ИВАЈЛО ДИЧЕВ
Се појавува голем компромис во нашиот спор со Македонците. Но, постои суптилност поврзана со проклетите етнички фантазии што ние Балканците сакаме да ги заробиме
Конечно, светло во македонскиот тунел, во кое ние самите влеговме: соседите да дадат гаранции за правата на нашето малцинство таму – и ние „ги пуштивме“.
Го слушнав ова прво од Кирил Петков, можеби иден премиер, а сега и од претседателот Радев во Словенија. За оваа цел е измислена соодветна формула: „да гледаме напред, а не наназад“. Со други зборови: ние одбиваме да очекуваме сите таму да излезат на плоштадот и да се заколнат дека Гоце Делчев е етнички Бугарин и дека ќе го користат на нивниот јазик нашиот ер голерм. Наместо тоа, поставивме европско и целосно реално барање: почитување на човековите права.
Па прекрасно. Не дека таму има особено кршење на човековите права, барем судејќи според случаите на Европскиот суд за човекови права (единственото нешто што го најдов таму беше случајот на оној што сакаше од Бугарин да стане Македонец). И нашите медиуми не преплавуваат со докази за наводни злоупотреби на режимот во Скопје. Во секој случај, ако има случаи на дискриминирани Бугари, тоа не може да се скрие во преговарачкиот процес, бидејќи тоа е централна тема за ЕУ. Иако, ве уверувам, ќе се работи најмногу за Роми, муслимани, бегалци, припадници на ЛГБТ…
Поентата е дека во смешниот историско-идентитетски конфликт во кој не фрлија популистите и против кои ниту еден сериозен политичар не се осмелува да застане пред изборите, потребен е компромис. Она што е потребно е „резултат“ што и двете страни им овозможува да го покажат на своите избирачи. И во оваа смисла, го поздравувам решението што се појавува на повидок.
Не затоа што се надевам дека ќе исчезне проклетата граница меѓу нашите земји. Целиот овој говор за страшниот притисок под кој се наоѓаме е со единствена цел да ги величаме нашите политичари, кои би требало да го чуваат. Повеќето европски земји, предводени од Франција и Холандија, се доста скептични во врска со пристапувањето на Западен Балкан, и дали знаат во Америка дека Скопје не е марка на пиво, сериозно се сомневам. Западот сака да го стави овој регион во режим на интеграција со цел да го дисциплинира за да нема главоболки. Колку долго може да трае оваа дисциплина, можеме да процениме од сопственото искуство – секако надвор од мандатот на која било од нивните сегашни влади.
Ние, Бугарите, првенствено сме заинтересирани да се приклучиме, бидејќи не само што ќе апсорбираме средства, туку може да добиеме и одредена лидерска улога, за да добиеме сојузници. Со тоа што ќе им дадеме слобода на нашите национални комплекси преку ветото, го постигнавме токму спротивното – се маргинализиравме и станавме измамник во рацете на богатите западноевропски земји кои не сакаат нови сиромашни роднини (да не зборуваме за Русија).
Па, голем компромис, остварлив во неколку предвидливи чекори од разумна бугарска влада. Но, тука има суптилност во проклетите етнички фантазии што ние Балканците сакаме да ги поробиме. Во 2002 година, беа пресметани нешто повеќе од 1.400 Бугари во нашиот југозападен сосед. Оттогаш, повеќе од еден бугарски политичар предупреди дека оваа бројка не одговара на сто и неколку илјади Македонци кои зеле бугарски пасоши, пцуејќи се дека се Бугари. Па, ние знаеме како и зошто се дадени овие пасоши. Знаеме и дека среќниците што ќе ги добијат веднаш одат на работа во Германија. Сепак, проблем: што правиме ако повторно се појави таква стократна несовпаѓање во бројот? „Попишете се Бугари!“, Очајно се јави локален политичар.
Да ги земеемеЕУ да ги брои Македонците? Повикајте американски дронови?
Во демократски свет, статистичката операција се среќава со рамнодушност. Во нашиот регион, сепак, тоа е повод за мега политички страсти. На пример, пред десет години, Скопје го прекина редовниот попис затоа што постоеше ризик Албанците да излезат премногу. Податоците, исто така, редовно се оспоруваат од Турците и Ромите, кои се чувствуваат квантитативно потценети. Истата драма денес ја доживуваат оние што се идентификуваат како Бугари. Дали се во право или не, зависи од гледна точка. Бугарофилскиот политичар Петар Колев, на пример, на една од нашите телевизии изјави дека се прават големи фалсификати – неговата партија поднесе барање секој граѓанин да може да провери како го попишале. Тие го добија „апсурдниот“ одговор дека ова ја нарушува доверливоста на личните податоци. Не знам дали е во право, но погледнете – со овој степен на недоверба, тешко е да се најде решение. Да се земе ЕУ да ги брои Македонците? Повикајте американски дронови?
Поентата е дека етничката припадност води кон привилегии – како што е двојазичноста во одредени области или дури и тврди дека има квоти при вршење јавна функција. Дали ова го очекуваат луѓето со бугарски идентитет во Северна Македонија?
Не сум баш убеден дека ние одржавме дебата во нашата земја за тоа дали сакаме да имаме или да немаме бугарско малцинство кај нашиот сосед. Затоа што кога велите малцинство, автоматски признавате дека останатите се небугарско мнозинство. И тргнувајќи од овој етнички стил на размислување, мора да сфатиме дека потомците на Бугарите таму се едвај повеќе од 50%, со оглед на една третина Албанци и 5-10% Турци, Роми и разни Југословени. Бројките ќе ги имаме наскоро. Прашањето е дали ќе им веруваме – ние, Албанците, Европејците.
Етничкиот момент би им го препуштил на антрополозите кои одат да ги проучуваат племињата во џунглата. Ние сме модерни луѓе и избираме што ќе бидеме. Пронаоѓањето на вашите корени е бавен, егзистенцијален процес, и ако потомок на етнички Бугари сака да го стори тоа, ајде да му помогнеме колку што можеме. Ако некој друг сака да дојде тука, да живее, да работи со нас – тој е добредојден, ние ќе го прифатиме. И колку точно ќе го внесат во еден или друг регистар – засега е добра причина за заемно прифатлив компромис.
