Европска оценка ќе биде дело на она што членките ќе оценат дека е најдобро од нив. Унијата не е водена од идеи, туку од интереси, а во неа е нејзината слабост и сила
ИНОСЛАВ БЕШКЕР
Европската централна банка постепено отвори занемарлива сума од 750 милијарди евра на националните банки на нејзините земји-членки во транши од 20 милијарди евра секој месец. Целта е јасна: да се надмине кризата што е можно побрзо. Лекцијата за овие мерки е исто така јасна: Унијата е таму, жива и будна, ригорозна по потреба, но еластична исто така кога е потребно
Кризата предизвикана од пандемијата на коронавирусот „Ковид-19“ предизвика несомнена конфузија во Европа, особено во нејзиниот дел од Европската унија – но многу е тешко, скоро несериозно, да се прават предвидувања за најважните последици во ова време.
На пример: колку долго ќе трае пандемијата? Потоа: кои се долгорочните последици за структурата и стратегијата на Унијата ? Најпосле: дали Унијата ќе ги преживее последиците од оваа пандемија или ќе се раствори во изборен дебатен клуб, без заедничка политика, без монетарна унија и заедничка валута на еврото, без принципот на слобода на движење за стоки и лица загарантирани со Шенгенската конвенција.
Повторно повторуваме: секој аподиктички одговор на претходните прашања во суштина не може да биде ништо друго освен озборувања. И не е достоен за сериозен новинар, должен да презентира информации, а не дезинформации.
Сепак, ние сме соочени со море претпоставки, од кои истакнати страници стануваат повеќе или помалку екстремни и затоа сензационални, можат да предизвикаат зачувување и, според тоа, интерес што се претвора во купени копии, минути за слушање или кликне на портали и социјални мрежи, сите од акции што имаат свои контрабаланс на пари – во сферата на продажба и маркетинг – што го снабдуваат печатот во своите разновидни претплатници и што секој месец значи опстанок или колапс на медиумите.
Старомоден теоретичар, вклучително и потпишан новинар, може да рече дека – инсистирајќи на кликнување преку пари по цена на кредибилитет – новинарството ја јаде своја супстанција, бидејќи нејзината пазарна вредност треба да биде директно пропорционална со нејзиниот кредибилитет. Да, се разбира, Европската унија е во криза, сите го знаат тоа.
И како не би знаеле, кога терминот, криза, се повторуваше со години, речиси како мантра? Ние исто така напишавме за годишнината од јубилејот во 2017 година, не се очекуваше коронавирус – но Унијата не е водена од идеи, туку од интереси, а во неа е нејзината слабост и сила.
Треба да се запомни дека Договорот од Рим, потпишан пред 63 години и пред два дена во Римскиот капитул, не ја основаше Европската социјална заедница, туку Европската економска заедница (ЕЕЗ) да создаде заеднички европски пазар (ЗЕП) – како што напишавме тогаш – во режимот во кој во мода имаше кратенки на локалниот јазик.
Кој во тоа време беше жив и читаше весници, му беа јасни барем две работи: прво, дека ЕЕЗ беше одговорот на кризата во која Европа се најаде пред и по Втората светска војна, и второ, дека одговорот е компромитиран и полусвесен, затоа што времињата не беа беше „зрели“ за Соединетите држави на Европа, за кои всушност се залагаа „Таткопвците на Унијата“, почнувајќи од Роберт Шуман (кој исто така ја виде реализацијата на мислите на Свети Тома Аквинас и Жак Маритеин) – па дури и пред нив Наполеон (кој нешто започна на тој обид, но од погрешна страна), тогаш Јастребовски (Полјакот беше, секако, за организацијата, а не за федерацијата), и Мацини, по Првата светска војна, Аристид Бријан (Французите беа среќни што започнуваа и потоа ги расипуваа идеите, Алтиеро Спинели, па сер Винстон Черчил во 1946 година (неговата партија сега ја води Борис Џонсон, толку многу околу конзервативизмот, но Черчил исто така беше изолиционист пред војната)…
Гледајќи наоколу, гледаме дека поминал целиот човечки живот, а проблемите и можните решенија изгледаат слични, пречките исто така. И поминаа повеќе од 200 години откако Бонапарта на Св. Елена зборуваше за Соединетите држави на Европа – и тоа е местото каде што сме сега.
