И покрај сеопфатните и најсовремени мерки што светот ги презема во борба против екстремизмот што води кон тероризам, се повторуваат ужасни злосторства инспириран само од екстремни идеологии. На оваа тема говори и македонската аналитичарка Весна Попоска
САФЕТ МУШИЌ
Експерти за тероризам предупредуваат дека насилниот екстремизам е глобален феномен што има свое влијание во повеќето од земјите од Западен Балкан, во различни форми и манифестации, од онаа поврзани со религијата се до екстремно-десничарските. Босна и Херцеговина е особено чувствителна на прифаќање на екстремна идеологија, бидејќи е пост-конфликтна земја со силен воен наратив.
Според експертите, за безбедност, факторите како што се постоењето на големи количества на нелегално оружје, активноста на поединци и групи кои учествувале во воени и други злосторства во Западен Балкан за време на 90-тите, а потоа на лица со ист или сличен профил, кои се споени со терористички и други вооружени групи во Сирија, Ирак, Украина, Либија и другите африкански и јужноамерикански земји, корупцијата и организираниот криминал, што се заедно претставуваат дополнителен ризик за безбедноста. Насилниот екстремизам, особено оној ѓто води кон тероризам претставува комплексен социјален феномен, но тоа, исто така, претставува сериозна закана за безбедноста и тоа од највисоко ниво, според последните истражувања.
Да се идентификуваат факторите што го спречуваат насилниот екстремизам, или актери кои можат да придонесат за ефикасна превенција, тоа е важно за да се разберат основните причини за насилниот екстремизам. Бери Харт, професор на трауматични, идентитетски и конфликти студии во Центарот за правда и градење на мирот на Универзитетот во Мичиген, наведува дека „главната причина за екстремизмот е стравот, врз основа на согледување на губењето на идентитетот. Кога поединец или група воочи ризик на ниво на нивниот идентитет, што е основна човечка потреба, светот станува несигурен и непредвидлив. Постои силна психолошка реакција на оваа закана и често следува премногу брз одговор во насока на борба и користѕење на екстремни мерки за себе си и вашата група да ја заштитите.”
Професорот Харт во неговата долга кариера, бидејќи тој има работено во Либерија, Сиера Леоне, Бурунди, Сомалија, Северна Ирска и Хаити, а во текот на многуте години на работа во поранешна Југославија, се занимаваа со трансформацијата на конфликтот, и програми за обука за да се намалат предрасудите и со психосоцијални консултации.
„Често белите и / или класичните патријархални групи со силни национални идентитети чувствуваат дека нивниот идентитет е најзагрозениот. Овие групи се присутни долго време, но во блиска иднина стравот ќе се зголемува, што доведе до сличен пораст во својата реторика, говорот и насилните акции. Исто така, социјалните медиуми се користат и за информации и како средство за потценување на цели групи на луѓе – претежно малцински групи – нагласува професорот Харт.
Во прилог на сеопфатна и современиот свет е преземање мерки за борба против екстремизмот што води кон тероризам, повторување на ужасни злосторства инспириран само екстремни идеологии. Најновиот терористички чин во Нов Зеланд со својата бруталност го шокираше светот и немаше отстапувачки реакции во осудата. Ние исто така сме сведоци на извештаи во медиумите дека полски националисти кои го шират манифестот на терористот Брентон Тарант, во која се наведува дека неговиот чин е единствен начин да се спаси белото христијанско население.
Весна Попоска, независен аналитичар и првата жена докорант по меѓународни односи и безбедност на Воената академија на Северна Македонија и генерален секретар на Универзитетот International vision во Гостивар, зборуваше за тоа дека народите на светот закажале во спречување и борба против насилниот екстремизам, и за тоа што е улогата на жените во спречувањето на современите безбедносни предизвици.
Со оглед на комплексноста на проблемот, испитаниците истакнаа дека мора да се сублимира системот на колективна безбедност што не е наменет за поединци, туку за држави. Поединци добија ius standi iudico или статус на личност во меѓународното право, што за прв пат се користеше во Нирнбершкиот суд, со цел да се избегне воени злосторства да им се припишуваат на нации, туку на поединци. Всушност, недржавните актери се објект, а не субјект во меѓународното право. Со овој вид на тероризам, што го гледаме денес, може да се согледа низ неколку клучни секвенци: прво, промените што следеа по падот на Берлинскиот ѕид беа тектонско поместување на статус квото; демократизација требаше да ја пополни потребата за новиот систем на вредности и капитализмот требаше да го замени социјализмот, но никој не предвиде дека колективната свест не може да се промени преку ноќ.
