Режисерот Горан Столевски за НИН: Мора да ја препознаеме омразата што доаѓа
Од 7 до 10 декември во белградскиот Дом на младината, со неколку посебни програмски места во Кинотеката и ОК Пароброд. Богатата програма на кратки и долгометражни, документарни и анимирани филмови со ЛГБТ теми ќе претстави бројни наслови кои минатата година го привлекоа вниманието на многу фестивали. Куриозитет на Мерлинка е што два филма од ист автор го отвораат и затвораат овогодинешното издание. Станува збор за филмовите „Доволно одраснат“ (Of an Age) и
и „Домаќинство за почетници“ (Housekeeping for Beginners) на Горан Столевски, македонски жител во Мелбурн, кој по бројните кратки филмови на светската сцена се претстави со дури три наслови за две години. Покрај горенаведеното, тука е и филмот „Нема да бидеш сама“ (You Won’t Be Alone), кој го започна својот циклус на успех со својата премиера на фестивалот Санденс минатата година.
„Вистина е дека имав три филма за две години, но пред тоа 20 години се трудев да стигнам до првиот филм (се смее)“, вели Столевски за НИН, пред неговото доаѓање во Белград. „Всушност, тие филмови се круна на еден дваесетгодишен процес. Пред да го снимам мојот прв долгометражен филм, напишав 13 сценарија. После долг период на невработеност, се случи да ми се јави продуцентка од Австралија бидејќи сакаше да работи со мене. Таа побара нешто да прочита, а јас и испратив синопси од сите 13 филмови. Таа го одбрала сценариото за филмот You will not be alon, и така започна се. Не беше лесно. Тоа е уметнички филм, хорор филм без страшни сцени. Многумина одбија да го финансираат. Но, откако филмот беше успешен во Америка и Австралија, веднаш добив средства за Household for Beginners. Сепак, не можев веднаш да почнам со снимање, чекајќи да се приклучат другите земји-продуценти. За тоа време влегов во процес на работа на филмот „Доволно одраснатт. И така одев од филм во филм. Сè уште се сеќавам на брзиот премин од една снимка на друга. Го авршив „Доволно одраснат“ на 18 мај минатата година и веќе следниот ден бев во авион од Мелбурн за Скопје, а пробите за Homecoming for Beginners почнаа веднаш. Но, сега сè е поинаку. Го завршив тој филм во јуни и оттогаш сум невработен. Сега пијам пијачки на фестивали (се смее).
„Доволно одраснат“ е приказна за вљубувањето. Тој филм немаше голем фестивалски успех, но чувствувам дека ти е многу важен. Колку е автобиографски?
– Всушност не е. Кога мојот сопруг, со кој сум 20 години, првпат го прочита сценариото, ми рече – боже, сега сите ќе мислат дека си бркал некој лик низ Аргентина некогаш одамна (се смее) . Но по карактер повеќе сум сличен на друг лик од филмот отколку на главниот лик. Делови од приказната се автобиографски. Кога бев во последната година од средното училиште во Мелбурн, бев отворено геј, и сосема поинаков од главниот лик во филмот. Јас бев единствениот геј во селото и се разликував од другите. Се чувствував храбро, па насилниците не ме допираа. Татко ми, кој глуми хомофоб во филмот, не е баш таков во реалниот живот. Ова се разликите во деталите помеѓу мојата животна приказна и приказната во филмот. Но, во однос на емоциите, приказната е автобиографска. Во 1999 година, кога почнува приказната, имав 14 години. Дури подоцна технологијата им олесни на геј децата да се најдат едни со други. Затоа сакав да документирам како е да се биде во чевлите на геј момче во тие години, кој исто така е етнички различен од другите, а сè се одвива во работничко семејство, што е ретко во Австралија, бидејќи главно сите приказни за млади луѓе се одвиваат меѓу богатите деца.
А таа работничка класа е српското семејство во Австралија. Зошто беше толку важно за вас да го истакнете прашањето за повеќе малцинства?
