Загреб се врати на триумфализмот на Туѓман од „Возот на слободата“, кога тој еуфорично изјави дека „тие немале време дури ни да ги носат своите валкани гаќи на стап“
ДРАГАН МАРКОВИНА
Текстот за „Олујата“, односно за одбележувањето на „Олујата“, кој го пишувам секоја година со сè помрачни тонови, треба да започне со фактите. Војната во Хрватска не започна во осмиот месец од 1995 година, туку всушност пет години порано со првите барикади на бунтовното српско население на автопатите и со последователното формирање на Република Српска Краина. До ден-денес не ми е јасно, од чисто рационална гледна точка, како некој би можел искрено да верува дека е одржливо да се држи една третина од територијата на Хрватска под окупација на долг рок, целосно да се спречи нормалната комуникација помеѓу Далмација и остатокот од земјата, односно колоквијално помеѓу Загреб и Сплит, да се верува дека мал град во срцето на пасивните региони, а зборуваме за Книн, може да биде главен град на што било и на крајот да се очекува дека протерувањето на најголемиот дел од Хрватите од таквите окупирани региони може да остане траен факт, без одмазда и одмазда што на крајот се случи. Ако сè друго се остави настрана, Хрватска едноставно не можеше да биде функционална земја без воспоставување на целосна државна власт во тие региони, и беше сосема логично и очекувано дека на крајот ќе се случи такво воспоставување на власт.
Трагедијата на денешна Хрватска, како и на раселените и трајно опустошени српски заедници во Хрватска, е тоа што овие области денес претставуваат претежно пуста земја, без луѓе и минимални услови за живот, а хрватските националисти, вклучително и оние на власт, не гледаат никаков проблем и свој пораз во тој факт.
Пред да се вратиме на таа тема, за која веќе пишував во Пешчаник, не би било фер да не се осврнеме на најважната вест што се случи по повод триесетгодишнината од прославата на „Олуја“, а тоа е целосниот недостаток на емпатија кон другите, односно кон судбината на српската заедница во Хрватска и кон нивните трауми и искуства. Бидејќи, додека во изминатите години, без оглед на усташките извици во Книн и општата атмосфера на триумфализам, сè уште постоеше свест дека и другата страна има право на своите спомени, а Колинда Грабар Китаровиќ, како и Зоран Милановиќ, го споменаа тоа во своите говори, а потоа Борис Милошевиќ од СДСС беше во Книн, а потоа Томо Медвед како министер за ветерански работи во разбиениот Вуковар на годишнината од убиените српски цивили таму, оваа година сето тоа отсуствуваше, а гласови како јавно објавеното истражување на Документите за бројот на жртви во „Олуја“ и по неа, и војниците и цивилите, како и нивниот национален состав, беа објавени само во вестите и како реклама во мејнстрим медиумите. Дополнително, сèтоа тоа во атмосфера на нова националистичка еуфорија околу Томпсон.
Со други зборови, денешна Хрватска се откажа од емпатијата и се врати на триумфализмот на Туѓман од „Возот на слободата“, кога тој еуфорично изјави дека „тие немале време дури ни да ги носат своите валкани гаќи на стап“.
Овој тажен факт не може да се намали, ниту пак е премногу поврзан со уште едно тажно инсценирање на егзодусот организиран од Александар Вучиќ, човек кој, по сè што кажа во Глина во третиот месец од истата година во 1995 година, уверувајќи ги тие несреќни, манипулирани и заведени луѓе дека нивната хрватска влада никогаш нема да се воспостави таму, сè уште има дрскост политички да ја искористи загубата на нивната татковина и практично доживотниот егзил.
Што ме враќа на она за што пишував претходно. Нема ништо потажно од насилното губење на сопствената татковина. И без оглед на фактот дека тоа не се случи туку-така и надвор од контекстот на претходните настани, за кои пишувам на почетокот на текстот, тоа на крајот не е ниту човечко ниту христијанско, и токму тоа се вредностите од кои не можете да свртите грб во последните денови, да бидете слепи за траумата на Србите од Хрватска. Како во сликата на пустелијата.
Ниту пак имаше нешто покинематографски и потажно од доаѓањето на тие луѓе и нивните потомци во реновираните куќи во сиромашните предградија, токму и најчесто во овие летни месеци, во кои некако сезоната и логиката на годишните одмори ги влечат да дојдат токму во овој период во кој се случувало сè важно и во кој триумфализмот е најголем.
За да го ставиме до крај и подалеку од прашањето за емпатија, потрагично е што сите овие се хрватски граѓани кои ја прават и Хрватска. Без разлика дали некому му се допаѓа или не. Затоа, во целата приказна, особено е тажно што земјата која со право се спротивстави на идејата дека овие луѓе не се нејзини граѓани, денес, кога тие несомнено се и кога најголемиот број Срби од Хрватска ги имаат своите лични карти и документи на Република Хрватска, и затоа ја признаваат таа земја како своја, се однесува како да не се.
(Pro Peace)
