„Балканот е најдобриот лакмусовен тест за геополитичката ситуација, не само на Балканот, туку и на ЕУ”, смета Среќко Хорват. Мора да се направат коренити реформи во УНијата ама не со истите лекови, туку со повеќе солидарност инаку ќе победи десницата која ќе доведе до распад на единствена Европа. Напролет на европски избори излегува транснационална листа на левицата
МИРJАНА РАКЕЛА
„ На капитализмот не му треба демократија. Државата на благосостојба е комплетно распадната. Поединците веќе не можат да сметаат на јавно образование, тие се услугие на без јавното здравје и наскоро ќе немаат ниту пензии. Во такви околности, постои раст на евтини популистички решенија, национализам, омраза кон своите соседи во Европа.”
Ова се зборовите на познатиот хрватски филозоф и активист Сречко Хорват кој заедно со поранешниот грчки министер за финансии Јанис Варуфакис го формираше првото транснационално Европско движење.
Десницата во Европа маршира со ссилен чекор. Сè мириса на оние несреќни 30-ти и доаѓањето на фашистите на власт во Германија. Какви можат да бидат последиците за Европа?
– Кога се споменува растот на десницата во Европската унија (ЕУ), честопати, за жал, се зборува со флоскули. Неодамна, францускиот претседател Емануел Макрон, за време на своето прво обраќање до Европскиот парламент, изјави денеска дека во ЕУ „се одвива одредена граѓанска војна”, со што јас би се согласил. Сепак, неговата анализа укажува на погрешен пат.
Тој рече дека оваа војна се води меѓу либералната демократија и т.н. либерална демократија, меѓу демократски општества и оние кои сега се во ЕУ но се режими претставени од Унгарија, Полска и некои други земји.
Меѓутоа, она што во моментот се случува во ЕУ е еден вид конфликт меѓу демократските и олигархиските струи. Мислам дека токму неолибералната политика на Макрон, која може да се види во Франција преку реформата на пазарот на трудот, напади врз автономијата на универзитетите, доведе до раст на дсницата во Европа. Според мое мислење, решението на ЕУ кое се повеќе се движи во насока на радикализам, екстремизам, нетолеранција, затворање на границите, враќањето на нацијата-држава, не е неолиберална политика. Сметам дека тоа е две страни од истата монета.
Орбан во Унгарија, десница во Полска, чешките нео-фашисти … или крајната десница во некои стари членки на ЕУ, дури и во дел од скандинавските земји. Дали левата и социјалната Европа го губат здивот?
– Социјалната Европа одамна е изгубена. Падот на социјалната Европа доведе до тренд за кој зборувам. Ако моделот на 20 век за „социјална држава” го притиснуваше капитализам кому му требаше демократија, денес ние сме во еден критичен момент во кој на капитализмот не му треба демократија, кога државата на благосостојба целосно се распадна и каде што се реализира она што Маргарет Тачер еднаш го најави како смртта на општеството и рече дека ќе има само – поединец.
Во ситуација каде што има само поедици, нема потреба ниту о јавно образование, јавно здравство и наскоро ќе нема ниту пензии, но затоа има пораст на евтини, популистички решенија, национализам, омраза кон соседите и измислени решенија за ситуацијата која е, всушност, , длабока криза на капитализмот.
Спомнавте омраза. Таа е се почеста кон другите, мигрантите, кон оние со различен став. Неодамна една група во Чешка, во Брно имаше демонстрации против перформансот на Оливер Фријич „Екскомуникација”, со коај Површњи театар од Варшава гостуваше на еден локален фестивал. Дури и некои се обидоа да влезат во хотелот кае се сметени актерите на Младинско гледалишче од Љубљана од претставата „Нашето насилство, вашето насилство”, за да се пресметаат со нив бидејќи биле „муслимани”. И Хрватска тоа во оваа регресија. Што се случува во Европа?
– Пред некој ден, кога заврши наставата во училиштата, традиционално матурантите излегоа на улиците во Риека, кој е познат како анти-фашистички и толерантен град. Но матурантите на корзото палеа факели и извикуваа „За дом спремни“, еден усташки поздрав. Затоа, како и со оној настан во Чешката Република, мораме да бидеме загрижени.
Сите ние коисе грижиме за толеранцијата и за опстанокот на Европа, треба да се запрашаме зошто ова се случува и она што решението е или како е тоа екстремни идеи, како оние на усташите во Хрватска или омраза против муслиманите во Република Чешка, стана привлечна за младите луѓе кои имаат само завршено средно училиште. Како ги одбиле спротивните идеи како солидарност, еманципација, рамноправност, за прифаќање на другите, прифаќањето на бегалците.
