Макрон не требаше да победи, ама победи заради начинот на кој говореше. Не исполни се што вети и доби протести како резултат на тоа. Поддршката за отповикување на Трамп е помала од 50 проценти, но не е далеку од границата. Таа е сега поголема во корист на импичментот отколку што беше за време на Бил Клинтон и тој развој треба да се следи
ИВАН ФИШЕР
Френк Лунц е еден од најдобрите светски експерти за испитување на јавното мислење и политичка комуникација. Тој има докторат по политички науки од Оксфорд и го руши Гинисовиот рекорд со постојано зборување 24 часа без прекинТој има долгогодишно искуство со учење и коментирање на изборните процеси во САД и во меѓународните тела, три негови книги кои се најдоа на списокот на бестселери што ги призна „Њујорк Тајмс“ и ја доби наградата „Кристална топка“ на Вашингтон Пост за политички коментатор со најточни предвидувања.Тој беше коментатор за изборните резултати и за Фокс њуз и за MSBC, работејќи на сите избори во Велика Британија од 1997 до 2015 година, а неговите анкети спроведени неколку дена пред референдумот во Брегсит ги имаа најточните предвидувања меѓу објавените анкети. Исто така, тој бил консултант или коментатор на бројни избори во Канада, Ирска, Германија, Австрија, Холандија, Австралија, Венецуела и Украина. Тој има напишано колони за Волстрит Џорнал, Њујорк Тајмс, Фајненшел Тајмс, Лос Анџелес Тајмс, Тајмс од Лондон и Вашингтон Пост.
Тој бил професор на Универзитетот во Пенсилванија, Харвард и универзитетот Џорџтаун во Вашингтон и во моментов работи како предавач на сегрегираниот кампус на универзитетот Њујорк во Абу Даби.
Јас и Лунц се запознавме во Загреб, каде тој одржа предавање на Факултетот за политички науки. Студентите што ги запозна, ни рече, беа толку импресионирани што посакаа да се врати во Хрватска и да го повтори тоа искуство.
Му поставивме на Лунц неколку прашања во врска со темите кои се најтесно поврзани со него, од трендовите во анкетите на јавното мислење до тоа како популистите и центристите комуницираат со јавноста и што значи ова за иднината на современите демократии. Бевме заинтересирани и за можноста американскиот претседател Доналд Трамп да биде разрешен во претстојниот процес на отповикување, но и какви се шансите на Трамп на следните избори.
Како се промени јавното мислење за политичките анкети откако Доналд Трамп победи на изборите?
– На некој начин, Трамп го поткопа кредибилитетот на анкетите затоа што тие не го мереа неговиот успех во одделни држави и јасно ставија до знаење дека тој нема да биде избран за претседател. Луѓето не разбираат дека, на национално ниво, анкетите совршено го погодиле резултатот. Тие предвидоа победа на Хилари Клинтон од околу 3%. Таа доби 2% повеќе гласови од Трамп, така што беа во право. Проблемот беше во тоа што тие направија грешки во истражувањата од сојузна држава до сојузна држава. Мислам дека ова е затоа што медиумите бараа пократок пат во системот. Во држава како Мичиген треба да поставите прашања на 800 испитаници, прашањето треба да биде робусни, треба да поставите многу прашања … Ова многу често не е сторено. Медиумите немаа пари, па не ги исплатија интервјуистите колку што треба, не им рекоа на анкетарите да направат што повеќе интервјуа колку што беа потребни, и се посрамотија на крајот на денот на изборите.
Излезните анкети беа исто така погрешни. Излезните анкети во државите Охајо, Мичиген, Минесота, Висконсин, Ајова, сите оние држави на границата со Канада имаа погрешни резултати во излезните анкети. Ако живеете десет милји од избирачкото место, ќе излезете и ќе гласате. Ако живеете десет улици од вашата изборна единица, без оглед на вашата етничка група, ќе останете дома! Ова веќе предизвика грешки. Друга грешка е колку луѓе им кажале на оние кои правеле интервјуа на излезот од местата на гласање да се носат на едно место. Гласачите на Трамп одбија да учествуваат во анкетите, во својот последен чин на бунт против властите и политичарите. Ако резултатите се многу блиски и сите гласачи на еден кандидат и ви кажат да одите на едно место, тогаш резултатите ќе бидат многу погрешни.
Дали од тогаш се смени нешто?
