Иако во трката по вакцини не ја гледаме финансиската криза во секоја земја поединечно, треба да знаеме дека наскоро следува – должничка криза! Ова го тврди Кармен Рајнхарт, главен економист на Светска банка
Периодот на прилагодување, обично проследен со слабо закрепнување, може да трае неколку години. Затоа, во некои случаи, финансиската криза ќе се претвори во должничка криза, бидејќи приватниот долг создаден претходно од некои земји ќе се претвори во јавен долг преку разни програми за поддршка.
Терминот „финансиска криза“ долго време се поврзуваше со драматични настани како што се напад на банки и нагло опаѓање на вредноста на имотот. Класичните книги на Чарлс Киндлбергер „Светот во депресија, 1929-1939“ и „Манија, паника и несреќи“ нуди многу материјал за овие историски епизоди . Во последниве години, терминот „момент на Лиман“ (според американската инвестициска банка Лиман Бродерс, кој пропадна во финансискиот колапс од 2008 година) се наметна како знак на глобалната финансиска криза од 2007 до 2009 година, па дури инспирираше и за „Драмата на Бродвеј“ (според драмата Леман).
Но, некои финансиски кризи не ги содржат драмите на „Лимановите моменти“. Квалитетот на средствата може значително да се наруши во текот на долги периоди на опаѓање на економската активност, особено кога фирмите и домаќинствата се високо задолжени. Покрај тоа, повеќегодишните банкарски заеми на непродуктивни приватни фирми или државни претпријатија (оваа втора практика не е невообичаена во некои земји во развој) имаат кумулативен ефект врз билансите на состојба.
Иако ваквите кризи не мора да вклучуваат состојба на паника и рации во банките, нивните трошоци се повеќекратни. Преструктуирањето и докапитализацијата на банките за да ги поттикнат и да ја зголемат нивната солвентност може да бидат скапи за владите и даночните обврзници, а растот на долгот може да ја забави економската активност подоцна. Покрај сето тоа, оваа „кредитна поправка“ има негативни ефекти на дистрибуцијата, затоа што потешко ги погодува малите и средни претпријатија и домаќинства со пониски приходи.
Пандемијата „Ковида-19“ продолжува да создава голем број на несакани драми, вклучувајќи остар скок на бројот на заразени, сеопфатна блокада, рекорден пад на економската активност и нагло зголемување на сиромаштијата. Но, покрај овие трендови, помалку очигледна криза во финансискиот сектор доби интензитет. Дури и без „Лиман момент“, кризата може да ги загрози изгледите за закрепнување на економијата во следните години.
Особено, финансиските институции ширум светот ќе се соочат со значително зголемување на обемот на нефункционални заеми уште некое време. Кризата предизвикана од ковид-19 е истовремено регресивна, бидејќи несразмерно влијае на домаќинства со ниски примања и помали компании кои имаат на располагање помалку средства што би можеле да ги искористат за да избегнат неликвидност.
Од почетокот на пандемијата, владите се потпираа на експанзивна монетарна и фискална политика за да избегнат нагло опаѓање на економската активност како резултат на сеопфатни заклучоци и мерки за физичко дистанцирање. Побогатите земји имаат клучна предност кога станува збор за нивната способност да одговорат на овие предизвици, иако големиот пораст на позајмувањето од мултилатерални институции и економиите во развој и земјите во развој помага за финансиски одговор на здравствената криза.
За разлика од глобалната финансиска криза од 2007-2009 година и повеќето претходни кризи, банките поддржуваа макроекономски стимул прибегнувајќи кон разни видови привремени мораториуми за отплата на заемот, што може да се види од документите на ММФ. Овие мерки донекаде ја олеснија состојбата на домаќинствата – некои членови останаа без работа, а со тоа и дел од своите приходи – и фирмите кои се борат да ја преживеат блокирањето и општото нарушување на нормалната економска активност.
Финансиските институции ширум светот одобруваат грејс периоди за отплата на претходно одобрените заеми, а многумина прибегнуваат кон измена на условите за договори за одобрување заем за да ги намалат каматните стапки и генерално да ги олеснат условите за нивна отплата. Разбирливата логика на овој третман лежи во очекувањето дека, бидејќи здравствената криза е привремена, стресот на кој се изложени компании и домаќинства во моментов ќе има таков карактер. Но,, бидејќи пандемијата не стивнува, многу земји сфатија дека ваквите мерки ќе мора да се прошират до 2021 година.
Покрај привремените мораториуми, многу земји ги релаксираа банкарските регулативи кога станува збор за решавање на проблемот со лошите заеми и утврдување кои заеми ќе бидат прогласени за ненаплатливи. Позитивната страна на овие измени е што сегашниот обем на нефункционални заеми може да изгледа помал отколку што е, кога некои земји се загрижени дури и во значителна мерка. Во многу случаи, финансиските институции можеби не се доволно подготвени да нанесат таков удар врз нивните биланси во овој момент. Помалку регулираниот небанкарски финансиски сектор, од друга страна, сега е дури и повеќе изложен на ризици од вообичаеното.
Кон ваквиот развој на состојбата во приватниот сектор треба да се додаде дека е доволно и намалување на кредитниот рејтинг на одделни земји во 2020 година.
