Приказната за солунското метро болно не потсетува дека властите ги закопуваат и осакатуваат нашите археолошки локалитети, нашето историско и културно наследство. И дека ако се почне, метрото ќе се изгради
СОЊА ЌИРИЌ
Во Солун во саботата беше отворено метро кое е и музеј, што е единствен случај во светот.
За време на изградбата на метрото, под земја беа откриени над 300.000 артефакти од долгата и разновидна историја на градот. Ниту еден од нив не бил уништен, закопан или преместен на друго место, туку биле сочувани и изложени на специјално направени простори на станиците покрај метрото.
Атико метро, компанијата задолжена за целиот проект, сакаше да ги отстрани наодите и да ги премести на друго место, а археолошките служби тврдеа дека не треба да се преместуваат и бараа трасата на метрото да ги заобиколува локалитетите. Градскиот совет се согласи со предлогот на експертот.
Тогаш градоначалникот Јанис Бутарис (почина минатиот месец – н.з.) го претстави случајот пред Државниот совет, највисокиот административен орган во Грција, кој одлучи дека археолошките наоди треба да се зачуваат и изложат, бидејќи, тоа е најдобро и најкорисно за Солун и за земјата, како и за минатото и сегашноста – без разлика што чини повеќе и трае подолго.
Затоа што тоа беше прашање од општ интерес.
За Белград денес, оваа приказна од Солун има ефект на контраст: го подвлекува, изострува и зајакнува сознанието дека тоа не е случај кај нас, дека локалните градски и државни власти прават сè спротивно и покрај општиот интерес, и она што е најпогубно, што тие го прикажуваат својот интерес како јавен.
Затоа не сметаат дека е незаконско и незамисливо уништувањето на културното наследство.
Така, пред неколку години започна поставувањето на гондола на белградското кале, на споменик на културата од исклучително значење и археолошки локалитет, а судејќи по тоа што во буџетот се уште има ставка за таа намена, таа нема да се напушти без оглед на предупредувањата на силните меѓународни и домашни организации и здруженија дека тоа е кривично дело против наследството.
Минатиот месец започна проширувањето на булеварот Војвода Бојовиќ во границите на белградската тврдина. Навистина, работите беа прекинати по интервенцијата на Европа Ностра, но тоа не го намалува фактот што тие беа започнати во прв план.
Во 2006 година, спроти Калемегдан, односно на територијата на Сингидунум, римскиот аквадукт беше уништен поради повеќекатна станбена зграда. И тоа, се разбира, се’ според законот.
Кога во 2018 година за прв пат беше ископана Трг Република, беше пронајдена порта Виртемберг или Стамбол, најпознатата порта во историјата на Белград. „Градот Белград е горд на својата историја и ние ќе го зачуваме овој локалитет за граѓаните да можат да ги видат овие бедеми. Ќе се направат измени во проектот за реконструкција. Ќе направиме ископ. А, археолошкиот локалитет ќе биде покриен со стакло. До него ќе има информативна табла. Немаме толку многу споменици за да го имаме луксузот да не ги чуваме и да не ги покажеме“, рече тогашниот заменик градоначалник Горан Весиќ.
И тогаш се е закопано, без никакво објаснување. Не се знае каде исчезна ветувањето, како и зошто не се вршеше истражување под патиштата долж Трг Република, зошто реконструкцијата не беше искористена за нови информации за Сингидунум. Само на делот од Трг Република, под кој остана Стамболската порта, беа поставени обележани коцки како маркер. Меѓутоа, освен Весиќ и можеби некој друг, никој друг не знае што значат.
Под асфалтот во 2009 година се појавија најстариот јавен тоалет во Белград, од римската ера, како и зачуваната улица од камени плочи. центарот на градот. Тие беа наведени и фотографирани, а потоа повторно беа покриени со земја.
Летото 2022 година, во Бањица, на улицата Паунова во Белград, багери поради копање на темелите на катна зграда го уништија неолитскиот локалитет на културата Винча Усек. Усек е културно богатство од 1964 година и е еден од најважните во нашиот дел од регионот на Дунав. Не се знае името и презимето на оној кој го уништил археолошкиот локалитет, кој се чувствувал толку моќен што можел да прави што сака.
Кривичната пријава до Обвинителството е поднесена на 20 јули истата година. И никому ништо.
Римскиот аквадукт со таложник, гробови и саркофази кои беа пронајдени на улицата Влајковиќева во Белград при минатогодишните археолошки истражувања поради изградба на подземна гаража, не се закопани, туку ќе бидат изложени во просторот.
Аквадуктот беше исечен на делови долги метри, конзервиран и ставен во хангар во Крњача за да се чека кога ќе стане дел од детското игралиште до Народното собрание. Поради аквадуктот, планирано е целото игралиште да биде во стилот на антички Рим.
Ќе видиме што ќе се случи од тоа. Затоа што доаѓа Експо 2027, национален приоритет.
Минатата година во октомври заврши санацијата на свлечиштето на неолитскиот локалитет Бело Брдо, поради што ова, не само нашето, туку и светското археолошко наследство, со години неповратно замина во Дунав. Сега го чекаме Центарот за посетители и сите останати што ги најави Ана Брнабиќ при завршувањето на работите на свлечиштето.
И тоа ќе го видиме. Бидејќи, како што е познато, Експо е приоритет.
И така натаму. Бидејќи Белград има над 1000 археолошки локалитети, од кои мал број може да се посетат. Ако размислуваме само на финансиски план, односно ако ја игнорираме цивилизациската одговорност кон артефактите, невозможно е да се види колкав профит би донеле доколку се заштитени, организирани и достапни за јавноста. Плус, Белград би станал познат во светот по нешто друго освен со Вучиќ и сплавовите.
