Поранешниот министер за надворешни работи на Хрватска, сега пратеник во Европскиот парламент, за Глобус ги открива своите ставови за надворешнополитичките проблеми
БОРИС ОРЕШИЌ
Комисијата за надворешни работи на Европскиот парламент неодамна го усвои Извештајот со препораки за нова стратегија за проширување на Европската унија, чиј автор е хрватскиот пратеник Тонино Пицула. Во Препораките, за кои Европскиот парламент ќе гласа на планираната седница во ноември, се нагласува потребата земјите кандидати целосно да ја усогласат својата надворешна политика со заедничката надворешна политика на ЕУ. Така, според усвоениот Извештај, преговорите со Србија треба да продолжат само доколку на Русија и воведе санкции слични на оние што ги спроведува ЕУ и доколку постигне значителен напредок во реформите во ЕУ. Исто така, во овој контекст, треба да се разгледа и распределбата на средства за Србија со цел да се обезбеди дека парите на ЕУ се инвестираат во согласност со стратешките цели и интереси на Унијата.
Ќе биде ли владата на Александар Вучиќ во Србија еманципирана од Путин во догледна иднина за Белград да не заврши во уште поголема политичка изолација од Европската Унија? Дали Вучиќ има храброст за тоа, со оглед на големите симпатии на српското население кон рускиот владетел?
– Сосема е очигледно дека Србија долго време е растргната меѓу својата амбиција кон европскиот пат и историската наклонетост кон Русија, што на крајот резултира со еден вид парализа. Меѓутоа, за да се постигне одреден значаен напредок, неопходно е да се има сигурни основи како што се стабилна економска, енергетска и политичка слика. Србија го нема тоа и е речиси целосно зависна од руските енергетски извори од една страна и од финансиските пакети на претпристапна помош од Европската унија од друга страна. Затоа Србија сега е соочена со сериозни ултиматуми и без одлагање ќе треба да одлучи дали ќе продолжи да добива финансиска поддршка од ЕУ или снабдување со енергенси од Русија. Седењето на две столчиња веќе нема да може, особено не по бруталната руска агресија. Што се однесува до загрозувањето на позицијата на Вучиќ, неминовно е неговото автократско владеење да биде заменето во блиска иднина или со некој демократски и разумен или некој ирационален. Доколку се случи ова последно сценарио, Србија ќе остане изолирана и ќе тоне уште подлабоко во економска и политичка депресија, без оглед на симпатиите на значителен дел од српското граѓанство кон Руската Федерација.
Што мислите за проектот на Макрон за европска политичка заедница, која ги вклучува сите европски земји од Исланд до Азербејџан, освен Белорусија и Русија? Дали е тоа само средство за забавување на процесот на проширување на ЕУ?
– Скептичен сум кон предлогот на францускиот претседател за формирање на европска политичка заедница, не само поради потенцијалното забавување на европската експанзија, туку и поради фактот дека ќе биде речиси невозможно да се формира единствена структура која точно би се позиционирала помеѓу строгоста и ефикасноста на институциите на ЕУ и лабавоста на едноставен политички форум. Иако значителен дел од членките на Европската унија припаѓаат на една или повеќе други организации, како што се НАТО и Организацијата за безбедност и соработка во Европа, па дури и покрај фактот што друг дипломатски коридор може да овозможи изнаоѓање област за соработка во низа спорови, проектот на Макрон едноставно навлегува во процедурите, структурите и идејата за ЕУ, дотолку повеќе што тоа е претседател на Франција, која од самиот почеток е еден од лидерите на Унијата како таква. Не ја сметам идејата за добра, исто така затоа што широката мрежа би подразбирала поразновидна група на политички фигури, а опасноста е дека, со толку многу интереси во игра, ниту еден од интересите на крајот нема да се исполни. .
Кога станува збор за енергетиката и економијата, евидентно е дека во ЕУ нема солидна заедничка политика. Германија одлучи да им помогне на своите граѓани и претприемачи со до 200 милијарди евра, што и дава голема предност во однос на другите земји-членки. Дали се оправдани критиките на канцеларот Шолц за спроведување на „себичната“ политика на „Германија на прво место“?
– Во Европската унија позициите на земјите-членки се поделени во однос на обемот на санкциите против Русија и најдобрите начини за контрола на зголемените трошоци за живот и енергетската криза. Како резултат на тоа, почнаа да се појавуваат пукнатини во единството на заедницата. Европа е длабоко потресена од последиците од руската инвазија на Украина, и иако потезите на Шолц да го ублажи скокот на цените на енергијата во Германија, да изрази солидарност со Украина и да овозможи испорака на оружје се конкретни и намерни чекори, тие несомнено откриваат дека канцеларот Шолц сам си го трасира патот кон Германија. Неговиот пристап е јасен – Германија на прво место.
Иако ЕУ веќе беше соочена со различни пристапи кон решението за време на кризата со корона, предизвикот со кој се соочуваме сега повторно се карактеризира со нерамномерни стратегии за решавање на новата криза. Некои земји имаат подлабоки џебови од другите за да се справат со тешкотиите, а овој неурамнотежен пристап ги влошува работите, бидејќи, поставува трка за субвенции меѓу земјите-членки. Подемократски став би имал многу повеќе смисла отколку еднократна финансиска инјекција. Но, освен деталите за предлогот на Шолц за спречување на скоковите на енергенсите, она што најмногу загрижува е зголемената тенденција на клучната земја на европскиот континент сама да ги решава клучните економски и безбедносни прашања, што многу добро може да ја поткопа европската кохезија.
Дали во оваа тешка енергетска криза Европската Унија треба да го примени моделот на заедничка набавка на енергенси?
– Да. ЕП неодамна усвои резолуција иницирана од нашата група S&D, во која бараме забрана за пазарни манипулации со цените на енергијата и казнување на одговорните. Дополнително, заедно со колегите од другите групи, побаравме од Комисијата пакетот помош СИГУРНО, дизајниран како дел од мерките за КОВИД, да се примени за да им се помогне на граѓаните и малите и средни претпријатија кои се соочени со огромен скок на цените на енергијата. Следејќи го истиот начин на размислување, бараме, како и во случајот со набавката на вакцини за КОВИД на ниво на цела ЕУ, заеднички да набавуваме извори на енергија, бидејќи тука е можноста за голема заштеда.
