Чикаго ја разгледува судбината на споменикот на Иван Мештровиќ „Коњаник и стрелец“. Може ли да биде тргнат од улица? Еден од примерите на арт декото?
Споменикот на Иван Мештровиќ во Чикаго „Коњаник и стрелец“ се наоѓа на списокот на споменици во тој град, чија судбина ја разгледува стручна комисија, стои во „Проектот за споменици во Чикаго“. Според „Проектот за споменици во Чикаго“, ова дело на Иван Мештровиќ беше критикувано за неговото „романтизирано и редуцирано прикажување на Индијанците“, па затоа ќе биде меѓу четириесет споменици во Чикаго за кои треба да се дискутира.
Градот Чикаго формираше комисија која треба да ја разгледа судбината на градските споменици и да предложи решенија по протестите и полемиките иницирани во јавноста, чија главна тема беа градските споменици, се наведува на страницата, истакнувајќи дека конечната одлука не е донесена.
Барбара Вујановиќ од Ателјето Мештровиќ во Загреб и Далибор Пранчевиќ, кој предава на Катедрата за историја на уметност на Филозофскиот факултет во Сплит, во разговор за „Јутарњи лист“ велат дека се шокирани од оваа вест.
Тие наведуваат дека не е прецизирано што значи романтизам во тој контекст: „Голотијата се покажува уште од антиката. Античките прикази на голи мажи не укажуваат само на нивната физичка сила, туку и на нивните морални вредности. А отсуството на лакови и копја всушност претставува инвентивност и заминување на скулпторот од стереотипните, романтични прикази на Индијанците. Тој веќе го стори тоа на неговите коњички статуи во претходниот период “.
Загрепскиот список наведува дека Музејот на Иван Мештровиќ и Филозофскиот факултет на Универзитетот во Сплит заеднички ќе испратат жалба до комисијата во Чикаго, во која ќе презентираат податоци што укажуваат на тоа дека Мештровиќ всушност ја величал идејата за домородците со своите работа
„Со цел да избегне стереотипи, тој се откажа од концептот за прикажување каубои. Ние ќе го објасниме контекстот на создавањето и важноста на тоа ремек-дело на уметничкото деко. Се надеваме дека и другите институции и организации ќе ни се придружат. „Отворени сме за понатамошен дијалог и информации што би ја збогатиле дебатата што во моментов се одржува во Чикаго“, велат експертите.
Овие експерти се грижат за судбината на споменикот, бидејќи нема модели според кои би бил исфрлен. Мештровиќ започна да скицира во неговото ателје во Њујорк и да ги фрла во гипс, но поголемиот дел од Споменикот на Индијанците беше направен во Загреб – моделот беше направен во ателјето на Млеташка 8, истурањето беше направено во леарницата на Ликовната академија Уметнички спектакл. На скулптурата и претходеше претставување на уметникот на неколку американски изложби, а подоцна Мештровиќ се пресели во САД. Изложувал во американските градови во 1925 и 1926 година. Изложбата, организирана од Институтот за уметност во Чикаго, предизвика голем интерес, па на уметникот му беше понудено да учествува во проектот за подигање на нов јавен споменик инспириран од исконската историја на американското тло.
Барбара Вујановиќ и Далибор Пранчевиќ, истакнувајќи дека им се познати неодамнешните турбулентни социјални настани во САД, посочуваат дека спомениците се спомени, доказ за историјата што понекогаш, за жал, понекогаш за среќа не може да се смени.
„Античките споменици ги величаат владетелите и народите кои ги воспитувале и продолжуваат да ги понижуваат освоените народи. „Треба ли да ги отстраниме римските триумфални лакови и египетските пирамиди, бидејќи тие исто така сведочат за експлоатација и истребување на одредени народи и слоеви на општеството?“, Прашаа тие.
Мештровиќ направил скулптури на Индијанци, Стрелци и Коњаници во Загреб, а тие биле поставени во Чикаго во 1928 година. Професијата смета дека спомениците финансирани од фондацијата Бенјамин Фергусон се едно од најдобрите достигнувања на монументалната скулптура, беше напишано дека „мускулите на коњаниците се скоро анатомски реални“. Специфично е за коњаниците да не држат оружје во рака.
