Кои се кукавиците, институционалните штетници „кои Хрватска никогаш не ги видела“, кариесот на Пантовчак, мрсулата и Кремљенко? Сето тоа се навреди разменети во текот на годините од двајца од најмоќните хрватски политичари, претседателот Зоран Милановиќ и премиерот Андреј Пленковиќ. Нивната врска е во центарот на вниманието и пред претстојните парламентарни избори во Хрватска, закажани за невообичаено време – во среда, на 17 април
СЛОБОДАН МАРИЧИЌ
„Сите теми пред изборите се сведуваат на конфликтот меѓу Милановиќ и Пленковиќ“, вели Жарко Пуховски, филозоф и пензиониран професор на Филозофскиот факултет во Загреб, за Би-Би-Си на српски јазик.
Вишеслав Раос, професор на Факултетот за политички науки во Загреб, смета дека за тоа придонесуваат и медиумите, бидејќи конфликтот меѓу Милановиќ и Пленковиќ е атрактивен.
„Но, да, двајцата имаат долга историја на личен непријателство“, изјави Раос за Би-Би-Си.
Сепак, Арсен Баук, висок функционер на опозициската Социјалдемократска партија (СДП), смета дека во тек е обид парламентарните избори да се претворат во „персонализирани избори“, за тоа да не стане „наративот на целата кампања“.
„Со најавата на претседателот на републиката дека на еден начин ќе учествува во кампањата, таа доби дополнителна динамика“, изјави Баук за Би-Би-Си..
„Ќе видиме како ХДЗ се прилагоди на тоа“. Хрватската демократска заедница (ХДЗ) на Пленковиќ, најдоминантната хрватска партија во последните три децении, до објавувањето на текстот не одговори на прашањата на Би-Би-Си.
Новиот круг расправии се разгоре во март, кога Милановиќ ненадејно најави избори за 17 април.
Веднаш најави дека како кандидат на СДП – која ја водеше до 2020 година, кога стана претседател – ќе се кандидира за премиер на Хрватска. „Дојде време, како што би рекле моите предци во Сплитската Загора, да се оседат коњите“, рече тогаш.
Според хрватскиот закон, претседателот е непартиска личност и не може да учествува во партиски активности.
Сè на крајот стигна до Уставниот суд на Хрватска, кој одлучи дека Милановиќ не може да се кандидира за премиер додека е претседател. Не смее да учествува во партиски активности, да биде кандидат на изборната листа или да биде предложен за претседателски кандидат.
Ситуацијата би се регулирала со оставка на Милановиќ од претседателската функција, кога без проблем би можел да учествува на изборите, но тој одбива да го стори тоа.
Во тој случај, на функцијата претседател ќе биде заменет од Гордан Јандроковиќ, претседател на Саборот (хрватскиот парламент) и висок функционер на ХДЗ.
Во тој случај, ХДЗ би ги имала сите лостови на власта во свои раце, што Милановиќ не сака да го дозволи“, објаснува Пуховски.
На ваквата забрана на Уставниот суд се повикува и Баук од СДП, по секое прашање за Милановиќ, кому никогаш не му се обраќа со име и презиме, туку само „претседател на републиката“.
„Уставниот суд не предупреди дека не смееме да го истакнуваме како кандидат за премиер, па секој одговор што ќе го дадам може да се толкува како кршење на предупредувањето“, изјави поранешниот министер за државна администрација.
Сепак, забраната не го промени ставот на Милановиќ.
„По нашата победа на изборите и конституирањето на новиот парламентарен состав, ќе се повлечам од функцијата претседател на Републиката“, изјави тој по одлуката на Уставниот суд. Тој најавува катарза и „запирање на хрватската трагедија“.
За тоа време Пленковиќ посочи дека со кандидатурата на Милановиќ „конечно паднале маските“, нарекувајќи го претседателот „скриениот лидер на опозицијата. Се што се случува е обид за мини пуч, злоупотреба на институциите“, изјави хрватскиот премиер.
ПРИЧИНИ ЗА КОНФЛИКТОТ Во октомври 2021 година, Пленковиќ го нарече Милановиќ „притаен удар“.
Набрзо и Милановиќ одговори со иста мерка – донекаде. Тој за хрватскиот премиер рече дека е „лазечки државен боа констриктор“.
Пуховски смета дека конфликтот меѓу двајцата најмоќни политичари во земјава, кои доаѓаат од спротивни табори, „не е ништо невообичаено во парламентарните демократии“.
Сепак, две работи се невообичаени за него. „Прво, екстремно ниското, речиси простодушно ниво на меѓусебни односи, во кои се користи тешка артилерија.
„Милановиќ ги нарекува своите противници багабонти, крадци, банда, а Пленковиќ своите ривали ги нарекува неспособни луѓе и предавници на Хрватска, кои се залагаат за руската кауза.