Социјалниот бунт (невработеноста, материјална деприватизација, недостаток на доверба во јавните институции, конфузијата, или идеите за изградба на нација-држава, преку будење на еднаш „погребаните духови”) оставиле траги кои се уште се присутни во регионот на Југоисточна Европа и на Блискиот Исток. Уште еден голем земјотрес беше голема економска криза, која придонесе за зголемување на популизмот и радикална десница, надополнета со кризата на Блискиот Исток и неуспехот на демократска транзиција по Арапската пролет, вели д-р. Попоска.
„Ако тоа ви кажува што националните влади требале да сторат, тоа е долга листа, но мислам дека на прво место стои меѓународни одговорност и принципиелност, потоа што не ја помогнале демократската транзиција ниту секогаш се обиделе да го разберат локалниот контекст, или е задоцнело со реакција и се дозволиле премногу цивилни жртви (Сирија) или не се изградиле конзистентни јавни политики и отпорност на општеството”.
Враќајќи се повторно на терористички чин во Нов Зеланд, експерти за тероризам велат дека очигледно се покажала дека земјата е одговорна држава и има лидери што можат и мораат да постапуваат во такви тешки ситуации, како што е премиерката на Нов Зеланд, Џесинда Одерн која ги импресионира слободоумниот свет.
Сепак, според феминистките, улогата на жените во превенција на насилниот екстремизам во голема мера кај традиционалните општества, како што е Босна и Херцеговина, но и другитете земји од Западен Балкан, е значајна, но сепак жените не се признаваат ниту систематски се поддржани, како важен фактор во превенцијата, особено како признание за препознавање на раните фактори на радикализацијата.
Попоска во разговор ги истакнува постапките на премиерката Ордерн и верува дека човекот по природа е толерантен и либерален и знае да покаже сочувство и емпатија. Премиерката се покажа како лидер во вистинска смисла и направи сè што можеше да се направи во даден момент. Исто така, д-р. Попоска вели дека тероризмот како таков, напаѓа предмети и луѓе, но многу повеќе ги уништува либералните вредности. „Слободата е зацртана во срцето на општеството, но наспроти тоа имаме чувство дека никој не е сигурен, што е еден од клучните концепти на терористите на новата ера. Но, ние како општество, не треба да се откажат напорите за побезбедно општество, како што Јасинда Арден не се откажа и испрати силна порака до сите.”
„Постојат многу начини на кои жените можат да придонесат за спречување на насилен екстремизам, што зависи од контекстот, кога секогаш треба да се разгледа ситуацијата и животната средина. Важна компонента на превенција предводена од жени, е активизмот и движењето на жените во борбата против радикалната десница, вклучувајќи ја и борбата со законодавците (Законот за родова еднаквост, квоти, и право на абортус, итн.). Друга важна компонента на вклучување на жените во борбата против насилниот екстремизам е дека напорите во постконфликти и транзиции кон мир никогаш не може да биде успешна ако немате родова перспектива, бидејќи тоа може да придонесе за создавање на нова радикализација. Еманципацијата е најголемиот непријател на екстремистите, бидејќи општеството засновано на еднаквост и каде што жените се силни е силно општество. Затоа, сметам дека феминизмот е најмоќната алатка во борбата против екстремизмот и тероризмот “, заклучи Попоска.
Сепак, нашиот одговор, во прилог на феминизмот, на насилниот екстремизам не може да биде сличен на психолошки и / или емоционалниот одговор, како што емитираат екстремистите, вели професорот Харт.
„Одговорот што ние сакаме да го дадеме на новата ситуација, тоа мора да биде врз основа на проценка на основните причини за проблемите и ненасилни начини на реакција – но во исто време им овозможи на малцинските групи безбедност и заштита. Исто така, освен заштитата ние треба да ги охрабриме и да ги почитуваме способностите на малцинските групи да бидат дел од овој конструктивен и ненасилни одговор. Тоа ќе биде голем напор од сите нас да се преиспита и да се трансформира насилство во општеството, почнувајќи од процесот на оценување – не само насилни екстремисти и нивните стравови, но исто така и за себе и сопствените стравови”, рече Харт.
Во одреден момент, како резултат на подобро разбирање на тоа зошто екстремисти реагира на начинот на кој тие го прават, ние ќе треба да се најдеме социјални, културни / религиозни и политички решенија кои им помагаат да се врати чувство на екстремистите безбедност и достоинство кои сега веруваат дека се под закана, со цел да им овозможи на секој граѓанин чувство на сигурност и припадност.
(Ал Џазира)
