Како и кризата од 2008 година, можеше да се предвиди колапс на банката во Силиконската долина поради лошото управување со регулаторната и монетарната политика. Да се надеваме дека овој пат сите конечно ќе ја научат вистинската лекција. Единствено вистинско решение е сите депозити да бидат осигурани, а трошоците за ризичните одлуки да ги сносат богати поединци и корпорации, акционери на банки, кои имаа најголеми придобивки пред нивниот колапс
ЏОЗЕФ СТИГЛИЦ
Јуришот на Банката на Силиконската долина, од која зависат речиси половина од технолошките стартапи финансирани со ризичен капитал во Соединетите Држави – делумно е овторување на познатата приказна, но не само тоа. Економската политика и финансиската регулатива уште еднаш се покажаа како несоодветни.
Веста за вториот најголем банкарски неуспех во историјата на САД дојде само неколку дена откако Џером Пауел, шеф на Федералните резерви (ФЕД), го увери Конгресот дека состојбата на американските банки е во ред. Но, овој тајминг не е изненадувачки. Со оглед на големите и брзи зголемувања на каматните стапки што Пауел ги дизајнираше и спроведе – веројатно најзначајните откако тогашниот претседател на ФЕД Пол Вокер го стори истото пред 40 години – се предвидуваше дека драматичните движења во цените на финансиските средства ќе предизвикаат траума некаде во финансискиот систем.
А сепак Пауел не повика да не се грижиме – и покрај богатото историско искуство кое сугерира дека треба. Пауел е еден од членовите на регулаторниот тим на поранешниот претседател Доналд Трамп кој работеше на ослабување на банкарската регулатива воведена од т.н. Актот Дод-Френк по финансискиот крах од 2008 година, со цел да се ослободат „помалите“ банки од примената на стандардите што важат за најголемите, системски важни банки. Мерено според стандардите на Сити бенк SVB е мал. Но, тоа не е така од гледна точка на милионите кои зависат од него.
Пауел рече дека немилосрдните зголемувања на каматните стапки на Банката на федерални резерви ќе му наштетат – не тој и неговите многубројни пријатели од приватниот сектор, кои наводно верувале дека огромно ќе профитираат од купувањето неосигурени депозити во SVB по 50-60 центи за долар. пред владата јасно да каже дека инвеститорите во банката би биле заштитени. Најголемата болка би била резервирана за припадниците на маргинализираните и ранливите групи, како што се младите не-бели мажи. Стапката на невработеност во тој дел од населението вообичаено е четири пати поголема од националниот просек, па зголемувањето на таа стапка од 3,6 на пет проценти на ниво на целата земја за нив значи скок од 15 на 20 проценти. Пауел ноншалантно го поддржува ваквото зголемување на невработеноста (лажно тврдејќи дека такво нешто е неопходно за да се намали стапката на инфлација) без да се повикува на каква било помош за ранливите категории, притоа не споменувајќи ја долгорочната цена што би се платила за тоа.
Последица на бездушното – и сосема непотребното – застапување на Пауел за трпење на болка сега е појавата на сосема нова категорија жртви, бидејќи најдинамичниот сектор и најдинамичниот регион во Америка се најде на мразот. Стартап-претприемачите од Силиконската долина, обично млади, веруваа дека владата ја врши својата работа, така што тие би можеле да се фокусираат на иновациите, наместо да ги проверуваат своите банкарски салда секој ден – што и онака не можеа да го направат. (Да бидам целосно транспарентен: мојата ќерка, извршен директор на стартап за образование, е еден од тие динамични претприемачи.)
Иако новите технологии не ги променија основите на банкарскиот бизнис, тие го зголемија ризикот од напади врз банките. Сега е многу полесно да се повлечат средства отколку што беше порано, а социјалните мрежи им даваат турбо-полнење на гласините кои би можеле да започнат бран на повлекувања и од други банки (иако, според извештаите, SVB едноставно не реагираше на повлекувањето барања, кои би можеле да испаднат како правен кошмар). Според она што е досега познато, падот на СВБ не се должи на лошите кредитни практики што доведоа до кризата во 2008 година и го отелотворува суштинскиот неуспех на банките во извршувањето на нивната централна задача, распределбата на кредитите. Попрозаично е: сите банки учествуваат во „рочната трансформација“, ставајќи ги краткорочните депозити достапни како долгорочни инвестиции. SVB купи долгорочни обврзници, што ја изложи банката на ризици кога кривата на принос драматично се помести.