Со тие тешки зборови „го прикриваат фактот дека меѓу нив има се помалку политички разлики, како и партиите и коалициите зад нив“, смета тој.
„Сè се сведува на тоа кој кого сака, а не дискусии за полиберални или конзервативни, централизирани или децентрализирани политики.
Како што вели, тоа малку го потсетува на Србија, иако веднаш посочува една важна разлика. Во Србија, (претседателот Александар) Вучиќ ги изеде сите противници, убедливо ги победи и тука се горе-долу рамноправни.
Сепак, Јадранка Косор, поранешна хрватска премиерка, не се согласува со Пуховски.
„Најлесно е се да се сведе на „сите се исти, затоа и не се сакаат, бидејќи тоа е борба за власт“, изјави Косор за Би-Би-Си на српски.
„Се работи за политичка борба, за поинакво сфаќање на функционирањето на државата.
Нема ни „толку тешки зборови“, смета таа. „Има некои непристојности, но тоа често се случува, се гледа и се слуша во политиката“, вели Косор, хрватска премиерка од 2009 до 2011 година од таборот на ХДЗ, но која беше исклучена од партијата во 2013 година.
„Не ги користев и сум против лични навреди, но понекогаш можете да употребите само остри зборови за да опишете политичка ситуација која е неодржлива.
Сепак, Раос смета дека се работи за конфликт кој е „личен, а не суштински“.
„Тие имаат сличен пат во кариерата, преку дипломатијата“, вели Раос.
„Двајцата се од средна класа и слично милје, иако можеме да кажеме дека Пленковиќ потекнува од семејство кое било подобро во тој систем.
КОЈ Е ЗОРАН МИЛАНОВИЌ? Роден е на 30 октомври 1966 година во Загреб;
Дипломирал право и кон крајот на деведесеттите започнува да работи во МНР, а подоцна станал советник на министерот за надворешни работи;
Тој стана претседател на СДП во 2007 година, по смртта на Ивица Рачан, поранешен хрватски премиер и основач на партијата;
На изборите во 2011 година, тој ја предводеше коалицијата Кукурику, која вклучуваше четири партии од левиот центар, кога стана премиер;
По поразот од ХДЗ на изборите во 2016 година, тој најави повлекување од политиката, кога кратко работеше и како советник на албанскиот премиер Еди Рама;
Но, три години подоцна, како кандидат на СДП, на претседателските избори ја победи Колинда Грабар Китаровиќ и стана претседател на Хрватска. Би-би-си потоа напиша статија за тоа: Што го врати Зоран Милановиќ на власт
КОЈ Е АНДРЕЈ ПЛЕНКОВИЌ? Роден е на 8 април 1970 година во Загреб;
Дипломирал право и работел на повеќе позиции во Министерството за надворешни работи и евроинтеграции; На почетокот на 2000-тите бил дел од хрватската мисија во Европската унија; Од 2005 до 2010 година бил заменик хрватски амбасадор во Франција, потоа државен секретар за европски интеграции;
Тој стана претседател на ХДЗ во 2016 година, кога Томислав Карамарко поднесе оставка; Истата година ја презема премиерската функција, која ја извршува и денес. Неговата ХДЗ победи убедливо на последните парламентарни избори, одржани во 2020 година.
Раос додава дека и двајцата не се типични претставници на нивните партии.
„Милановиќ никогаш не бил типичен член на СДП, како што и Пленковиќ не е типичен член на ХДЗ, затоа се караат кој подобро ќе плива на тој непознат терен, а кој е поголем лидер.
СДП е партија на левиот центар, создадена од социјалдемократското крило на поранешниот Сојуз на комунисти на Хрватска.
Имаше државна власт само во два наврати – од 2000 до 2003 година и од 2011 до 2015 година.
ХДЗ е поконзервативна централно-десничарска партија, чиј основач беше Фрањо Туѓман, првиот претседател на Хрватска по независноста од Југославија.
Во низата имиња упатени до Милановиќ, Пленковиќ во неколку наврати изјави и дека е „љубител на Србите“, комунист и Југословен.
И покрај тоа, Раос истакнува дека Милановиќ во последните години почнал да навлегува во „електоратот кој дефинитивно не е негов“.
„Тој кокетира со десничарските гласачи, се обидува да ги задоволи преку некои коментари и изјави, особено околу Белград и Сараево, каде што непотребно долева масло на огнот.
„Пленковиќ е умерен, но често го доживуваат како некој кој премногу го следи она што го кажуваат од Брисел, дека нема посебен однос на Загреб.
Косор смета дека и Пленковиќ во последните години „радикално надесно“ ја свртел ХДЗ, но не сака да ги споредува премиерот и претседателот.
„Тие се секако многу различни“, вели кратко таа.