Криза, по нејзино значење, е посебен момент или период во еден процес, обично проблематичен, понекогаш темелен. Тоа е време на дебата, пресуда, одлука, транзиција од една во друга држава – но никаде не вели дека станува збор за премин во состојба на болест, па дури и на смрт. Сите досегашни кризи во Унијата – или, ако сакате, постојаната состојба на кризата – постојано се сведуваа а криза на растот. Унијата е повторно во пресврт, што ни се чини некаде е постојана, но историски не можеме да кажеме дека е неподносливо долга, затоа што секоја епохална континентална пресвртница – во Европа, Америка, Африка и делови од Азија – трае веќе еден век, па и два.
Во Европа, ние сме сведоци на модел криза, не се сомневаме во тоа, но моделот може полека да пропадне и сепак да донесе хаос, како што сведочи Гибон опишувајќи го пропаѓањето на Римската империја, и може да пропадне во крв и мизерија и да донесе напредок, како што се случи со пропаѓањето на феудалното општество во сурова, но ветувачка индустриска револуција. Ние сме премногу длабоки во шумата за да го согледаме од дрвјата што нè опкружуваат.
Моделската криза не се појави со Унијата, туку пред неа, бидејќи се манифестира уште од причините за Првата светска војна. Унијата не се нуди како инструмент на трансформација, туку како еден вид аналгетик и антипиретик, за да се ублажат или избегнат најлошите симптоми на модел криза: имено војна. И по ужасната прва и по страшната Втора светска војна, имаше обиди да се обезбеди мир за иднината преку организирање на светски организации како форуми за преговори наместо војна. Лигата на нации не успеа, Обединетите нации не одговориле на таа цел, иако тие не се целосно бескорисни.
Обединетите нации не одговориле на оваа цел, иако тие не се целосно бескорисни. За Унијата се потсетија католичките политичари. Додека претседаваше со Европската комисија, Романо Проди смирено потсети во дискусијата дека е католик, а самиот, дека католиците биле неговите претходници Жак Сантер и, пред него, побожниот Жак Делор. Католиците во Унијата беа и Шарл де Гол, Конрад Аденауер, Алкид Дегаспери, а најупорниот меѓу нив, Роберт Шуман, е официјален кандидат за католички светец! Шуман и Аденауер сфатија дека стожерната точка не е во преговори (кои се само метод), туку во интересите (кои се мотиви), и дека мирот може да се обезбеди само ако е заеднички интерес – а интересот е, пред сè и најважен, во државите. економска категорија. Од времето на Шуман и Аденауер до денес, тоа беше моментот на раздвојување, тој раб или оној нож што го спомнавме. Предложени се бројни идеи, некои се усвоени, свечено потпишани, како што е Договорот од Мастрихт за економска и политичка унија, а изготвен е Устав за да се направи Европската унија Европската унија, а со тоа државен организам – но само од тоа е навистина реализирано кој колку ќе плаќа од членовите (за што сметаа дека се профит сами по себе) и не успеаа за што не најдоа непосредна економска сметка. Затоа ги имаме еврото и Шенгенот и немаме ниту една политика, додека оставаме концесија на нашата одбрана во шепите на нашиот економски конкурент, Соединетите Држави, дозволувајќи им да командуваат сè додека се подготвени да платат лавовски на еснафот. Користејќи ја оваа шема, можеме да заклучиме што ќе остане од Унијата по оваа криза предизвикана од коронавирусот.
(продолжува)