– Повеќе луѓе се подготвени да кажат дека гласале за него или дека ќе гласаат за него. Повеќе луѓе се подготвени да бидат искрени, поминаа три години. Постојат места, како Холивуд, каде што сè уште немаат храброст. Има многу гласачи на Трамп во Холивуд, но тие не сакаат да зборуваат за тоа, бидејќи тие знаат дека ќе ги загубат своите работни места.
Дали анкетните агенции направиле нешто за да ја вратат довербата?
– Само еден мал дел од мојата работа е интервјуто, така што не следам што прават другите. Тие започнаа да се обидуваат преку интернет истражувања за да дојдат до помладите испитаници, кои инаку немаат фиксни телефони. Тие се обидуваат да имаат повеќе испитаници, за да имаат поголем примерок и полесно да ги поделат во подгрупи. Феноменот на Трамп е дека не е важно што тој зборува, туку што слушаа неговите гласачи.
Дали се промени тоа, дали луѓето сега го сфаќаат тоа буквално или дали сè уште слушаат што сакаат?
– Постојат четири сегменти – првиот се состои од луѓе кои го сакаат и го впиваат секој негов збор. Има такви што го сакаат, кои гледаат проблеми во неговата комуникација, но им се допаѓа неговата политика. Има и такви кои не го сакаат тоа како комуницира, но економијата е во добра форма, па затоа се подготвени да слушаат. На крајот, има луѓе кои го мразат и ќе негодуваат што и да кажува. Најголемата е последната група. Никогаш не сум видел американски претседател кого толку многу луѓе не го сакаат, како што е Доналд Трамп.
Но, тој сепак може да победи на следните избори затоа што на многумина не им се допаѓа тоа што го зборува, но им се допаѓа тоа што го прави. Тоа е групата што ја гледам на претстојните избори. Групата што го сака секогаш ќе гласа за него, но ако победи во последната група, тој ќе надмине 50 проценти, што му се потребни. Ова е една од причините зошто неговата работа како претседател е оценета повисока од неговата лична популарност. Ние ја имавме оваа појава порано – дека повеќе од една личност се цени нејзината работа. Но, Америка се менува. Прашања како што се нееднаквост на имотот или климатските промени се со растечки приоритет, не кај републиканците, туку кај неопределените гласачи кои прават разлика. Америка е поподготвена да го поддржува јавното здравство отколку што беше пред четири години. Државата се движи малку налево, и јас не сум убеден во изјавите на Претседателот дека тој ги гледа и слуша.
Мислите ли дека не се прилагодува на кој било начин?
– Тој е решен да ги исполни своите ветувања. Повеќе од кој било друг претседател што сум го видел. Тој оди во државите што гласаа за него и вели: „Ве слушам, ве слушам, јас сум вашиот глас!“ Ако вети нешто, тој сака да го исполни, што е реткост во американската политика. Тој заслужува кредит затоа што се смета за одговорен. Но, начинот на кој тој го искажува е проблематичен за него.
Мислите ли дека одбива некои гласачи кои инаку би ја одобриле неговата политика?
– Знам дека тоа ги исклучува некои гласачи. Го слушам во фокус групите, го гледам на анкетите. Доналд Трамп треба да биде со над 60 проценти поддршка со оглед на состојбата во економијата. Тој испорача повеќе отколку што вети на економскиот фронт, направи многу за ослободување од данокот. Во однос на регулаторната реформа, тој направи значителна и мерлива разлика, но тој не заслужува кредит за начинот на кој комуницира. Јас можам да направам одлично интервју со вас, но ако викам за време на интервјуто, нема да го примите добро. Тоа е предизвик за него.
Но, дали е тоа единствениот начин на кој може да комуницира?
– Тоа го донесе таму каде што е, и тој смета дека ќе го одведе уште подалеку.
Тој веројатно ќе се соочи со процес на отповикување. Кога и ако се дојде до тоа прашање во Сенатот, колку комуникацијата ќе биде значаен проблем? Дали јавното мислење ќе утврди како ќе гласаат републиканците?