Новите технологии, исто така, го направија апсурдно старото ограничување од 250.000 долари на федерално гарантираните осигурени депозити: некои фирми се грижат дека тие се покриени со регулаторна арбитража со ширење на нивните средства на повеќе банкарски сметки. Не е паметно да се наградуваат на сметка на оние кои им верувале на регулаторните тела да си ја завршат работата. Што ни кажува за земја кога оние кои работат напорно и создаваат нови производи што ги сакаат луѓето, доживуваат крах само затоа што банкарскиот систем ги пропуштил? Сигурен и доверлив банкарски систем е sine qua non на модерната економија, но Америка не инспирира точна доверба во овој поглед.
Како што рече Бери Ритхолц (американски инвеститор, уред.): „Како што нема атеисти во рововите на првите борбени линии, нема либертаријанци во време на финансиска криза.“ Толпи од оние кои обично водат крстоносна војна против владините правила и прописи одеднаш се појавуваат како шампиони во барањето владата.да ја спасува СВБ – бидејќи истите финансиери и креатори на политики кои ја дизајнираа сеопфатната дерегулација што го отворија патот за кризата во 2008 година почнаа да повикуваат на спасување на оние што ја предизвикаа кризата. (Лоренс Самерс, кој го предводеше бранот на финансиска дерегулација како министер за финансии во администрацијата на претседателот Бил Клинтон, исто така денес повикува на спасување на СВБ, што е дотолку побудливо кога се знае дека тој силно се спротивставува на олеснување на долговите и должничкото олеснување што многу Американци си го натоварија за време на студиите).
Денешниот одговор е ист како и пред 15 години. Акционерите и оние кои ги поседуваат обврзниците на банката, а профитираа од нејзиното ризично однесување, треба да ги сносат последиците. Но, оние кои ги чуваа своите депозити во SVB – фирми и домаќинства кои им веруваа на регулаторите да ја завршат нивната работа, како што често ги уверуваа дека тоа ќе го направат – треба да ги вратат сите пари, без разлика дали се под или над пропишаната граница од 250.000 долари загарантирана со државата.
Ако се направи поинаку, ќе му се нанесе долгорочна штета на еден од најживописните економски сектори во Америка; што и да мислите за Big Tech компаниите, иновациите мора да продолжат, вклучително и во областа на зелените технологии и образованието. Пошироко, владината неактивност би испратила опасна порака до јавноста: дека единствениот начин да бидете сигурни дека вашите пари се заштитени е да ги ставите во една од системски важните, „преголеми за да пропаднат“ банки. Ова би резултирало со уште поголема пазарна концентрација во американскиот финансиски систем – и уште пониско ниво на иновации во тој сектор.
По тензичниот викенд за оние низ целата земја кои се потенцијално погодени од колапсот на СВБ, владата конечно ја направи вистинската работа: објави дека ќе им гарантира на сите штедачи целосниот износ на нивните депозити, спречувајќи бегство на банката што би можело да ја наруши земјите од економијата. Но, настаните околу СВБ јасно покажаа дека нешто системски не е во ред.
Некои ќе речат дека спасувањето на инвеститорите во SVB ќе доведе до „морална опасност“ (т.е. охрабрување на банките, корпорациите и другите да преземат зголемен ризик, знаејќи дека тие нема да ги сносат трошоците за тој ризик). Тоа е глупост. Акционерите на банките и оние кои имаат свои обврзници сè уште се изложени на ризик доколку не ги следат постапките на менаџментот на адекватен начин. Обичните депоненти не треба да се грижат за ризиците на кои е изложена нивната банка; тие треба да можат да се потпрат на нашиот регулаторен систем за да се уверат дека ако институцијата се нарекува себеси банка, таа има финансиска можност да ги врати парите вложени во неа.
SVB не е само пример за неуспех на банка. Тоа е исто така симбол на длабоки неуспеси во водењето и на регулаторната и на монетарната политика. Како и во случајот со кризата во 2008 година, она што се случи со СВБ беше предвидливо. Да се надеваме дека оние кои придонесоа за овој хаос сега ќе можат да одиграат конструктивна улога во минимизирање на штетите и дека овој пат сите ние – банкари, инвеститори, креатори на политики и јавноста – конечно ќе ја научиме вистинската лекција. Ни треба построга регулатива за да се осигураме дека сите банки се безбедни. Сите банкарски депозити треба да бидат осигурани. А трошоците треба да ги сносат оние кои имаа најголеми придобивки: богатите поединци и корпорации и оние кои најмногу се потпираат на банкарски систем заснован на депозити, трансакции и други релевантни показатели.
Поминаа повеќе од 115 години од паниката од 1907 година, што доведе до воведување на Федералниот резервен систем. Новите технологии ја зголемија можноста за паника и рации на банки. Но, последиците можат да бидат уште полоши. Време е нашите мерки за економска политика и регулаторна рамка да одговорат на тој предизвик
