Паѓањето на Железната завеса на Горбачов го воодушеви, на Путин го расплака а Железната леди длабоко ја загрижи
ТВРТКО ЈАКОВИНА
Советскиот претседател Михаил Горбачов беше главниот гостин на прославата на 40-годишнината од Демократска Република Германија на 7 октомври 1989 година.
Поборникот за промена, перестројка и гласност го предупреди лидерот на Источна Германија, Ерих Хенекер, дека на оние што доцнат ќе им снема време. Хонекер, искривен во црвено, одговори дека ако соседот ги наслика sидовите на еден дом, тоа не значи дека сите во зградата треба да го сторат истото. Со пискав глас, сега невообичаено висок, вознемирениот Хонекер рече дека неодамна го посетил Магнитогорск, главната локација за производство на челик на Советскиот Сојуз. Сапун и кибрит не можеле да се купат таму. Иако источногерманската економија била во отежнатост и индустријата ја загадуваше околината толку многу што дури и внукот на генералниот секретар на Партијата на социјалистичкото единство на Германија почина од респираторни заболувања – во Ајзенхатенштат продавниците беа преполни.
„Градот на валано железо“, како што поранешниот Сталинград во Источна Германија подоцна се преименува, беше пример за социјалистички град во Демократска Република Германија. Сè што требаше да се купи таму, само луѓето стануваат помалубројни, бидејќи, илјадници граѓани на ДДР бараа да дојдат на Запад и да избегаат преку Унгарија и Чехословачка.
ПАСИВНОСТА НА ВОЕНИТЕ СИЛИ Југословенскиот амбасадор во 1989 година во Источен Берлин беше Милан Предојевиќ. Студент од Загреб, елегантен и весел, за време на гала вечерата по повод одбележувањето на 40-годишнината од ДДР, седна на масата со Гинтер Шабовски, член на Политбирото на СЕД, задолжен за пропаганда. Германецот накратко излегол. По неколку минути, тој му шепнал на Предојевиќ дека скоро ќе се одржат огромни демонстрации.
„Се срамам. Тие демонстрираат надвор, а ние славиме тука “, му шепна членот на раководството на партијата до југословенскиот амбасадор, кој подоцна, случајно, ќе стане еден од најпознатите источногермански политичари. Тортата Горбачов не ја пробал, се вратил во Москва загрижен и вознемирен, тој тоа му го признал на поранешниот германски канцелар Вили Брант.
Тоа беше премногу за источногерманското раководство.
Хенекер не слушал, но сите биле против него, па го принудиле да отпуштат. Него го наследи предодредениот за наследник Егон Кренц, одговорен за безбедноста во источногерманското раководство. Тоа не беше промена што може да го задоволи било кого. Сепак, стана јасно дека војската, ниту советската, ниту Национален Фолксарми, не би интервенирале. Дури 400.000 војници на Црвената армија живееле во Германија и нивната пасивност е голем кредит за Михаил Горбачов.
Фриц Стрелец, долгогодишниот шеф на Генералштабот на ДДР, на барање на Хенекер да ја искористи војската за да ги уништи демонстрациите кои стануваат се повеќе распространети низ цела Германија, пред се во Лајпциг, одговори дека војската нема полициско знаење или опрема. Народната армија тешко може да пука врз луѓето.
Кренц беше нехаризматичен, лош говорник, производител на прототипови апаратчици од Источна Европа. Горбачов му рече да спроведе реформи, а не да прави козметички процедури. Тој му вети помош. Знаците дека работите се менувале во Источна Германија може само дополнително да го зголемат бројот на незадоволни луѓе. Германија беше жешка, иако властите сè уште се чинеше дека можат да ја пуштат пареата и да ослободат притисок со регулирање на патувањето, а потоа сè да остане како што било.
