Ако партијата на поранешниот премиер Роберт Фицо – лажен левичар, докажан непријател на слободата на медиумите и промотор на фалсификуваниот руски наратив за војната во Украина – се врати на власт, тоа ќе биде уште еден тежок удар за демократските сили во Европа. и сериозен проблем за ЕУ и НАТО
ВЛАДАН МАРИЈАНОВИЌ
Непријатни работи се случуваат во Источна Европа, а тие би можеле да станат уште попогадни во следните недели и месеци; но свесноста за ова се чини дека им бега и на оние кои директно би можеле да влијаат на работите да заземат поинаков тек, како и на оние кои го немаат тоа влијание, но ќе треба на еден начин да се справат со последиците од очекуваниот развој на ситуацијата. или друг. И тука не мислиме на војната за агресија што Русија ја води во Украина – зборот „гаден“ би бил несоодветно благ опис на тој егзистенцијален ужас – иако овој конфликт е клучниот катализатор за најверојатниот тек на настаните во две земји кои делат државна граница со нападнатата.
Додуша, има една голема разлика во случаите на парламентарни избори во Словачка на 30 септември и Полска на 15 октомври – и тие се тие за кои зборуваме. Во Полска, осум години на власт е ултраконзервативната, опскурантистичка партија Право и правда (ПиС), која систематски ги уништува темелите на владеењето на правото во истиот период, во широк опсег од потчинувањето на судството. и медиумите до сузбивање на основните женски права и слободи – но не може да негира дека таа направила нешто позитивно за граѓаните барем на економски и социјален план. И таа се покажа и како добра пријателка во време на неволја кога на Украина и требаше најмногу помогна, иако и тоа не беше секогаш случај. Значи, ако, како што предвидуваат истражувањата на јавното мислење, партијата која сè уште е суверено контролирана одзади од Јарослав Качински ја задржи власта по овие избори – веројатно со поддршка на уште полошата од неа, радикалната десничарска Конфедерација – таа сепак ќе биде само продолжување на сегашната состојба: неповолна, но на која граѓаните веќе се навикна од потреба.
Ако, од друга страна, во Словачка – и ќе се фокусираме на тоа подолу – Смер-СД, партијата на поранешниот премиер Роберт Фицо, се врати на власт (резултатите од анкетата гледаат таква можност како најверојатен исход, иако комплексноста на тамошната политичка сцена ги компликуваат предвидувањата), тоа ќе биде уште еден тежок удар за демократските сили во Европа и сериозен проблем за Европската Унија и НАТО. Зашто, во личноста на овој политичар, како дополнителен нарушувачки фактор, ќе добијат порудиментирана, посурова верзија на Виктор Орбан – па дури и со унгарскиот оригинал не можеа да се справат со тоа сите овие години.
Како и Орбан, Фицо е бескрупулозен политички лидер кој долго време е компромитиран на безброј начини, чии ставови со годините стануваат се поекстремни; но како руската инвазија на Украина да го претвори во најлошата верзија од него досега. Лажно левичар партијата Смер е само номинално социјалдемократска, но всушност десничарска, национал-популистичка партија – и докажан непријател на слободата на медиумите (тој беше принуден да поднесе оставка во 2018 година под притисок на масовните граѓански протести започнати по мафијашка ликвидација на новинарот Јан Куцијак и неговата свршеница; Куцијак ги истражуваше врските на италијанското подземје со словачките државни структури), во сегашната инкарнација Фиц се појавува како главен словачки промотор на фалсификуваниот руски наратив за војната во Украина. И сега, играјќи се на сè уште поволниот однос на голем број Словаци кон нивната „братска“ земја – според меѓународната анкета објавена во мај од братиславскиот институт Глобсек, нешто повеќе од половина од нив сметаат дека Украина (17 проценти) е одговорна за војната, односно Западот (34 отсто), а само 40 отсто дека вината е на Русија, додека дури 76 отсто се против санкциите наметнати на Москва – па оваа партија е на пат да ги собере плодовите од таквиот пристап.