– Отсекогаш сум се занимавал со аутсајдери. Таа перспектива ми е интересна. Затоа што кога избирате приказна за некое малцинство, не можете а да не допрете на мејнстрим тема. Тогаш приказната станува уште поголема. И повторно, го познавам тој свет толку интимно што мислев дека придонесувам за таа заедница раскажувајќи една сосема нова приказна. Сакав да ја раскажам приказната за малцинство во малцинство. Не можам да објаснам зошто се чувствувам толку возбуден поради тој филм. И пак, како да не ги вклучам во филмот песните на Лепа Брена и Здравко Чолиќ (се смее).
Саундтракот содржи почит кон многу квир икони. Плус има многу референци. Кога се појавува главниот лик, првата асоцијација на неговото појавување во костим за танц е филмот на Баз Ларман, Strictly Ballroom од 1992 година…
– Не беше намерно. Го сакам Баз Ларман, но тој навистина не одигра голема улога во мојот живот. Од самиот почеток знаев дека само врз основа на облеката на главниот лик ќе се чита како врска со Dance to Love. И не ми пречеше. Но јас користев многу други референци во тој филм. Да речеме, филмовите на Вонг Кар Ваи имаа големо влијание врз мојот живот воопшто. Не размислував за референци од австралиската кинематографија. Да бидам искрен, никогаш не сакав да живеам овде. Дојдовме овде кога бев мал и сега 26 години подоцна сè уште жалам што живеев овде и веројатно ќе умрам жалејќи се, но тоа е така. Затоа сакав да направам филм за предградијата и да го направам што е можно повеќе филмски. Тоа е дел од мојата автобиографска приказна. Јас живеам во таква средина, но се што ми е важно живее на друго место. Ме интересираат местата каде што живеат Џулијан Мур или Изабел Ипер. И Вонг Кар Ваи, се разбира.
Домаќинството за почетници доби квир Лео во Венеција. Мислам дека е особено важно да зборуваш отворено за теми од сексуалноста?
– Да, но свесен сум дека не можам да сменам ничие мислење. Она што ми е важно е да документирам приказни и ликови кои инаку не би постоеле доколку не се сними филм за нив. Ако таквите работи не се документираат, ќе испадне дека овие луѓе никогаш не живееле. Јас сум заинтересиран за зачувување на реалноста. Мене ми е важно геј луѓето да не се премногу идеализирани. Сакам да ги претставам како анти-херои. Во последно време, постои овој тренд на прикажување како возвишени ликови, што мислам дека е штетно за нив самите. Мојот филм за хомосексуалноста и семејството всушност раскажува универзална приказна. Тоа е приказна за семејството, кое човек и да сака не може да го избегне.
Ти си Македонец во Австралија. Тие две земји се разликуваат по односот кон ЛГБТ популацијата. Како гледате на тоа?
– Јас сум отворено геј во двете земји. И во медиумите и во неговите филмови. Се разбира, нешто секогаш може да тргне наопаку, но фактот што живеев толку долго без проблем кажува нешто. Во исто време, бев сведок на промените што се случуваа уште од детството. Роден сум во мал град во Македонија. И на тоа место денес, однесувањето на младите квир луѓе е сосема поинакво во споредба со оние над триесет. Тие се првите кај кои го видоа тој напредок. Сепак, не знам колку време ќе помине додека геј популацијата не ги добие своите целосни права, но тоа може да се случи побрзо отколку што очекуваме.
Сведоци сме дека десницата се засилува насекаде во светот. Дали е потенцијална опасност да се запре напредокот на ЛГБТ заедницата?
– Тешко е да се одговори на тоа. Проблемот не е во тоа што десницата се засилува, туку што екстремната десница се засилува. Но, тоа е едноставно одговорот на општеството кое живее надвор од големите градови. Од друга страна, геј луѓето отсекогаш се труделе да го живеат животот максимално. Денес е тешко да се запре, дури и со зајакнување на десницата. Благодарение на мрежите, тие веќе не се толку далеку еден од друг, сите живеат во ист свет, без разлика во која земја се. Љубовта и сексот се моќни работи и тешко се запираат. Мислам дека десницата ќе ја засили омразата кон секој што е различен, на пример, кон мигрантите. И ние мора да ја препознаеме таа омраза што доаѓа. Но, таа омраза во иднина ќе се пресели на разни други полиња, и мислам дека хомофобијата нема да биде дел од таа омраза во толкава мера. Многу други работи, од хомофобија или трансфобија, ќе ни го отежнат животот.
