ЈАНИС ВАРУФАКИС
Зависноста на Германија од рускиот гас и кинеската побарувачка не беше одржлива на долг рок. Ова не се ситни проблеми кои можат лесно да се решат. Граѓаните на Германија почнуваат да го разбираат ова со набљудување на маките на Европската централна банка, што ќе биде погрешно ако значително ги зголеми каматните стапки (што би предизвикало имплодирање на Италија и неколку други земји), а ќе биде погрешно ако не го направи тоа. (затоа што нема да успее да ја стави инфлацијата под контрола)
Тешко е да се признае дека економијата на вашата земја се распаѓа и дека вашите лидери ве залажуваат со децении дека вашиот животен стандард што тешко сте го заработиле е заслужен и сигурен. Тешко е да ја предадеш својата иднина во рацете на рамнодушни странци и да сфатиш дека Европската Унија, на која цело време и верувавте, нешто крие од вас. Дека европските партнери од кои очекувате помош ве третираат како мрзлив и штетник. Дека економските елити во вашата земја и во странство постојано го одложуваат неговото закрепнување. Дека сте принудени да правите длабоки и болни пресеци кои не водат до промени на подобро.
Ние во Грција го разбираме ова многу добро. Тоа го доживеавме на почетокот на 2010 година. Денес Германија е изложена на слични понижувања. Иронијата е што во цела Европа, Грција е таа која најдобро разбира колку Германија не го заслужи тоа, бидејќи, нејзината тешка состојба е резултат на заеднички, европски неуспех. И дека никој, а најмалку напатената Грција, јужна Италија, Шпанија и Португалија (или СВИЊА, како што не нарекуваа) – нема причина да се радува на нивните маки.
Длабоките промени во Германија се производ на економски модел кој се засноваше на ограничување на растот на платите, евтин руски гас и напредни технологии во машинската индустрија – особено производството на мотори со внатрешно согорување. Таквиот модел и обезбеди на Германија високи трговски суфицити во 4 фази од повоениот развој: во периодот на Бретон Вудс, економски систем воспоставен под надзор на Соединетите Држави кој воспостави фиксни девизни курсеви и отворен пристап до пазарите во Европа, Азија. и Америка; потоа, по Бретон Вудс, во периодот на единствениот европски пазар кој се покажа како многу профитабилен за германските извозници; повторно по воведувањето на еврото, кога германските стоки и пари ја преплавија периферијата на Европа благодарение на клиентскиот кредитен систем, и конечно кога гладта на Кина за готови и полупроизводи од Германија го неутрализираше падот на побарувачката во јужна Европа поради еврокризата.
Германските граѓани се помируваат со пропаста на стариот економски модел и ја откриваат големата лага што нивните лидери им ја кажуваат веќе три децении. Значителните фискални суфицити не беа резултат на добро осмислена економска политика, туку неуспехот да се инвестира во чиста енергија, критична инфраструктура и две клучни технологии на иднината во години на ниски каматни стапки: батерии и вештачка интелигенција. Зависноста на Германија од рускиот гас и кинеската побарувачка не беше одржлива на долг рок. Ова не се ситни проблеми кои можат лесно да се решат.
Тврдењата дека германскиот модел е компатибилен со европската монетарна унија, исто така, се покажуваат неточни. Во отсуство на фискална и политичка унија, ЕУ очекувано ги оптоварува медитеранските земји, банките и корпорациите со долгови кои не можат да се вратат, принудувајќи ја Европската централна банка да избере помеѓу напуштање на еврото и проектирање на трајно прикривање на банкрот.
Граѓаните на Германија почнуваат да го разбираат ова со набљудување на маките на Европската централна банка, што ќе биде погрешно ако значително ги зголеми каматните стапки (што би предизвикало имплодирање на Италија и неколку други земји), а ќе биде погрешно ако не го направи тоа. (затоа што нема да успее да ја стави инфлацијата под контрола). Спасувањето на еврото всушност не треба да биде задача на Европската централна банка, а германските граѓани сега сфаќаат дека политичарите ги лажеле кога тврделе дека нивниот економски модел може да ја преживее кризата од 2008 година, под услов сите земји од еврозоната да практикуваат мерки за штедење. Исто така, се покажа дека фобијата на нивните лидери од стимулации произведува постојан социјализам за јужноевропските олигарси, француските и германските банкари и осифицираните корпорации.
Некогаш, оние меѓу нас кои ја критикуваа идејата дека секоја земја од еврозоната треба да стане како Германија, истакнаа дека германскиот модел функционира токму затоа што никој друг не го применува. Денес, во свет каде што веќе нема евтин гас и каде што започна нова студена војна меѓу Америка и Кина, германскиот модел веќе не е одржлив дури ни во Германија.
Вистина е дека германскиот извоз донекаде ќе закрепне благодарение на падот на еврото. Фолксваген ќе продава повеќе електрични автомобили кога ќе се обноват синџирите за снабдување. BASF ќе се врати во форма кога ќе се најдат дополнителни извори на енергија. Она што нема да закрепне е германскиот модел: голем дел од приходите на Фолксваген ќе одат во Кина, од каде доаѓаат новите технологии за батерии, а огромен дел од вредноста ќе се пресели од хемиската индустрија во секторите поврзани со вештачката интелигенција.
Некои од моите германски пријатели се надеваат дека падот на вредноста на еврото ќе го оживее германскиот модел. Но, тоа нема да се случи. Земјите со ниски заштеди со структурен трговски дефицит, како што се Грција или Гана, ќе имаат корист од девалвацијата. Земјите со високи заштеди, со структурни трговски суфицити, нема. Сè што ќе се случи е дека сиромашните домашни потрошувачи ќе ги субвенционираат богатите извозници, спротивно од она што и треба на Германија.
Мојата порака до моите германски пријатели е едноставна: не вреди да се кае за минатото. Надминете го негирањето, гневот и депресијата и почнете да работите на нов економски модел сега. За разлика од Грција, вие се уште имате доволно суверенитет да го направите тоа без дозвола на доверителот.
Но, прво мора да ја решите критично важната политичка дилема: Дали сакате Германија да го задржи политичкиот и фискалниот суверенитет? Новиот модел не може да функционира во рамките на постоечката еврозона. Ако не сакате враќање на германската марка, потребен ви е модел кој ќе биде вграден во целосно развиена, демократска европска федерација. Секоја друга опција е само продолжение на големата лага што штотуку ја откривте.