„Словачка е пример за насоката на работите кога се спојуваат неколку елементи: недостаток на доверба во институциите, општество склоно да верува во дезинформации и моќни политички актери кои се способни да ги искористат фрустрациите и стравовите“, изјави Катарина Клингова од Глобсек, коментирајќи ги резултатите од истражувањето.
Фактот дека многу Словаци сè уште имаат топли чувства кон Русија – претпоставувам дека нивните сеќавања за советските тенкови на улиците и јаремот што го носеа до 1989 година избледеа во меѓувреме – не е без некој ѓавол. Според еден запис, повеќе од 250 медиумски извори за ширење дезинформации и повеќе од 1.800 Фејсбук страници, форуми и други онлајн содржини биле идентификувани во Словачка преку кои се дистрибуирала пропагандата на Кремљ; во ниту една друга источноевропска земја не се пронајдени толку многу. Во друга анализа, истото беше откриено и за пропагандните активности на руската амбасада во Словачка, за која беше утврдено дека го користи својот Фејсбук профил повеќе од сите други колеги во Европа за да ја поткопува поддршката за Украина.
Една од кумулативните последици од таа отровна акција на Русија и нејзините словачки помагачи е зајакнувањето на антизападното расположение, за што значително придонесува и Фицо. Иако, на пример, неговата влада ги започна преговорите со САД за склучување договор во областа на безбедноста, кога тој договор беше ратификуван минатата година, токму тој ги предводеше демонстрациите против тој облик на соработка со Вашингтон. И непрестајните, улични напади на Фиц врз проевропската, прогресивна претседателка Зузана Чапутова, шеф на државата по неочекуваната победа на изборите во 2019 година и најпопуларната политичка фигура во земјата – заедно со анонимните смртни закани што постојано ги добиваше – влијаеа до тој степен што во јуни најави дека нема да се кандидира повторно на претседателските избори следната година, признавајќи дека едноставно нема сили за тоа.
Она што најмногу треба да ги загрижува словачките партнери во ЕУ и НАТО е тоа што Фиц најавува крај на секаква воена, па дури и политичка поддршка за Украина, и се залага за „компромис“ со Москва – секако на штета на Киев. Заедно со другите стандардни точки од репертоарот на десничарските демагози – како и со другите европски политичари од таа сорта, а на неговата листа на дежурни виновници, неизбежно се и мигрантите, членовите на ЛГБТ заедницата, Америка, Џорџ Сорос… и така натаму – Фицо е фактор што сака да им создаде дополнителни проблеми на Брисел и Вашингтон во време кога веќе ги имаат премногу; и токму она што најмногу ќе му угоди на сатрапот на Кремљ.
Враќањето на Фицо на власт е веројатно, но не е загарантирано. Гледано поединечно, Смер има поддршка од најмногу гласачи, но таа поддршка се врти околу дваесет проценти, што значи дека новата влада ќе треба да биде составена од неколку партии. Словачката политика врие од екстремно десничарски партии кои се натпреваруваат во екстремизам, па Смер веројатно ќе има на кого да смета при формирањето влада; но во понеповолен исход за Фицо, можно е тој да мора да бара партнери од поумерената страна на политичкиот спектар. Колку партии ќе влезат во 150-члениот парламент би можело да испадне важно; ги имаше шестмина во свикувањето во заминување. Либералните, проевропски партии не се без никакви шанси, но би требало многу раоти да се совпаднат за да се сврти ситуацијата во нивна полза – и мали чуда како она на победата на Чапутова не се случуваат често.
И обично не траат, затоа што некое Фичо секогаш чека зад аголот/
(Последните вести од изборите, во неедлата наутро, со преброени над 99 отстоод гласови покажуваат дека Фицо е победник на изборите со 23,3 отсто од гласовите. На второ место е Либерално прогресивната партија со освоени 17 отсто од гласовите.
Партијата Хлас (Глас) освоила 15 отсто од гласовите, а ја предводи поранешниот партнер на Фицо – Пелегрини, кои се разделиле после последниот пораз на порано заедничката партија. На неа смета Фицо во формирање на коалициона влада. Во заднината е ултранационалистичкаѕа Народна партија со 6 отсто.
Словачка направи голем пресврт во десно!).
