Повлекувањето на Унгарија од Меѓународниот кривичен суд (МКС) е повеќе од подарок за Нетанјаху. Орбан јасно истражува како може да ги ослабне меѓународните институции. Неговиот следен чекор: битката против Брисел
КЕНО ФЕРЗЕК
Уште пред почетокот на посетата на Нетанјаху на Унгарија, Будимпешта објави дека земјата се повлекува од Меѓународниот кривичен суд. Овој чекор е дел од поголем план.
Она за што не можеше да му се замери на унгарскиот премиер е постапувањето со половина срце и колебливо. Во своите „натпревари“ Виктор Орбан најчесто се фокусира на нападите, а не на одбраната. И кога добива особено негативни наслови, тој се обидува да додаде повеќе масло на огнот на огорченоста.
Вака се однесуваше и при посетата на израелскиот премиер Нетанјаху на Унгарија. И поточно – уште пред да започне. Шефот на кабинетот на премиерот, Гергеј Гујас, рано наутро на 3 април објави дека Унгарија планира да го напушти Меѓународниот кривичен суд. Владата го иницираше соодветниот чекор, излегувањето ќе се одвива под услов да се почитуваат сите рокови.
ИЗЛЕЗОТ ПЛАНИРАН УШТЕ ВО ФЕВРУАРИ Гуиас додаде дека Унгарија е во посебна правна ситуација. Во принцип, таа се приклучи на Меѓународниот кривичен суд (МКС), но бидејќи унгарскиот парламент не го објави статутот на судот – таканаречениот Римски статут – Унгарија не се чувствува обврзана да ги извршува налозите за апсење издадени од него. И сега, за да излезе од спорната ситуација, Унгарија заминува. Статутот беше ратификуван од парламентот во 2002 година, но никогаш не беше објавен.
Иако овој потег предизвика голема меѓународна возбуда, во никој случај не е изненадувачки. Кога МКС издаде налог за апсење против израелскиот премиер на 21 ноември 2024 година, само неколку часа пред Орбан целосно да застане на страната на Нетанјаху, тој оцени: „Налогот за апсење е бесрамен, циничен и целосно неприфатлив“, напиша Орбан на платформата X и го покани својот пријател во Унгарија, каде што „ќе му се гарантира слободата и безбедноста“.
Малку подоцна – во февруари оваа година – унгарскиот министер за надворешни работи Петер Сијарто изјави дека неговата земја размислува да се повлече од МКС. Ваквите изјави во Унгарија на Орбан обично се сигнал дека претстои соодветната одлука.
ИЗЛЕЗОТ ОД МКС – САМО ПО ЕДНА ГОДИНА Независните унгарски медиуми и набљудувачи го коментираа чекорот со шокираност и сарказам. Неделниот магазин ХВГ излезе со наслов: „За што ни е кривичен суд, никој не може да ни нареди кого да гониме, а кого не!“. Порталот 444 напиша: „Нетанјаху можеше да биде приведен на аеродромот, но ние претпочитавме да го напуштиме МКС“.
Експертот за меѓународно право Тамаш Хофман за весникот „Блик“ изјави дека со напуштањето на МКС „унгарската влада сигнализира дека за неа не се важни дејствијата против меѓународните злосторства и заштитата на човековите права“.
Од правен аспект, Унгарија треба да биде обврзана да го уапси Нетанјаху – и покрај планираното заминување на МКС. Бидејќи ова ќе стапи на сила само по период од една година од датумот на писмената изјава за повлекување што ќе биде упатена до Генералниот секретар на Обединетите нации.
ПОВЕЌЕ ОД ПОДАРОК ЗА НЕТАНЈАХУ На нивната заедничка прес-конференција, Виктор Орбан и Бенјамин Нетанјаху со ентузијазам го поздравија заминувањето. Орбан го нарече МКС „политички суд“. Нетанјаху му удри шлаканица и за возврат рече дека судот е „корумпиран“ и е закана за демократијата.
Тоа што Унгарија го објави своето повлекување од МКС на самиот ден на посетата на Нетанјаху е повеќе од подарок за пријателот на Орбан кој доаѓа во посета.
Унгарскиот премиер најави нова голема политичка офанзива за оваа година: се работи за „борба против бриселската империја“, за преструктуирање на ЕУ во унија на суверени држави, поддржани само од економски интереси, и последно, но не и најмалку важно, борба против сите критичари на Орбан. Во говорот по повод националниот празник 15 март, Орбан ги нарече „дрвја кои хибернираат“ и кои сега мора да се „ликвидираат“.
Со инаугурацијата на Доналд Трамп, Орбан без сомнение го гледа моментот како особено поволен за таква офанзива. Покрај американскиот претседател, тој се потпира и на своите сојузници од партискиот сојуз „Патриоти за Европа“ – во меѓувреме, третата најсилна фракција во Европскиот парламент.
Во оваа смисла, напуштањето на МКС може да се толкува и како еден вид тест – дали и како меѓународните институции можат да бидат нападнати и, ако е можно, уништени. Излегувањето од МКС се поврзува и со членството на Унгарија во ЕУ. Членството во МКС е повеќе или помалку поврзано со европското членство, бидејќи за ЕУ МКС е дел од нејзиниот систем на правда и вредности. Унгарија е единствената земја во Заедницата која го напушти МКС. Оттука, се поставува и прашањето дали и Орбан не се залага за излез на Унгарија од Заедницата?
ОРБАН САКА УШТЕ ЕДНА ЕВРОПСКА УНИЈА Засега, Орбан вели дека Унгарија ќе остане во ЕУ – но во унија променета според неговите идеи. Излезот од ЕУ засега не би бил политички изводлив во Унгарија и би значел политички крај за Орбан. Сепак, унгарскиот премиер продолжува да ја напаѓа ЕУ со тврдења како што се дека заедно со миграцијата, Европа би можела да ги загуби своите „христијански корени“. Исто така, покажува силно непријателство кон ЛГБТИ заедницата.
Во самата Унгарија, Орбан започна голема кампања против неговите критичари – зборувајќи за „голема чистка на Велигден“. Се чини дека неговата цел е да ја консолидира својата моќ до тој степен што политичките алтернативи се речиси невозможни. Во исто време, во Унгарија расте незадоволството од корупцијата и авторитарните тенденции во управувањето. Ова е видливо и од фактот дека опозициската партија „Тиса“ („Почит и слобода“), која беше создадена минатата година, е значително пред партијата на Орбан во анкетите. Претседателот на „Тиса“, Петер Маѓар, моментално е најпопуларниот политичар во земјата.
Сепак, публицистот Имре Пара-Ковач не е оптимист за можните политички промени. „Унгарија е имуна на промени“, напиша тој. Надежта на некои дека земјата би можела суштински да се промени, од негова гледна точка, е илузија на „симпатичните сонувачи“.
