АНДРЕЈ КОЛЕСНИКОВ
Најмалку од 2014 година (и, веројатно, од руско-грузиската војна во 2008 година), војната е далечна заднина на обичниот живот: Крим, Донбас, Сирија, платенички војски, хиперсонично оружје и, неодамна, мировна мисија во Казахстан. Нашето истражување покажа дека Русите не ги сметаат таквите ограничени воени операции за „вистински војни“
Во годините по руската анексија на Крим во 2014 година, просечниот Русин ги гледаше повеќето домашни настани, вклучително и социјалните и економските проблеми, како дел од новата нормалност. Дури и вонредните аспекти како западните санкции беа сфатени како рутина. Сега нешто слично се случи со перцепциите за војна. Најмалку од 2014 година (и, веројатно, од руско-грузиската војна во 2008 година), војната е далечна заднина на обичниот живот: Крим, Донбас, Сирија, платенички војски, хиперсонично оружје и, неодамна, мировна мисија во Казахстан.
Нашето истражување покажа дека Русите не ги сметаат таквите ограничени воени операции за „вистински војни“.
Овие настани немаат никаква врска со секојдневниот живот. Војниците може да ги загубат своите животи, но на тоа се гледа како дел од професионалниот ризик. Армијата постепено го престигна претседателствувањето како руска институција со најголема доверба, а министерот за одбрана Сергеј Шојгу долго време беше најпопуларниот министер, втор по претседателот Владимир Путин.
Но, одеднаш, постои закана од многу реална војна. Конфликтот со Украина не би бил ништо помалку од посредна војна со Западот: пред сè, САД и НАТО. Шансата за избувнување на војна во 2022 година, според истражувањето од декември 2021 година, Русите ја сметаат за многу поголема од претходната година; и дефинитивно би паднала надвор од границите на новата нормалност.
Зголеменото верување во веројатноста за војна го одразува влошувањето на општото расположение во Русија, кое беше многу помрачно на крајот на 2021 година отколку една година порано. Очекувањата за економска криза се многу поголеми, како и очекувањата за некаков државен удар или друга епидемија. На пример, 63 отсто од испитаниците очекувале економска криза на крајот на 2021 година, во споредба со 49 отсто пред една година; 37 отсто очекуваа конфликт со соседна земја (во споредба со 23 отсто пред една година), а 25 отсто очекуваа војна со НАТО или САД (за разлика од само 14 отсто претходната година).
Се разбира, по јануари исполнет со тревога, расположението можеби уште повеќе се влошило. Со други зборови, новата нормалност по 2014 година се чини дека е на работ на распагање: голема војна не е нормалност. Може да се извлечат некои заклучоци за тоа како јавното мислење би можело да еволуира во случај на војна со екстраполирање на постоечките трендови.
Финансиските пазари и рубљата веќе покажаа што мислат дури и за можноста за голем воен конфликт. Дури и пред воведувањето на новите западни санкции, руската инвазија на Украина би предизвикала пад на рубљата и берзите, како и ново ледено доба за инвестициската клима.
Се чини дека нема политичка опозиција да се стави под притисок, но, во случај на војна, законодавната машина која донесува закони за „странски агенти“, „непожелни организации“ и екстремисти би се надминала себе си. Секакви улични протести би станале невозможни, интернетот би станал предмет на дополнителни контроли, а Русите би можеле да заборават на сите преостанати уставни права или слободи. Би било изненадувачки доколку на луѓето сè уште би им било дозволено слободно да ги минуваат границите на Русија.
Се разбира, Кремљ би можел да ги убеди повеќето луѓе за потребата од воена операција, која би била претставена како ограничена во време и опсег. Сепак, ова веројатно нема да доведе до поголема поддршка за властите. Зголемената поддршка за претседателот и подготвеноста да се оди и да се влезе во борба не може да оди далеку.
И покрај годините на воена пропаганда, модерното и урбанизирано руско општество е многу во „пост-херојско доба“ (термин измислен од британскиот воен историчар Мајкл Хауард), а малкумина се подготвени да умрат за татковината и за Путин. Краткиот почетен период на поддршка за властите може брзо да се претвори во отворено незадоволство, особено во услови на сериозни социо-економски проблеми. Режимот ќе ја изгуби довербата на поголемиот дел од помладата генерација.
Во случај на војна, ќе настрадаат потфатите со интензивни ресурси како енергетската транзиција и големата инвестициска иницијатива на Путин, позната како Национални проекти, како и БДП на Русија и реалните приходи на обичните луѓе, кои почнаа да се опоравуваат во 2021 година. Владата веројатно би продолжила да ги исполнува своите општествени обврски (во спротивно, би било невозможно да се гарантира политичка лојалност), не би било прашање само за државни донации: неизбежно, расположението на потрошувачите ќе се затемни. Ќе има проблеми на пазарот на храна и инфлацијата најверојатно ќе биде спирална (на почетокот на 2022 година, имаше малку, ако воопшто ги има, дефлаторните притисоци).
Секојдневниот живот би бил засегнат: на пример, Русија да биде исклучена од меѓународниот платен систем SWIFT. Ова може да предизвика незадоволство не само кај пониските класи, туку и кај пософистицираната – од гледна точка на потрошувачите – средната класа. Не е тешко да се предвидат проблеми за малите и средни бизниси.
Ова може да доведе до ретката ситуација социо-економското незадоволство да стане политичко незадоволство, па дури и политички протест. Примерот на широко распространет гнев поради одлуката за зголемување на старосната граница за пензионирање во 2018 година не е навистина соодветен овде, бидејќи, тогаш луѓето протестираа поради тоа што државата го прекршила советскиот, патерналистички социјален договор, а не поради влошување на економската состојба. Овој пат може да има безлидерски и спонтани општествено-политички протести.
Ова не би било протестно движење меѓу либералните кругови, туку меѓу делот од населението кој властите отсекогаш го сметале за нивна социјална основа: луѓе со патерналистички начин на размислување. Токму тие луѓе гласаа за Комунистичката партија на парламентарните избори во 2021 година, во отсуство на други законски инструменти за изразување незадоволство. Откако го кажаа ова, властите нема да седат со скрстени раце и да дозволат масовни антивоени демонстрации: секое протестно движење брзо би било означено како „екстремистичко“ или „терористичко“.
Во комбинација со тековните последици од пандемијата, се чини јасно дека секоја војна би го уништила сè уште релевантниот путинистички модел на државата како стабилен и успешен. Наместо да се мобилизира јавното мислење пред претседателските избори во 2024 година, тоа би имало спротивен ефект. И крајно е неверојатно дека „НАТО консензус“ ќе го замени „Кримскиот консензус“ од 2014 година, во кој рејтингот на Путин се зголеми.
Независно од тоа како просечниот Русин се чувствува за можна војна со Украина, доколку избие таква војна, ќе биде тешко да се убеди Западот дека не треба да го поистоветува политичкиот режим во Русија со обичните Руси. И ова би била најлошата последица од политичкиот курс што го спроведува руската држава во последните две децении.
(Андреј Колесников е претседавач на Програмата за руската домашна политика и политичките институции во Карнеги центарот во Москва. Текстот изворно е објавен од Карнеги центарот)
