Политиката на САД очигледно се менува не само кон Русија, туку и кон Србија. Тимот на Трамп за Балканот покажува дека можеби има „вистински подароци“ за Србија и Вучиќ. Нова ескалација во регионот станува сè поверојатна
АЛЕКСАНДАР РОТЕРТ
На самиот почеток на вториот мандат на Доналд Трамп веќе се зборуваше дека „претседателот на зделките“ се враќа. Се чини дека оваа проценка беше точна. Трамп веќе работи на различни „зделки“ – од ветувања дека ќе го претвори Појасот Газа во „ривиера на Блискиот Исток“ до изградба на хотел Трамп Тауер во српскиот главен град Белград.
Првиот обид за лансирање на овој проект беше во застој од 2012 година. Фактот дека сега е веројатно да се имплементира во голема мера се должи на советникот на Трамп, Ричард „Рик“ Гренел. Тој беше специјален пратеник за Србија и Косово за време на првиот мандат на Трамп, а сега е назначен за претседателски пратеник за специјални мисии.
ДОГОВОР ОД ПОЛОВИНА МИЛИЈАРДА Гренел одржува блиски, речиси пријателски односи со српскиот претседател Александар Вучиќ и министерот за надворешни работи Марко Ѓуриќ, кој претходно беше амбасадор на Србија во САД. Вучиќ дури и го одликуваше Гренел со Орден на српско знаме во 2023 година. за неговиот „балансиран пристап“ кон Косово.
Договорот за новата кула Трамп во Белград, која според Њујорк Тајмс е вредна половина милијарда долари, била склучена меѓу српската влада, зетот на Трамп Џаред Кушнер и арапските инвеститори во март 2024 година. Идејата е поранешниот штаб на српската војска да се претвори во хотелски комплекс со луксузни апартмани и да се изгради споменик за загинатите за време на бомбардирањето на НАТО на Белград во 1999 година.
„СОВРШЕН МАЖ ЗА БЕЛГРАД“ Род „Благо“ Благојевич се разгледува за местото амбасадор на САД во Србија На почетокот на февруари „Политико“ објави дека Трамп размислува да го направи Род „Благо“ Благојевич за нов американски амбасадор во Србија. Поранешниот демократски гувернер на Илиноис е контроверзна личност, дури и според стандардите на Трамп. Синот на српските имигранти, Благојевич беше сменет од функцијата во 2009 година и осуден на 14 години затвор за корупција. Во 2020 година Трамп помилува политичар кој излезе од затвор. Благојевич дури се појави во телевизиското шоу на Трамп „The Celebrity Intern“ во 2010 година.
Ова го прави демократот идеален сојузник за Трамп, според Даниел Сурвер, експерт за Балкан од Универзитетот Џон Хопкинс и поранешен балкански преговарач во кабинетот на Бил Клинтон. „Благо е совршен човек за Белград – екстремно корумпиран политичар кој би бил подготвен да направи се за Трамп да биде рехабилитиран од него“, вели експертот.
Веќе во јули 2024 година. Благојевич и Гренел се појавија заедно на неколку настани од кампањата на Трамп, особено во делови од САД каде живеат српски имигранти. Американскиот претседател е популарен меѓу нив, како и меѓу националистичките политичари во Србија, Босна и Херцеговина и Косово.
КРИТИКИ ЗА КОСОВСКИОТ ПРЕМИЕР Благојевич се сретна со Вучиќ во Белград на почетокот на февруари. Американскиот претставник на оваа средба го критикуваше косовскиот премиер Албин Курти и изјави дека се врши „етничко чистење“ врз српското малцинство на Косово. Во 1999 г САД и другите земји од НАТО ја бомбардираа Србија за да ја принудат да ги повлече своите трупи од Косово и да го спречат протерувањето на етничкото албанско население, кое е мнозинство во регионот.
Благојевич сега му се извини на Вучиќ за вмешаноста на САД во оваа воена интервенција. „Мојата земја направи нешто страшно за вашата земја во 1990-тите“, му рекол на Вучиќ потенцијалниот амбасадор на Трамп во Србија. „Тоа не се разликува од она што Русија го прави во Украина“, додаде тој, уверувајќи дека претседателот Трамп „ќе работи за подобри односи меѓу двете земји“.
Ричард Гренел, исто така, постојано го критикуваше косовскиот премиер Албин Курти, па дури и се сретна со неговиот најголем политички противник Рамуш Харадинај. Проблемите на Гренел со Курти започнаа во 2020 година, кога косовскиот премиер ја отфрли предложената етнички мотивирана размена на територии меѓу Косово и Србија од страна на Гренел.
Сите овие случувања се одлични за Вучиќ, кој веќе неколку месеци е притиснат од масовните граѓански протести. Во последниве недели, тој значително ја заостри својата реторика во однос на Косово, со голема веројатност да го одвлече вниманието од внатрешно-политичките проблеми во Србија. Во интервјуто претходно овој месец, министерот за надворешни работи на земјата дури го нарече Косово „нашата јужна покраина“.
ШТО ЗНАЧИ ОВА ЗА БОСНА И РЕГИОНОТ? Според Курт Басуенер од берлинскиот тинк-тенк „Совет за демократизација и политики“, големосрпските аспирации се закана не само за Косово, туку и за Босна и Херцеговина. Според него, ЕУ би можела да одговори на потенцијалната агресија на Белград кон нејзините соседи со „значително зајакнување“ на мисијата ЕУФОР Алтеа, која го штити мирот во Босна, со борбени единици. Ако тоа се случи, балканскиот тим на САД со Гренел, Кушнер и Благојевич, кој вклучува и директна линија до Белата куќа, би бил вистински подарок за Белград. Тоа би значело и дека подобрувањето на односите меѓу Србија и Косово, што и онака е малку веројатно, дополнително ќе се одложи.
Во 2023 година Косовските Срби ги нападнаа безбедносните сили на Косово и НАТО долж границата меѓу двете земји, а ЕУ парадоксално воведе санкции за Косово. Тогаш само притисокот што американскиот државен секретар Ентони Блинкен го изврши врз Вучиќ ги принуди српските тенкови да се вратат назад.
Експертите Сурвер и Басунер силно се сомневаат дека САД денеска би ја запреле војската на Вучиќ доколку ситуацијата се влоши. Според Сурвер, дури и дискусиите за одвојување територии од Косово во корист на Србија ќе ги мотивираат српските групи во Босна да станат поактивни. „Тогаш Босанците ќе треба да реагираат на ова. Со оглед на актуелната геополитичка ситуација, ескалацијата на Западен Балкан станува се поверојатна“.
(авторот Ротерт – 54 г. објавува анализи за Дојче Веле и се смета за експерт за Балканот, особенено за БиХ)
