Се нaвршија 40 години од смртта на Јосип Броз Тито. Н начинотт на неговото владеење се осврнува еден од неговите најдолговремени соработници – преведувачот и пистаел Ивање:Текстот го пренесуваме во две продолженија
Тито никогаш не пресекуваше лесно, сакаше да ги ислушате најнапред другите, не интервенираше во дискусијата, ама кога ќе го извлечеше својот суд, тоа беше неоспорно конечно. Тито не сакаше многу да држи говори за да не им биде здодевен на луѓето. Стручните работи веднаш ги делегираше на сручњаците. На ум не му паѓаше да се меша во се и сешто а неговиот авторитет и харизма беа толкави што не чувствуваше потреба да се докаже за нешто или пред некого.
Научив нешто за техниката на владеењето на Јосип Броз Тито на 25 јуни 1974 година, од најавторитетното место – од самиот него. Бев преведувач на неговата прва средба со новоизбраниот канцелар на Сојузна Република Германија, Хелмут Шмит. Германецот инсистираше на тоа разговорот да се води приватно. Застанав пред вратата, не бев сигурен дали преведувачите се исто така исклучени, но Тито ми мавна да влезам, па разговорот се одвиваше во „осум очи“, а присутен беше и соработникот на Шмит. Домаќинот рече дека штотуку ја презел функцијата и го замоли искусниот југословенски шеф на државата да му каже како го започнува денот, што прави прво, како подготвува одлуки, како ги води државни работи, како го поминува слободното време – како владее. Тито му рече дека сака најпрвин да ги прочита прво весниците, не подготвените исечоци, туку целиот весник, а потоа тој ја проверува дневната програма со најблиските соработници од неговата канцеларија. Тој нагласи дека секогаш сака да слушне што е можно повеќе мислења, дека никогаш не ги прекинува соговорниците, дека самиот си дава време да носи одлуки. Дури после тоа започнуваат државните работи.
Белешките за тој разговор ги диктирав директно до дактилограгот на на Тито. И покрај тоа што беше член на делегацијата, оијузниот секретар за надворешни работи, Милош Миниќ, ниту ги прими белешките ама се лутеше заради тоа.
СЛУШАЈ И ПРЕСУДИ Напишани се околу стотина книги за Тито, една со наслов „Тито – технологија на моќ“ од Коста Чавојшки, жесток противник на режимот што го опишува. Меѓу најважните се делата на Блажо Мандиќ, кој беше во канцеларијата на претседателот четвртина век, имаше пристап, па дури и право јазично да уредува сè што Тито ќе каже јавно и што ќе биде архивирано. Пишувам тука исклучиво за она што лично го научив, а тоа значи за времето од средината на шеесеттите години на минатиот век до смртта на Тито во 1980 година. Несомнено е дека неговиот начин на управување веднаш по победата во Втората светска војна беше различен, далеку посуров отколку во периодот за кој зборувам.
Ќе дадам примери кои покажуваат како Тито мирно донесувал одлуки, само кога претходно ќе ги разгледувал работите од сите страни. Поради големите студентски немири во 1968 година, Тито свика состанок на највисокото државно и партиско раководство на 9 јуни, бидејќи револтот се претвори во социјална криза. Тој слушаше разни презентации целото утро, им даваше збор на другите, самиот не рече ништо и го закажа продолжението на состанокот за попладне. Во тоа време, телевизијата работеше со, за денешните термини, застарени средства, така што тогашниот новинар на РТС, Душко Митевиќ, му рече на Тито дека треба да ја сними својата изјава порано ако сака таа да се емитува во Дневникот во 19:30 часот. Тито го даде говорот пред камерите во четири часот попладне, во кој ја призна својата грешка, им даде право на студентите и ги замоли да се рватат на студирањето.
Говорот на Тито веќе беше снимен кога средбата на политичкиот врв продолжи; Се разбира, беше постигнат заклучок што го потврдува она што тој веќе го снимил за телевизија, иако на утринската сесија се појави предлог милицијата да се пробие на Универзитетот и да ги апси лидерите на студентскиот протест. Кога се емитуваше говорот на Тито, студентите наивно ја прославија големата победа. Митевиќ подоцна ми кажа дека, бидејќи фотоапаратите и микрофоните биле исклучени, Тито промрморел нешто како: „Така се прави кога не се апсиш на време“.
Друг пример: Пред да го принуди раководството на хрватската партија да си даде оставка, што беше премногу националистичка за неговиот вкус – масовно движење од раните 1970-ти, што се памети како МАСПОК или „хрватска пролет“ – тој беше во Караѓорѓево на 30 ноември 1971 година. Дваесет часа му дозволи на тогашната претседателка на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Хрватска, Савка Дабчевиќ-Кучар, хрватскиот член на претседателството на Извршниот комитет на Сојузот на комунистите на Југославија, Мики Трипал и други да се оправдаат, трпеливо ги слушаше и ги испрати да спијат. Утрото, тој повторно ги собра и им соопшти дека одлучил дека треба да се откажат од сите партиски и државни функции.
НА РЕД БЕА СРБИТЕ Една година подоцна, во 1972 година, се случи сериозно несогласување во рамките на српското раководство, отелотворено во претседателот на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Србија Марко Никезиќ и секретарот на Сојузот на комунистите на Србија, Латинка Перовиќ, од една страна и српскиот член на претседателството на СФРЈ, Дража Марковиќ, од друга страна. Тоа беше, пред сè, за политичкото отворање, тогаш наречено „либерализам“, за економијата, но и за српското национално прашање. Тешка дискусија се одржа од 9 до 12 октомври 1972 година. Тогаш Тито рече дека мора да размисли и дека ќе свика нова средба. Подоцна, во една прилика, тој му рече на унгарскиот лидер Јанош Кадар дека неговото мислење останува во малцинството во тие денови.
Нова средба е закажана за 16 октомври. Тогаш Тито ги замоли „либералите“ Никезиќ и Перовиќ да си поднесе оставка, што тоа го сторија на дисциплиниран начин. Сепак, нивните истомисленици Коча Поповиќ, тогашен потпретседател на Републиката и сојузен секретар за надворешни работи Мирко Тепавац, исто така, поднесоа оставки. Тепавац во своите мемоари напиша дека Тито на тој потег го отпуштил со зборовите: „Дури и ти ме остави“
(продолжува)