Па, навистина зошто на младата генерација идејата за еднаквост и солидарност не и се прифатливи односно ги прифаќа само реакционерните идеи?
– Мислам дека пазарното општество доведе до фактот младите луѓе да мислат само на себе. Тоа е индивидуализација, за реализација на моделот на Маргарет Тачер каде поедунецот е се’. Тоа се гледа и на социјалните мрежи, ако се следи Фејсбук или Инстаграм, на поединецот јасно најавено, од една страна, а од друга страна, еден posvemašnoj комодификација на она што може да се види преку социјалните мрежи, преку употреба на Фејсбук и Инстаграм односно преку прифаќањето на лажните пријателства и блискост.
На дело е извртувањето на историските факти, тоа е вклучено во системот на „лажни вести“.
Тоа е причината зошто на општото ниво, секако и на Балканот поатојат причина за целосен пад на образовниот систем преку т.н. период на транзиција, превладување на историскиот ревизионизам, каде што младите генерации немаат поим што во основа значи лозунгот „За дом спремни“ Тие мислат дека е тоа нешто позитивно , па дури и дека Независна држава Хрватска (НДХ) е победник во Втората светска војна. Така, имаме пресврт на историските факти, кој потоа се вклучени во глобалниот тренд на „лажната вест” и на фактот дека не постојат повеќе вредности и дека нема – вистина.
Неодамна, Европската комисија го објави извештајот за напредокот на земјите од Западен Балкан, при што беше речено на Самитот во Бугарија дека до 2025 е можно нивно приклучување на Унијата. Не може ли побрзо тие земји да дојдат до „старата дама”?
– „Сстарата дама” не е во најдобро здравје. Во овој момент, да се зборува за проширувањето е нешто скокотливо. Не треба да се говори за тоа – треба да се погледне големата геополитичка слика на ЕУ.
Европа ја губи сила во меѓународните односи. Тоа може да се види неодамна од страна на хостингот Ангела Меркел во Кина, која се обидува да се поправат германско-кинеските односи во сенка на најавата на претседателот на САД, Доналд Трамп за промена на тарифниот модел..
Ова може да се види и со неодамнешниот хостинг на Реџеп Таип Ердоган во Босна и Херцеговина, што доведе до неговата политичка кампања за избори во Турција да излезе во странство. Можете да видите дека со значително присуство на арапскиот капитал во Босна и Херцеговина, но исто така и во Србија, преку приватизацијата на ЈАТ, во Белград, но и преку градење на проектот „Белград на вода“. Може да се види влијанието на големиот руски интереси во Србија, но исто така и на останатиот дел од Балканот.
Па така, Балканот е исклучително важна геостратегиска точка за ЕУ и тоа е една од причините зошто Жан-Клод Јункер во една неодамнешна турнеја низ Балканот, објави дека ќе се стремиме да се направи се други балкански држави се приклучат на ЕУ до 2025 година.
Се согласувам со тоа, колку што јас не се согласувам со Јункер или неговата политика. Сепак, не мислам дека овие земји треба да влезат во ЕУ под сегашните услови наметнати од Европската комисија. Мислам дека последиците од ова може да се видат во Словенија и во Хрватска.
Европско движење за демократизација DiEM25 има собрано силни предности на европските, како и на светските леви размислувања. Ова е прва транснационална листа која оди на изборите за Европскиот парламент следната година. За каква Европа претендира ова движење?
– За разлика од оние кои веруваат (како Жан-Клод Јункер, Емануел Макрон) кои сметаат дека кризата треба да се лекува како и до сега со – дополнително приватизација, мерки за штедење, зајакнување на центрите на економијата, односно на Германија, за сметка на периферијата Португалија, Шпанија, Грција, Словенија или Хрватска, имаме поинакво мислење.
Спротивно на тоа, за разлика од популистички насока што зајакнува во Италија и во Хрватска и со што се бара напуштање на ЕУ, DieM25 е за радикална трансформација на ЕУ преку борбата во рамките на ЕУ и транснационалните активности.
Тоа е причината зошто ние ја организираме првата транснационална листа за изборите за Европскиот парламент во 2019 година, на која се приклучуваат голем број на политички партии и движења со заедничка цел – пред изборите се воведе европскиот„нов договор”, која ќе вклучи нови решенија за економијата и за кризата на миграција и „зелената транзиција”. Конкретни технички придобивки треба да се користат во „пост-капитализмот” за доброто на сите, а не само за малцинството кое владее денес во Европската унија.