Новинарот на ТВ Белград, студент од Загреб, Михајло Ковач, беше испратен во Берлин за да ја следи повеќедневната седница на Партијата, како и промените што беа направени. Тој беше единствениот југословенски новинар во салата каде на 9 ноември 1989 година, Шабовски незгодно ги објави вестите за можноста да им се дозволи на поединците да патуваат на Запад.
Веста, без разлика колку одекна, сè уште не значеше револуција. Амбасадорот на СФРЈ тогаш беше во апартманот, гледајќи како и сите другите телевизиските канали на Западна Германија. Ковач отиде со тон снимател и камерман, во автомобилот на воениот аташе, полковник Исмет Јахиќ, во познатиот југословенски ресторан во Западен Берлин, каде што претходно вечерале. Таму, тие слушнале разговор помеѓу две лица на соседната маса, кои рекле дека границата ќе се отвори вечерва. За известувачот и военото рзузнавање, тоа беше сигнал да се упатат кон Исток. Веќе се славеше на Запад, а после 23,30 часот, кога се отвори границата, се славеше насекаде.
Станот на Јахиќ беше нешто над контролниот пункт „Чарли“, па некои од најдобрите снимки од овие случувања потекнуваа од балконот на седмиот кат, каде престојувал југословенски воен дипломат. Сите што тогаш можеле да излезат на улиците – излегле. Ковач и Јахиќ ги поминале сите обележани премини по Ѕидот со автомобил.
ИСТОРИСКИ МОМЕНТ Резиденцијата на амбасадорот била во Мите, недалеку од Фридрихстрассе. Синот на југословенскиот амбасадор Бојан Предојевиќ во Берлин завршил средно училиште и се запишал на факултет. Тој се вратил дома од Западен Берлин таа вечер кога видел голем број луѓе во обично празната Борнхолмер Стрсе, каде се наоѓал граничниот премин. Тој се стрчал со камера, а потоа посетувал места каде се одвивала историјата.
Во исто време, младите Предојевиќ, Ковач и Јахиќ се нашле пред портата на Бранденбург. Границата ја чувле главно професионалци, офицери и подофицери, оние на кои режимот им верувал. Најелитните од нив беа во полкот Џерзински, именуван по славниот војник кој ја основа ЧЕКА, советската тајна служба. Во касарната во Потсдам, тие беа предупредувани и наредени пред еден од симболите на поделениот град. Стоеја во жив ѕид, фатени за раце и, како хармоника, се стеснуваа и се протегнуваа. На почетокот, имаше малку поинаква атмосфера отколку на другите премини. Сè уште имаше чувство на страв од вооружените и посветени војници кои се чинеа заплашени. Бојан Предојевиќ потсети дека еден млад човек започнал внимателно да шета, гледајќи во војниците, но тие го пуштиле да си оди. Потоа поминле другите. Претходно не беше можно да се дојде до портата Бранденбург со децении. Јахиќ се поздравил со командантот, кој му овој му рекол: „Друже полковник, немаме наредби да отвориме оган. Чекаме да се вратиме во Потсдам “. Тоа беше историски момент. Подоцна, Исмет Јахиќ слезе на ѕидот, каде исчукал една ѕигла и и ја зел. Тој ја собрал како сувенир. Еуфорија владеела насекаде во Германија. Во Москва немаше еуфорија, иако немало жалење. Горбачов, до тој момент, изгледаше како човек на реформите, нејзиниот гувернер, оној кој гледаше и убедуваше како перестројка ќе се прелее во Советскиот империја. Кога ѕидот падна, никој не го разбуди. Тој велеше дека неговиот сон е ѕидот да падне без тој да мора да дава наредби.
Еден од неговите офицери во ГДР, Владимир Путин, не ги сакал промените, велат дека плачешлна вестите за големи промени. Американскиот претседател Џорџ Буш напишал во дневникот дека е намерно мирен, дека не сака премногу гласно да се радува сега, бидејќи сè ќе трае со децении. Падот на Ѕидот промени многу, забрзувајќи ја промената не само во Германија, туку и на други места во Европа.
(продолжува)
