После ова, немаме причина да останеме заедно“, изјави Милорад Додик, лидерот на Република Српска, еден од двата ентитета на Босна и Херцеговина (БиХ), ноќта на 23 ма. Во последните 15 години тој распиша референдум за независност најмалку 50 пати и никогаш не го спроведе, а прави се со цел да ги натера граѓаните да паднат на таа приказна
СЛОБОДАН МАРИЧИЌ
„После ова, немаме причина да останеме заедно“, изјави Милорад Додик, лидерот на Република Српска, еден од двата ентитета на Босна и Херцеговина (БиХ), ноќта на 23 мај.
Ова беше неговата реакција на усвојувањето на Резолуцијата за геноцидот во Сребреница пред Генералното собрание на Обединетите нации.
Документот го прогласува 11 јули за Меѓународен ден на сеќавање на жртвите на геноцидот во Сребреница, го осудува негирањето на геноцидот, како и глорификацијата на воените злосторници.
Додека резолуцијата во Сараево се нарекува можност за продолжување на помирувањето, три децении по војната на територијата на поранешна Југославија, Додик вели дека со неа „се потпишал крајот на Босна и Херцеговина“. Во следните 30 дена, посочува, Република Српска (РС) ќе предложи договор за мирно разграничување, бидејќи „српскиот народ повеќе не може да живее во оваа БиХ“.
„Не е ништо ново, Додик со години се заканува за се што не му се допаѓа – и никогаш ништо не пробува“, вели Џејмс Кер-Линдзи, професор на Лондонската школа за економија, кој особено ја следи ситуацијата на Балканот. „Всушност, Република Српска не може само да прогласи независност, тоа не е можно во практична или правна смисла“, додаде тој во интервју за Би-Би-Си на српски јазик.
Додик има различни владини позиции во БиХ речиси две децении и не е непознат за заканата од отцепување на Република Српска (РС) од обединетата повоена Босна и Херцеговина. Во последниве години, таа беше под санкции од САД и Велика Британија поради „поткопување на легитимитетот и тешко стекнатиот мир“ во Босна.
Крвавата војна заврши во 1995 година со Дејтонскиот договор, кој ја подели Босна и Херцеговина на два ентитета: Федерација на Босна и Херцеговина, во која мнозинството се Бошњаци и Хрвати, и Република Српска, со мнозинско српско население, заедно со Областа Брчко.
Република Српска и Федерацијата имаат висок степен на автономија, што практично значи посебни влади, парламенти, грбови, знамиња, полиција, но не и војска.
Што ако РС прогласи независност?
Формалното решение со кое се бара разграничување е иницирано, вели Додик. Ќе предложиме прво да се разјаснат политичките надлежности во однос на субјектите и да се зачува и да се остави сегашниот модел на функционирање на економијата“, наведува тој.
„Во рок од неколку години да го прилагодиме на моделот на мирно разграничување“.
И не е прв пат да се изјасни за такво нешто.
Всушност, тешко е да се избројат сите најави на Додик за отцепување на Република Српска само во 2024 година. Имаше особено многу поради Резолуцијата за Сребреница, на која Србија и Српска остро се спротивставија, наведувајќи дека „го означува српскиот народ како геноциден
Сепак, Додик вели дека резолуцијата е „последната капка“.
„Немаме начин да им објасниме на луѓето во РС зошто сè уште сме во заедница со Бошњаците“, изјави тој на 17 април, а претходно изјави дека резолуцијата „трајно ја уништува секоја можност“ Србите и Бошњаците да живеат заедно во Босна. и Херцеговина.
Само во последните неколку месеци, тој ја нарече Босна и Херцеговина „неуспех“, „невозможен експеримент“ и „збирка на невозможното“.
„Резолуцијата во Сребреница всушност му одговара на Додик за да може да зборува за било што и да не прави ништо, само за луѓето да заборават каква е фактичката ситуација во РС“, рече политичкиот аналитичар од Сараево Ивана Мариќ за Би-Би-Си на српски.
„Секако дека и овој пат се ќе остане празна приказна.
Додик имаше една од заканите дека ќе прогласи независност во средината на април, за време на конфликтот со високиот претставник во Босна и Херцеговина, Кристијан Шмит, околу законот за државен имот.
„Ако тој навистина го направи тоа, границите околу Република Српска би биле затворени“, вели Кер-Линдзи.
„Доколку случајно Србија ги отвори, веднаш би се соочила со силни реакции од Европската унија и меѓународната заедница, потенцијално со санкции“, додава тој.
Мариќ нагласува дека можноста за прогласување независност на Република Српска не е предвидена со Уставот на Босна и Херцеговина.
Во пракса, како што вели, тоа автоматски би значело „апсење на секој што би потпишал што било за отцепување на РС“.
Второ, финансиски би пропаднал, бидејќи финансиската состојба во РС е тешка… Федерацијата во моментов во голема мера ја поддржува РС.
За пошироките економски последици во случајот со прогласувањето на независноста на РС во текст за Недељник пишува и надворешнополитичкиот коментатор Жељко Пантелиќ.
Се оди толку далеку што Република Српска „ќе банкротира веќе следниот ден“, вели тој.