– Имаме два примери на потсетувања од кои можеме да научиме нешто. Во случајот со Ричард Никсон, кога поддршката за отповикувањето достигна 60 проценти, републиканците рекоа „тоа е премногу, треба да размислиме за поддршка при гласање“. Денес, поддршката за отповикување е помалку од 50 проценти, но не е далеку од границата. Таа е сега поголемо за импичмент отколку што беше за време на Бил Клинтон. Продолжувам да следам колку ќе се зголемат тие бројки. Ако достигнат 60 проценти, мислам дека ќе видите како републиканците го напуштат. Не мислам дека ќе дојде до тоа, но мислам дека ќе надмине 50 проценти.Претседателот е многу строг со медиумите. Тој повторно и повторно се судира со нив. Тој ги посрамоти многу пати. Сега е редот на медиумите да ја балансираат сметката. Не очекувам дека тоа ќе биде фер за него, и тој не може да го очекува тоа, затоа што тој беше толку груб кон нив. Ако навредите луѓе кои ве навредуваат, што потоа вие ги навредувате и возвраќате … во еден момент, сите завршуваат повредени. Мислам дека ќе го повредат и мислам дека се повредени. Комуникацијата е важна затоа што верувам дека целиот процес на импичмент може да се стави во контекст: „Што е неуставно?“ Милиони Американци се прашуваат во овој момент. Тие веруваат дека тој погрешил, можеби веруваат дека е неетички, но дали е тоа доволно за отповикување? Тешко е да се објасни таа оценка, освен ако некој не објасни, во стилот „еве зошто е тоа за импичмент.“ Демократите мора да имаат наратив во кој објаснуваат зошто претседателот заслужува не само да ја изгуби својата позиција, туку и зошто граѓаните заслужуваат да ги поништат своите изборни резултати. Не им се допаѓа. Тоа се случило само три пати во 340 години. Демократите треба да бидат внимателни.Дали можат да испратат јасна порака? Може ли да се фокусирам на порака што би поттикнувала поддршка за отповикување
– Демократите никогаш не пропуштаат можност да искористат ваква ситуација. Тие се многу страствени и многу фокусирани и многу добро знаат што сакаат да постигнат. Проблемот е штосе нема скромност, се нема почит. Тие би биле многу поефикасни во тоа ако говорат со тага и жалење, наместо со бес и политика.
Во последно време, имаме тренд кога десничарските популисти се во можност да ги пренесат своите пораки и да соберат луѓе многу јасно, додека левицата …
– Левичарите исто така можат да бидат популисти. Имам нешто да ви кажам. Популизмот е одличен начин за победа на избори, но страшен начин за владеење. Ја наградува страста и го казнува размислувањето. Тоа го наградува екстремизмот додека ги казнува умерените политики на центарот. Ги наградува оние кои се подготвени да ги преминат границите на јавно прифатливото, и ги казнуваат оние што се разумни, внимателни и мудри. Ова се случува низ цела Европа. Ја уништи британската демократија, скоро ја уништи француската демократија, ја поткопа германската демократија … изборите во Унгарија и Полска загрижија многу набудувачи ширум светот. Постои чувство дека ова може да стигне и до овој дел од светот. Постои чувство дека тие ќе реагираат насилно затоа што луѓето немаат впечаток дека се слушани или почитувани. Дека не само што ќе се смени владата, туку ќе се смени целиот начин на живот во земјата. Речиси во секој случај, овој обид не успеа, а во скоро секој случај луѓето завршија повредени.
Се надевам дека граѓаните на Хрватска разбираат колку е кревка демократија, дека се сеќаваат колку се жртвуваа за да станат демократија, дека никогаш нема да ја заборават големата загуба на животот и крвта што ја пролеаа и дека повеќето демократии нудат поголема надеж и можност од повеќето други форми на управување. Ова е многу сериозно. Етничките тензии сè уште постојат, и тие мора да бидат внимателни и да ги поразат.Партијата на левицата и на десниот центар имаат сериозен проблем со објаснување зошто се важни владеењето на правото, слободата на медиумите, малцинските права … Што прават тие погрешно?– Центристичката политика не е возбудлива, не е ниту лево ниту десно. Според нивната дефиниција, тие се потпираат на здравиот разум, тие се одговорни. Прашањето е кој ги претставува, кој се залага за нив. На овие влади им се потребни политичари кои се страствени во својот центризам.Како Макрон?– Тој е многу страствен, се изразуваше неверојатно, тој беше одличен кандидат. Не ребаше да победи, но успеа заради начинот на кој комуницирал и претставувал апсолутно средна, центристичка политика за Франција. Другите земји би можеле да научат од него дека можат да бидат страствени кон вашите верувања без да ги одвраќате луѓето од десно и од лево. Не е важно што ќе кажете. Прво, мора да го кажете она што го мислите и да го мислите она што го зборувате. Макрон тоа го направи. Второ, треба да кажете што ќе правите, а потоа да го сторите тоа. Макрон не го стори тоа сосема, и затоа некои луѓе излегоа на улиците. Мислам дека не е важно она што го велат политичарите, но страста со која тие зборуваат, тоа е она што ги раздвојува оние во средина од оние од лево и од десно.
