Тие се убиени затоа што сакаат сами да одлучуваат за сопствениот живот: само во Турција во октомври, 19 жени починаа од рацете на сопруг, поранешен партнер или машки роднина. Зошто не можат таму да се справат со фемицидот?
БИСТРА УЗУНОВА
Мажот се јавил да ја замоли да донесе горна облека за децата затоа што тврдел дека им е ладно. Надзорните камери снимиле што се случило потоа: 29-годишната разведена жена дошла на местото на состанокот со голема торба во која се наоѓала облеката на нејзините три деца. Видеото ја покажува како плашливо гледа наоколу, како да се сомнева во нешто лошо. Потоа излегува од дометот на камерата, каде што се гледа како маскиран маж бега. Сузан Елик била застрелана во главата и паднала во кома. Таа починала на интензивна нега во болницата на 16 октомври, објавува германскиот „Тагесшпигел“. Нејзиниот поранешен сопруг, Јунус Елик, сè уште не е пронајден.
ТЕПАЊА И ТОРТУРА Сузан е една од 19-те жени кои починаа во Турција во октомври од рацете на нивните сопрузи, поранешни партнери или машки роднини; а 11 други жени починаа во истиот месец под сомнителни околности, регистрирани како самоубиства или несреќи. Овие податоци ги собра платформата „Стоп на фемицидот“ – јавно здружение во Турција кое сака да ја постигне својата цел со вршење притисок врз судските власти и владата, објаснува германското издание.
Судбината на Сузан Елик е типичен случај на фемицид – од типот што често се случува во Турција, пишува дописничката на изданието Сузане Густен, која забележува дека Сузан Елик била тепана и мачена од нејзиниот сопруг со години пред да избега од него и да поднесе барање за развод. По разделбата, сопругот ја заканил и ја прогонувал. Сузан успеал да добие наредба со која му се забранува на мажот да контактира со својата поранешна сопруга, но немало бегство од него.
Властите речиси никогаш не реагираат
„Судските жалби и забраните за контакт речиси и да немаат никаков ефект“, вели Хајретин Булан од здружението „Шефкет“, кое обезбедува засолниште за жени во ризик. Булан за „Тагесшпигел“ раскажува како функционираат ваквите контакти со властите: „Жената можеби отишла во полиција десет пати да каже дека нејзиниот сопруг се заканува дека ќе ја убие, но што се случува потоа? Мажот само оди и ја убива.“ Тој исто така вели дека дури и ако се покренат кривични постапки против сторителите, мажите многу ретко се апсат и обично остануваат на слобода. Ајше Туба Арслан, на пример, со месеци ги молела властите да ја заштитат од нејзиниот насилнички поранешен сопруг. 44-годишната жена поднела 22 писмени жалби и барања за помош пред тој да ја убие, а истражителите пронашле 23-то барање во нејзината чанта по нејзината смрт. „Забраните за контакт се бескорисни“, напишала жената во своето писмо до судот. И понатаму: „Го молам обвинителството: Ќе ми помогнете ли само откако ќе умрам?“ Жената од Ескишехир била нападната од нејзиниот поранешен сопруг на сред улица, каде што ја искасапил со секира, а потоа ја избодел во главата. За сите претходни прекршувања на забраната за контакт, мажот морал да плати само казна од 300 евра на рати.
ГРАЃАНСКО ПРАВО НАМЕСТО ШЕРИЈАТ Турските жени имаат правна заштита уште од основањето на Турската Република. Пред еден век, Турција го напушти исламскиот закон – шеријатот – и го замени со одредби од швајцарското граѓанско право. За жените, ова значеше укинување на полигамијата, еднаквост во имотните права и право на развод.
Во 1934 година, турските жени исто така добија право на глас – цели десет години пред француските жени, потсетува „Тагесшпигел“. Во 2004 година беше спроведена реформа на кривичното право, со која беа укинати претходно постоечките олеснителни околности за таканаречените убиства од чест, за кои сега се изрекуваат построги казни. Изданието, исто така, потсетува дека Турција беше првата што ја потпиша таканаречената Истанбулска конвенција за заштита на жените од насилство, која подоцна беше осудена откако турскиот парламент усвои свој закон за заштита на жените.
„Сè изгледа добро на хартија, но воопшто не им помага на жените бидејќи законите не се спроведуваат во пракса. Наместо тоа, ситуацијата се влоши“, изјави за публикацијата активистката Ѓулсун Канат од турското здружение за заштита на жените „Мор Кати“, објаснувајќи дека во 2008 година биле убиени 80 жени, но оттогаш бројот постојано се зголемува. „Сторителите често се пријатели со полицијата – така мажите се заштитуваат едни со други“. Според неа, лошата ситуација не е нужно поради владејачката конзервативно-исламска партија на претседателот
Ердоган: „Патријархатот не е чудо на оваа влада“, вели таа.
МАЖИТЕ НЕ САКААТ ДА СЕ ПРИЛАГОДАТ НА СОВРЕМЕНОТО ОПШТЕСТВО Фидан Атаселим, генерален секретар на Платформата против фемицид во Турција, верува дека причината за многуте убиства на жени лежи во недостатокот на спроведување на законите, како и во фактот дека некои мажи не сакаат да ја прифатат модернизацијата на општеството: „Жените се убиваат затоа што сакаат да се разведат, затоа што сакаат да работат, затоа што сакаат да се облекуваат како што сакаат. Тие се убиваат затоа што сакаат да донесуваат одлуки за сопствениот живот“, вели Атаселим.
„Турција се модернизира, турското општество станува помодерно, а жените во Турција се модернизираат. Сепак, мажите не можат да се прилагодат на оваа модернизација. За да не ја изгубат својата моќ, тие прибегнуваат кон насилство. Тие сакаат да ги потчинат и угнетуваат овие модерни жени“, вели Атаселим за германското издание.
(dw)
