Доколку кризата на терен го достигне својот максимум и таа заврши со привремени договори, но со поинакви толкувања, би следел посилен дипломатски бран повици до Приштина и Белград – да се сврти кон овој предлог на францускиот претседател и германската канцеларка.
ТАТЈАНА ЛАЗАРЕВИЌ
Европскиот план де факто стана нова преговарачка рамка за Република Србија, вели српскиот претседател. Документот за кој станува збор е познат како т.н француско-германскиот предлог, бидејќи во Белград и Приштина кон крајот на летото го донесоа советниците на францускиот претседател и германската канцеларка, пред јавно да застане зад него Европската унија. Целосното име на предлогот е „Предлог на Европската унија поддржан од Франција, Германија и Соединетите Американски Држави (САД)“, а не е јавен, иако неговата наводна содржина од десет точки е објавена во неколку наврати во медиуми.
Белград и Приштина ја добија последната, ажурирана верзија на 5 декември минатата година. Пред тоа Србија инсистира на формирање Заедница на српски општини како неисполнета обврска од постоечките т.н. од Бриселскиот договор, Приштина, не сакајќи да го стори тоа, инсистира на меѓусебно признавање во центарот. Како за него зборуваше претседателот на Србија?
Што точно кажа Александар Вучиќ од септември до денес?
„НЕМА ДА ГИ МОЛАМ НИ ЕДНИОТ НИ ДРУГИТЕ“ Во косовската и српската јавност првото спомнување – како што се испостави – за нова фаза во дијалогот преку ангажманот на францускиот претседател и германскот канцеларка дојде на почетокот на септември. Тогаш беше откриено дека Емануел Макрон и Олаф Шолц испратиле заедничко писмо до Албин Курти и Вучиќ, во кое бараат подготвеност да донесат тешки одлуки и предлагаат испраќање советници, кои веќе во медиумите беа опишани како „специјалисти за кризи“.
Сепак, Вучиќ го даде првиот навестување на овој „нон-пејпер“ на 8 септември, пред доаѓањето на тие советници – Јенс Плотнер и Емануел Боун: „Бидејќи веќе нема да молам ниту еден од нив, сега ги предупредувам и двајцата да не го прават тоа повеќе. Сега ги предупредувам да не го прават тоа повеќе, бидејќи српскиот народ повеќе нема да толерира насилство, непочитување на меѓународното јавно право или меѓународните јавни норми, а тоа е моето предупредување до оние кои утре ќе дојдат во Белград и до сите останати. Што се игравте, се игравте. Ако можеш да ги почитуваш нормите што си ги донел, можеш, не можеш, има такви што тоа ќе го направат“.
Документот кој не и даваше шанса на Србија го одбил, како што тврди, кога во октомври го посетиле претставниците на францускиот претседател и германскиот канцеларк, бидејќи, знаел дека Албанците ќе брзаат да го објават. Самиот претходно во септември изјави дека одбил да го добие бидејќи знае што ќе се случи, но дека го прочитал.
„Живеат за новинари, за весници, за паради, шаради и се останато. Реков: „Ти го враќам листот, нема да го земам“, а тие ми рекоа дека е тајна. Сакав да им покажам кој ќе го објави. Се разбира, го објавија во тој „Албанскиот пост“, „Тајмс“, кои ги прават копи-пејст во однос на американските медиуми. Така најдоа таму за да го објават. И на сите им беше јасно кој го прекрши договорот. Тогаш добив информации од тие албански меѓународни весници. И тогаш гледам вечерва како Квинта ме замоли за итен прием. Ќе ги примам, не можев вчера и денеска, а претпоставувам дека ќе ми донесат се што повторно објави тој албански весник, а тоа е дека треба да постигнеме нешто до 24 февруари“, изјави Вучиќ на 21 октомври.
Тоа беше демантирано само неколку дена подоцна од американскиот амбасадор Кристофер Хил, кој досега ги пофали напорите на претседателот Вучиќ. Во интервју за Гласот на Америка, тој изјави дека нема конкретни рокови, но дека и Александар Вучиќ и Аљбин Курти „се согласуваат да го разгледаат предлогот и да видат што може да се направи“.
„АЈДЕ ИЗБОКСИРАЈ ТРИ РУНДИ „ Вучиќ потоа престана да кажува дека го одбил сокументот, но дека Србија сака да разговара. Но, во своите говори тоа го правеше со живописни описи на тешките и неправедни услови за разговори од страна на Западот. Тоа беа загрозувањето на Србите на Косово, непочитувањето на договорите, почитувањето на Уставот на Србија и меѓународното јавно право, условеноста и заканите со санкции, безизлезната позиција на Србија…
Вучиќ истовремено укажа на гордост, отпор на притисоци и дека нема да отстапи дури и кога ќе биде поставен ултиматум. Тој изјави дека барањата се „најтешките можни за Србија“, но и дека не може да каже „не“, туку дека сака да разговара. Читајќи делови од предлогот затоа што „не смее да биде цел“, би заклучил дека „ќе сакате да излезете од кожа кога ќе го прочитате“.
