Помеѓу година и пол и 6 години, децата имаат само фрагментарни сеќавања на инциденти или настани. Дури откако ќе одат на училиште тие развиваат идеја за „минатото“, велат истражувачите
АЛЕКСАНДАР АНДРЕЕВ
„Се сеќавам дека ја скршив левата рака скокајќи од каучот на масата на баба ми и дедо ми кога имав две и пол години“.
„Сигурно имав неполни три години, но јасно се сеќавам дека татко ми влезе да види дали спијам попладне пред да одиме на куклена претстава, а јас силно трепкав“.
Дали овие тврдења се вистинити или кажувачите едноставно повторуваат приказни што се раскажуваат во нивните семејства?
Повеќето постари луѓе се способни да се сетат на искуства кои датираат уште кога имале три години. „Податоците многу варираат, но повеќето луѓе се сеќаваат на животот дури откако ќе наполнат 3-4 години“, вели професорот Манфред Спицер, раководител на психијатриската клиника на Универзитетот во Улм, цитиран од популарната германска публикација Апотекен Умшау.
А неделникот „Ди Цајт“ додава: „Некои психолози се на мислење дека автобиографската меморија се формира дури откако личноста веќе ќе формира слика за себе како независна индивидуа – дури на возраст од 4-5 години“.
БЕБИЊАТА ИМААТ ИМПЛИЦИТНА МЕМОРИЈА Голем број студии покажуваат дека на возраст од една и пол до шест години, децата можат да стекнат некои сеќавања, но тие се прилично фрагментирани. Дури кога децата почнуваат на училиште се формира идејата за „минатото“. Сепак, има ужасно многу што се случува во мозокот на бебето и малите деца. На пример, новороденчето го препознава чукањето на срцето на својата мајка, кое го слушнало во нејзината утроба.
Психологот д-р Торстен Колиг вели: „Од раѓањето, бебињата почнуваат да собираат знаење за себе и за светот околу нив, да меморираат процедури, да учат.“ Тој додава дека ова не е вистинска меморија – или подобро кажано, ова е „процедурална меморија“. што научниците го нарекуваат и „имплицитно“ или „недекларативно“. Во него се чуваат прецизно процедури, автоматизми на кои не им треба свесно меморирање.
И обратно: во декларативна или „експлицитна“ меморија, човекот го складира своето знаење за светот. На пример, дека кравите даваат млеко или дека Рим е главен град на Италија. Во овој спомен, пак, не се чуваат само таквото објективно знаење, туку и нашите сопствени сеќавања: „Се сеќавам како баба ми купуваше сладолед како награда што отиде со неа во музеј. Имав три години“ – овој тип на спомени се чуваат во експлицитна меморија, а многу често мирисите и вкусовите, на пример на сладоледот за кој станува збор, оставаат длабоки траги во меморијата.
НА НЕГОВИОТ МОЗОК МУ ТРЕБА ВРЕМЕ ДА СОЗРЕЕ Но, зошто не се сеќаваме на настани и впечатоци од нашите први три години? „Веќе знаеме дека на оваа возраст, меморијата во човечкиот мозок сè уште не функционира како што треба“, вели Манфред Спицер. И објаснува дека мозокот на детето треба да созрее. Во него првично функционираат повеќе елементарни сектори кои се поврзани со околниот свет. Малите деца гледаат и слушаат, чувствуваат кога ги галите, но подлабока обработка нема. На мозокот му треба време да ги изгради своите мрежи. „За да се поврзат краткорочната и долгорочната меморија, врските мора да бидат таму“, изјави за Die Zeit професорката Татјана Чумаченко од Универзитетот во Бон.
И уште една важна работа што ја нагласуваат сите специјалисти: сеќавањата подобро се чуваат кога се „прикачени“ на зборови. Затоа е многу важно да разговарате со малите деца за нивните искуства. Особено отворените прашања како „Што мислиш за…“ предизвикуваат независно размислување кај децата, смета Спицер. Тој, исто така, додава дека е важно да се натераат децата сами да ја раскажат приказната. Добро е да гледате и слики, деца. Сите деца сакаат да се гледаат себеси на рана возраст, но гледањето слики заедно ја зајакнува и нивната меморија и ја помага семејната комуникација.
