Тоа е единствената иднина во која верувам. Во спротивно, се плашам, светот нема да го има. Затоа, концептот на бесконечен економски раст очигледно пропадна. Тоа не значи дека капитализмот се откажува од него. Напротив…
ТАТЈАНА ЊЕЖИЌ
На 16 мај, Желимир Жилник, Ласло Вегел и Владислава Гордиќ Петковиќ инспиративно зборуваа за книгата во буквално преполната сала на Дигиталниот младински центар на градската библиотека во Нови Сад.
Ласло Вегел, меѓу другото, апострофира дека 20-от век не завршил со падот на Берлинскиот ѕид, како што се верувало, туку агонијата се прелила во 21-от, и дека Шнајдер со ова продолжување на минатиот век се справува со голема литература. Вештина („самоубиството на социјализмот“), Жилник ја истакна дека тоа е најинтересниот роман во последните пет децении кој се засновал на фактографија, различни биографии и дека е многу важно што постои книга која е и еден вид сведоштво дека треба да се срамиме од преобратениците и лажговците кои ги трујат младите…
Шнајдер, зборувајќи за автентичните, документарни елементи во книгата, во неколку наврати беше проследен со аплаузи, смеа, како на пример кога ја отслика ситуацијата во која, на тема (не)постоење на задгробниот живот, Тито рече „има нешто таму“, што го сними неговиот многу внимателен слушател, никој друг туку Милован Ѓилас.
А потоа во интервју за НИН зборуваше за најновиот роман, денес, социјализмот…
Кој беше всушност основниот мотив, клучниот поттик да се напише „Ангел што исчезнува“?
– Имаше свест за мноштвото отворени прашања кои се и мои прашања, меѓу нив има и најлични. Да наследам, да отворам како молчалив…
На пример за колапсот на државата, за причините за тој колапс, за виновниците, за окупираните страни, за смените на страните, за победниците особено, за разни судбини… Имаме три пропаднати држави, има огромен опсег на романи од Втората светска војна до 2000-тите. Се случија многу работи, имаше добри, но не беа доволно.
Би рекол дека лавно има „масовна морална корупција“, но главниот лик останува верна на своите идеали…
Друга можност за неа едноставно нема. Таа воопшто не би вбројувала такво нешто како нејзина заслуга. Има такви луѓе. Мора да разберете, тоа не е само една нејзина одлука, таа е едноставно таква. А тоа што е измислен лик не значи дека ја немала или дека ја нема. Создаден е од пет-шест луѓе што ги познавам, односно животи и биографии кои навистина биле оживеани. И ми требаше да се измисли за да имам книжевна слобода, на пример, во однос на фабулата на романот. Но, она што таа го мисли не е само нејзино, и тоа е многу реално. Да речеме, за среќа.
Има ли денес луѓе како неа, кои ги ценат идеите и идеалите и доследноста?
– Верувам дека има. И јас верувам дека не се малку, едноставно не се во фокусот.
Рековте дека во однос на нивните верувања, а не само верувањата, луѓето се делат на опседнати и инспирирани?
– Суштинска разлика е тоа што се разликувам од поглавје до поглавје во романот. И можете да го видите веднаш. Со голо око. Овој човек беше опседнат. (Се мисли на момчето од библиотеката што не замоли да излеземе од собата затоа што дошло до крајот на работното време). Јас сум непогрешлив во тоа. Кај оние кои се опседнати, егзорцизмот можеби е единствената шанса. Црквата е единствената која знае како да се справи со тоа бидејќи и таа ја користи оваа опсесија. Овде, психоанализата и невропсихијатријата можат да имаат само делумен успех (смеа)..
Сакаш да кажеш дека опсесијата е доминантна денес?
– За жал да. Но, тоа е и прашање на капитализмот што тера опсесија. Пред се опседнатоста со потрошувачката, а потоа опсесијата се шири и на останатите. Треба да трошиш за да бидеш маж. Ако не си потрошувач, не те сметаат за човек. Па, сите ја знаат, на пример, рекламата „Јас сум маж овде, купувам таму“. Значи, ако не купам, не сум човек… Тогаш немам никаде ништо.
Во која смисла вечерва рековте дека иднината е во некаква форма на социјализам?
– Тоа е единствената иднина во која верувам. Во спротивно, се плашам, светот нема да го има. Затоа, концептот на бесконечен економски раст очигледно пропадна. Тоа не значи дека капитализмот се откажува од него. Напротив. Во тоа лежи проблемот. Соочени сме со фактот дека ресурсите се ограничени, дека го имаме тој еден свет, тој голем и мал повеќе нема да можат да колонизираат, од физички причини. Тие не се метафизички. Затоа, го имаме тоа што го имаме, каде сме и мораме на некој начин да го уредиме. А одговорот е толку старомоден што се срамам да го кажам. Тоа се вика – планирана економија (смеа). Веднаш, знам, ќе ме обвинат дека сум комунист. А што е комунист – тој што вели: праведно да го поделиме тоа што го имаме. Па, тоа беше и програмата на Ања, (неговата хероина) особено кога имаше малку што да се има.
Рековте вечерва дека десното крило во Хрватска јакне дека гласавте за „Работничкиот фронт“, но вашиот глас отишол за ХДЗ преку изборните комбинаторики, ја споредивте денешната ситуација со 20-тите години од минатиот век, го спомнавте Крлежа, кој тогаш гласаше за комунистите…
– Тоа беа првите сериозни избори за Собрание по Првата светска војна. Убав успех имаа и комунистите. После тоа, репресијата врз нив се засили. Комунистите тогаш беа мала партија, но со себе ги имаа работниците. Во романот имаш детална општествено-економска анализа, големо прашање ми е како тие во последно време толку лесно го дадоа тоа што толку тешко го освоија. Ова сè уште не е забележано во претходните критики на романот.
А како ја гледате ситуацијата во светот, војната во Украина, Газа…?
– Потопен сум во тој свет до вратот. Не можам да го набљудувам од далечина. Немам одредена визија, а гледам само ужас. Јас не сум од оние моќни луѓе кои можат да го поправат светот.
Речиси е невозможно да разговараме со вас без да го спомнеме вашето култно дело „Хрватски Фауст“, што се случува со него?
– Ух… го имаш во романот, во поглавјето Хрватско мртовечко оро. Тој наслов доаѓа во роман на француски јазик во чест на Коча Поповиќ, имаш се што имав да кажам за тоа. Настана тишина.
Рековте дека на иницијатива на вашата ќерка и со нејзино вклучување сте присутни на социјалните мрежи и дека сте изненадени од бројот, а не само од бројот на реакциите на младата публика на „Ангелот што исчезнува“. Кој е вашиот најсилен печат во однос на она што младите луѓе имплицитно или експлицитно го кажуваат во нивните реакции?
– Она што најмногу ме импресионира е нивната желба за промени. Да се излезе од ќорсокак. Можам да додадам: Фала му на Бога. Тоа може да биде оптимистичко. Но, по ѓаволите, не можам да бидам само црн песимист. Ако Тито веруваше во задгробниот живот, кој сум јас да викам – нема ништо ни во оваа долина на солзи. Нека го земе некој друг фенерот на песимизмот. Светот почива на младите, нели? Не му завидувам ниту на светот, ниту на нив. Но, ја почитувам нивната вознемиреност.