На пример, член 2 од предлогот, кој сè уште е таен за јавноста: „Двете страни ќе се водат од целите и принципите претставени во Повелбата на ОН, особено оние кои се однесуваат на суверената еднаквост на сите држави, почитувањето на нивната независност. автономија и територијален интегритет, права на самоопределување итн“.
Вучиќ објасни дека таков предлог и даваат на Србија „чијшто територијален интегритет го уништиле или се обидуваат и не го ни дале правото на самоопределување бидејќи и денес никаде не му го даваат тоа право на српскиот народ, а им го дадоа на сите други“.
Тој изјави дека им донел повеќе од пет постоечки договори и прашал кои од нив сакаат да ги почитуваат. Тој го добил одговорот – „никој“. „Ми рекоа – „го почитуваме тоа што ни одговара од договорот“. А во други прилики со трагичен тон зборуваше за неповолноста на овој предлог. „Не ни дадоа шанса“, рече тој во ноември: „Те ставија во рингот и рекоа „ајде, боксирајте три рунди, нема да ви ги врзуваме нозете, но ударите со нозе се забранети бидејќи е тоа бокс“. но ќе ти ги врземе двете раце со јаже и тоа е тоа. И ајде сега, издржи три круга од оваа да те победи и не паѓај“.
Веднаш од крајот на летото, кога темата за т.н на француско -германскиот предлог, Вучиќ често нагласуваше „не ни дадоа шанса“.
„Кога ќе ве вратат назад во ќоше, а немате каде да одите, тогаш сте опуштени и спокојни“, изјави тогаш претседателот на Србија. “Исто и јас. Не ни дадоа шанса да прифатиме ништо. Буквално ниту едн работа. Да ни дадоа некаква шанса, ќе фатевме нешто. Не ни дадоа шанса“.
„ДАЛИ НЕКОЈ СЕ ШЕГУВА ИЛИ ШТО? Тој постојано зборуваше за црвените линии како одговор на предлогот, потврдувајќи дека веќе испратил одговор.
„Добивте и мојот устен одговор во Брисел – кои се нашите црвени линии за кои воопшто нема да разговарам“, рече тој на крајот на ноември, откако постигна привремен аранжман за табличките. „Се заканувате дека ќе го прекинете разговорот. Нема проблем, прекинете ги сега. И што ќе правите тогаш, дали навистина мислите дека некој сериозен во светот може да се пофали дека ги прекинал преговорите и разговорите? Како ќе ги решите проблемите? Ние велиме дека не го сакаме Косово во ОН. И што ќе правиш тогаш? Да не бомбардираат, да ни се закануваат со санкции, врз основа на кој акт, што, кога целосната законска рамка е во корист на Србија“.
Вучиќ најави дека ќе испрати одговор на предлогот на крајот на октомври, во рок од 24 часа од 27 октомври: „Нашата позиција е таква што просторот ни е ограничен со микрони, а тие намерно нè закочија со својата сила, а не со моќта на аргументите.”
Потоа прочита неколку предлог точки, со забелешка „се шегува некој или што?“ Бараат од нас да ги погазиме ОН, принципите и повелбите на ОН и Резолуцијата 1244 за да го достигнеме нивниот принцип и во иднина да го почитуваме она што не го почитувале во нашиот случај. А ако не, тогаш ќе следи тежок ќотек. Па во ред“.
Вучиќ изјави дека предлогот е спротивен на словото на Уставот на Србија. А по неодамнешната средба со специјалниот советник на САД, Дерек Шоле, на која потврди дека се разговарало за француско-германскиот предлог, тој потврди и дека Србија веќе доставила одговор на т.н. Европски нон-пејпер – до составувачите на истото писмо и токму со оние црвени линии под кои Србија не сака да оди.
Тие црвени линии се каква било форма на признавање, вклучително и неформалното членство на Косово во ОН. „Ова се црвените линии – не за она што Србија нема да го прифати, туку за што не може ни да разговара“, рече Вучиќ на 13 јануари.
И додека се одвиваше „зад сцената“ шатл-дипломатијата во врска со овој предлог, на терен се одвиваше кризата со регистарските таблички – која имаше два врва на крајот на јули и на 10 декември кога Србите поставија барикади, т.е. почетокот на ноември кога Србите на север ги напуштија косовските институции.
Токму во тие моменти, кога кризата на теренот би го достигнала својот максимум и би завршила со привремени договори, но со поинакви толкувања, би следел посилен дипломатски бран повици до Приштина и до Белград – да се вратат на овој предлог.
(Авторката е уредник на порталот KoSSev)