„Повеќето доверители од земјите-членки на ЕУ би барале исплата на долговите кои Бања Лука нема каде да ги врати, а во исто време би се урнал и целиот банкарски систем, бидејќи сите странски банки би се повлекле заедно со нивниот капитал. пишува Пантели.
И Додик е свесен за тоа, додаваат аналитичарите.
Зошто постојано се заканува дека ќе прогласи независност?
Една од причините е привлекувањето на поддршката на десницата и во Србија и во Српска, како и на Русија, која може да ги блокира сите одлуки во врска со Српска во Советот за безбедност, смета Кер-Линдзи.
Вториот е „дестабилизирање на ситуацијата и создавање постојано чувство на несигурност“.
„Станува наутро, размислува „што би можел да направам денес што ќе ги изнервира сите“ и ако сите се заглават и се налутат, тој среќен си легнува навечер“, вели британскиот аналитичар.
„Тоа предизвикува кризи, ги опструира институциите, ги нервира и го отежнува животот, сето тоа за луѓето да не мислат „ок, можеби е подобро да ја оставиме Република Српска да си оди по својот пат“.
Во новогодишното интервју за АП, Додик дури изјави дека ќе продолжи да ја ослабува БиХ до точка каде што ќе се распадне, и покрај противењето на Америка.
Сакале или не на САД и Велика Британија, административната граница меѓу двата ентитета на Босна и Херцеговина ќе ја претвориме во национална граница.
Американската амбасада во Босна и Херцеговина повеќепати жестоко реагираше на ваквите најави на Додик.
Во една од последните реакции, од април, таа изјави дека Додик греши ако мисли дека САД „ќе стојат настрана додека тој ја спроведува сецесионистичката агенда и ја турка БиХ кон конфликт“.
„Секој обид за отцепување од ентитетот или која било друга поддржавна единица е акција против Дејтон која нема да се толерира“, се вели во соопштението.
Ниту Република Српска ниту Федерацијата не постојат надвор од Босна и Херцеговина, посочија тие.
Сите закани на Додик
Сето ова воопшто не го демотивира Додик.
За време на прославата на Денот на победата над фашизмот во мај, тој изјави дека народот на РС е пред нова борба – за ослободување од Босна и Херцеговина.
Тој претходно изјави дека Српска на секој начин е ориентирана кон Србија и дека за главен град го смета Белград, а не Сараево.
„Ќе почекаме. Колку што е потребно, ќе чекаме. На крајот на патувањето, ќе ја напуштиме Босна и Херцеговина.
„Не сакаме да бидеме во него, тука е проблемот со нашиот опстанок“, рече тогаш тој.
И тоа не е ништо ново.
„Во последните 15 години тој распиша референдум за независност најмалку 50 пати и никогаш не го спроведе, а прави се со цел да ги натера граѓаните да паднат на таа приказна“, вели Мариќ.
Тој го започна своето обраќање за 2020 година пред пратениците во Народното собрание на Република Српска со поздравот „Збогум БиХ, добредојде РС-Излез“.
Во јануари 2020 година, тој рече дека не смее да се напушти првичната намера Република Српска да биде независна држава и дека таа е „втурната“ во БиХ со Дејтонскиот мировен договор.
„По дефиниција, Република Српска беше, од 9 јануари 1992 година до денес, а во иднина уште повеќе ќе биде држава.
„Државата е дефинирана како област населена со луѓе кои имаат извршна и законодавна моќ и кои покажуваат способност да управуваат со тие области“, изјави тој тогаш за АТВ.
Во април 2019 година, тој за Вечерње новости изјави дека останува на ставот дека Република Српска треба да прогласи независност доколку Косово добие место во ОН.
„Веќе сме разделени, само не е објавено. БиХ е целосно поделено општество. Државата не функционира, но има некаква имагинација за тоа.
„Дејтонскиот договор склучи земја која нема ништо заедничко и сега треба да се обидеме да создадеме заедничка политика. Тоа не функционира“.
Освен независноста, тој неколку пати досега ја спомена и можноста за обединување на Република Српска и Србија, велејќи дека ќе се создаде момент кога ќе биде можно обединување.
„Не се сомневам дека обединувањето ќе се случи, само се плашам дека јас или некој друг нема да го пропушти тој момент“, изјави тогаш Додик за „Новости“.
Ваквата можност низ годините постојано ја негираа бројни српски функционери, меѓу кои и претседателот на Србија, Александар Вучиќ, нагласувајќи дека Србија го почитува Дејтонскиот договор.
За тоа време, како и за време на интервју за Дојче веле во 2017 година, Додик дури ја црта мапата на Балканот што ја сака, на која РС и Србија се обединети, а Косово е поделено, а северот и припаѓа на Србија.
Српската демократска партија, опозициската партија во Република Српска, претходно посочи дека Додик го поставува прашањето за референдумот за независност само пред изборите и дека го користи прашањето за независноста за да манипулира со гласачите пред изборите.
Во интервју за Ал Џезира во 2013 година, Додик исто така рече дека не ја исклучува можноста Република Српска да одржи референдум во иднина, наведувајќи го примерот на Шкотска и Каталонија.
„Никој не може да не спречи да го одржиме референдумот. Никогаш не се откажавме од тоа, но се си има свое време“, изјави и за „Вечерње новости“.
