неговата земја и народ за време на руската инвазија и големата зависност од странска помош, нема многу простор за автономија во одлучувањето, Курти се чини дека се доведе до таму каде што е со своите често екстремни потези и покажување со прст кон косовските Срби и западните земји.
ДВА ИЗБОРА ЗА КУРТИ За време на изборната вечер во седиштето на Ветевендосје, додека насобраните ја славеа победата, Курти најави дека по трет пат ќе биде премиер на Косово и имплицираше дека повторно ќе може да формира влада. Сепак, за формирање мнозинство се потребни 60 од 120 пратенички места – неговото движење освои 48. За разлика од претходните избори во 2021 година, на кои освои повеќе од 50 отсто од гласовите, овојпат тоа не беше можно. Помеѓу создавањето нестабилна коалиција со опозициските партии со кои тој не е во добри односи (а ниту опозициските актери не се во најдобри односи меѓу себе) и потенцијалните нови парламентарни избори следната година, тешко е да се предвиди блиската и далечната иднина и на Косово и на Курти. Особено ако се земе предвид дека повеќе од една година владата во Приштина не е на иста линија со нивниот најголем странски партнер, САД, додека Ричард Гренел никогаш не криел дека Курти го смета за неприфатлив.
За тоа сведочи и неодамнешната објава на Гренел на социјалната мрежа Х, во која напиша дека „администрацијата на Трамп работеше и ќе продолжи да работи за мир за сите на Балканот, но ни требаат сигурни партнери, а владата на Курти не беше една од нив ниту за време на првиот мандат на Трамп, ниту за време на мандатот на Бајден“.
„И републиканците и демократите го критикуваа Курти за преземање еднострани акции што го дестабилизираа регионот. Истото го направија и ЕУ и НАТО. И меѓународната заедница е обединета против Курти. Американските компании ги прошируваат своите операции во Албанија и Србија, но не и на Косово поради Курти. Курти исто така беше против секоја американска идеја понудена од претседателите Клинтон, Буш, Обама, Бајден и Трамп“, рече Гренел.
Хелена Иванов, истражувач во Институтот Хенри Џексон, вели за НИН дека за време на неговиот претходен мандат, Курти се залагал за само една стратегија – целосно преземање на суверенитетот и контрола над Косово. Од една страна, вели, им се исплатило на дел од гласачите, бидејќи Курти го гледале како некој што конечно ќе го реши косовското прашање во нивна полза. Но, Иванов забележува дека од друга страна Курти за ова платил прилично висока политичка цена.
„Една од причините зошто Курти не успеа да го освои бројот на гласови потребни за независно формирање влада е токму тоа што неговата еднострана политика ги наруши односите што ги имаше Косово со ЕУ и САД. И многу гласачи во Косово сметаат дека ова заладување на односите со западните партнери е превисока цена. Таа потсетува дека Курти уште пред да се одржат изборите рекол дека не сака да коалицира со никого и дека повеќе би сакал да биде во опозиција.
„Сепак, се разбира, кога излегоа конечните резултати, Курти мораше малку да го смени изборот. Затоа верувам дека ќе се обиде да види дали има простор за коалиција таму.
ГРЕНЕЛ ПРИСТИГНУВА НА КОСОВО И додека во последниве години тој беше нападнат од Ричард Гренел, администрацијата на Бајден и Европската унија (ЕУ) и нивните санкции наметнати токму поради едностраните потези на Курти кои ја доведоа во прашање кревката безбедносна ситуација во северно Косово, Курти не се поколеба. Уште колку удари може да изнесе тешко е да се процени. Сепак, она за што многу аналитичари се согласуваат е фактот дека косовското прашање во моментов е во неизвесност, а прашање е колку овие удари ќе бидат силни во иднина. Затоа што војната во Украина, Блискиот Исток и војната меѓу Израел и Хамас, воспоставувањето нормални билатерални односи меѓу Вашингтон и Русија и односите на Белата куќа со Кина се само дел од прашањата кои, барем според американската реторика, се поприоритетни од Косово.
Координаторот на работната група на Националната конвенција за ЕУ за поглавјето 35, Драгиша Мијачиќ, во интервју за НИН објасни дека односите меѓу Албин Курти и Ричард Гренел ја надминале учтивоста на дипломатијата, што секако ќе се одрази на општите односи меѓу Косово и САД, кои веќе се најлоши во модерната историја.
„Во овој момент клучното прашање е кој ќе ја формира новата влада на Косово. Во врска со ова, постојат индикации дека Гренел ќе го посети Косово следната недела, таквата посета сигурно ќе ја одреди идната насока на (не)соработката меѓу новата американска администрација и властите во Приштина.
Иванов забележува дека новата американска администрација е преокупирана и со геополитичко позиционирање во однос на ЕУ и НАТО и другите трансатлантски меѓународни организации. Тој забележува дека прашањето за Западен Балкан и прашањето за нормализирање на односите меѓу Белград и Приштина се неколку места зад тоа.
„Меѓутоа, она што треба да се каже е дека Трамп покажа дека е многу трансакциски политичар. Тој сака да склучува договори и сака да постигнува големи дипломатски победи во тие договори. Решението за нормализација на Србија и Косово секако ќе биде главна политичка и дипломатска точка за администрацијата на Трамп и верувам дека тој навистина ќе сака да се реши ова прашање за време на неговиот мандат кое е прифатливо за двете страни и може да се спроведе во пракса“, смета Иванов. Тој додава дека Трамп за кратко време успеал да протурка се’ што сакал, онака како што сакал.
„Видовме дека успеа да потпише прекин на огнот меѓу Израел и Хамас. Видовме и дека на крајот го натера Зеленски да се согласи со договорот. Видовме и дека го доведе Путин на преговарачка маса. Мислам дека Трамп има начин да ги натера актерите да го прават она што тој сака да го прават.
ОБВИНУВАЊЕ ЗА ПОЛИТИЧКИ ИНЖЕНЕРИНГ Според досегашните неофицијални резултати, Српската листа освоила девет од десет мандати на српската заедница, додека еден мандат доби партијата на актуелниот министер за заедници и враќање во владата на Курти, Ненад Рашиќ. Членот на Претседателството на Српската листа, Игор Симиќ, рече дека „ова се избори на кои Курти се обидел се за да се справи со Српската листа и да ја спречи да ги добие сите десет мандати“, и дека „Курти користел политички инженеринг за да го турне Рашиќ во парламентот со албанските гласови“, и затоа парламентот може да се смета за нелегитимен.
Претставници на најголемата српска партија, како што се гледа од наводите на Симиќ, сигурно нема да бидат во владата, а Мијачиќ за НИН посочува дека позицијата на српскиот народ на Косово во сегашната ситуација е секако неодржлива и на работ на конфликт.
Од друга страна, Иванов вели дека и односите на Белград со Курти се многу лоши и дека дијалогот меѓу двете страни зависи од тоа кој ќе ја предводи косовската влада.
„Доколку Курти повторно стане премиер, верувам дека преговорите ќе продолжат да бидат нефункционални како што беа досега , остануваме во статус кво“, заклучува Иванов.
