На почетокот на февруари се наврши еден век од печатењето на првото издание на романот кој драматично го промени начинот на пишување
КОЛМ КЕЛПИ
Во пролетта 1921 година, париската книжарница Силвија Бич се пофали со плановите да објави роман што таа го смета за ремек дело и кој „ќе се рангира меѓу класиците на англиската литература“.
„Улис ќе ја прослави мојата книжарница“, напиша таа за ценетиот и тежок роман на Џејмс Џојс, напишан за седум години во три града и опишувајќи ги настаните од еден ден поминат во Даблин. И тој го прослави.
На 2 февруари 1922 година, Бич го објави првото издание на „Улис,“ непосредно пред 40-тиот роденден на Џојс. Стилски непрооден во делови, тој ја раскажува приказната за трите главни ликови – Стивен Дедалус, Леополд Блум и неговата сопруга Моли – и денес се смета за еден од највлијателните текстови во светот.
Т.С. Елиот, пишувајќи во 1923 година, го сметал „Улис“ за „најважниот израз што се појавил во модерното време“. Но, патот до објавување на книгата не бил лесен. Романот предизвикал контроверзии и бил пречекан со згрозеност од многумина – дури и меѓу книжевната заедница.
Париската книжарница Силвија Бич била прибежиште за американските емигранти во текот на 1920-тите и 1930-тите.
ВИРИЏИНИЈА ВУЛФ ГО ООПИШАЛА КАКО ГЛУПОСТ Делови од романот биле објавени во продолженија во американското списание Little Review во 1920 година, што доведе до судење за непристојност, кое заврши со парични казни на уредниците и им беше наредено засекогаш да престанат да го објавуваат.
Бич, сопственичката на париската книжарница „Шекспир и компанија“, цврсто решила да ја објави во форма на книга, што и го направила, финансирајќи го делумно со свои пари, потпирајќи се на претплатниците.
Пишувајќи за таа задача во тоа време, таа рече дека мора да го „одвои секој франк за да плати“ за печатење на книгата.
Професорката Кери Волш, директорка на Институтот за ирски студии на Универзитетот Фордам во Њујорк, вели дека одлуката да ја објави книгата од Силвија Бич ја претворила во „културна хероина на авангардата“.
„Луѓето беа свесни дека ова ќе биде една од книгите што ќе го дефинираат модернизмот, па знаеше дека ќе обезбеди место во книжевната историја со тоа што ќе ја објави“, изјави професорката Волш за Би-Би-Си за Северна Ирска.
Џојс и Бич првпат се запознале во 1920 година, набргу откако тој се преселил во Париз. Тој одамна ја напуштил Ирска во самонаметнат егзил, живеејќи во Трст, Цирих и француската престолнина. Вип ја опиша нивната средба како моќен момент, вели професорката Волш.
„БИЧ БЕШЕ ПОВЕЌЕ ОД ИЗДАВАЧ Џојс беше многу уморен во таа фаза. Помина многу време борејќи се да го заврши Улис, да ја издржи Првата светска војна и да преживее, па почувствувал дека таа може да обезбеди некаква стабилност и поддршка за него и неговото семејство“, додаде Волш. „Таа беше многу повеќе од издавач – банкар, агент, администратор, семеен пријател.
Долго време таа врска функционираше добро“, вели тој.
Но, по споровите за издавачките права, врската меѓу Џојс и Бич беше прекината и Силвија на крајот се откажа од своите издавачки права на романот, пишува професорката Волш во Писмата на Силвија Бич.
„Рендом Хаус“ го објави „Улис“ во 1934 година, бидејќи американската забрана за објавување беше укината претходната година.
Тоа му донесе поширока публика, но поминаа 20 години пред писателите да почнат да го „посвојуваат“ Џојс, вели Џон Мекорт, професор по англиски јазик на Универзитетот во Мачерата во Италија. Иако Џојс беше длабоко незадоволен од приемот на Улис, тој остана подеднакво непоколеблив, додава професорот Меккорт. „Тој одби да смени една запирка за да ја направи подостапна за она што јавниот вкус го смета за прифатливо. Виде дека станува контроверзна личност и стави се на таа карта, без разлика колку тоа го чини“.
ТОЛЕРАНЦИЈАТА НА ИРСКА Иако Улис беше забранет во САД и Велика Британија, тоа никогаш официјално не се случи во татковината на Џојс. Ирските власти веруваа дека толку малку луѓе ќе ја прочитаат книгата што не мора да ја забранат, тврди професорот Меккурт. „Џојс беше аутсајдер кој ја гледаше Ирска од страна“, рече тој. „Што се однесува до ирскиот прием, тој беше длабоко мразен затоа што се осмели да ја критикува од странство ситуацијата во Ирска во 1922 година, нејзиниот национализам и самонаметнатите ограничувања поставени и предводени од Католичката црква.“
Џојс сакаше да ја промени Ирска со промена на начинот на кој Ирците се гледаат себеси, тврди професорот Меккорт.
„Беше исклучително приврзан за Ирска. Знаеше дека нема да се дружи преку неговите книги, но немаше да успее ако останеше во Ирска“.
