Далиборка Уљаревиќ од Центарот за граѓанско образование смета дека резултатите од првиот круг од претседателските избори ја покажуваат моменталната потреба на црногорското гласачко тело, кое „постојано бара нови лица“
СЛОБОДАН МАРИЧИЌ
Неколку часа по затворањето на гласачките места на претседателските избори во Црна Гора, во еден дел од Подгорица одекна „Мило, Мило, Мило“, додека на неколку километри се слушаше „Јакове, Јакове, Јакове“. Иако и двајцата славеа, конечниот одговор на прашањето кој ќе биде претседател на државата ќе стаса на 2 април, кога ќе се одржи вториот круг од изборите.
Далиборка Уљаревиќ од Центарот за граѓанско образование смета дека резултатите од првиот круг од претседателските избори ја покажуваат моменталната потреба на црногорското гласачко тело, кое „постојано бара нови лица“.
„Гласачите се обидуваат да им дадат шанса на некои нови кандидати, но исто толку лесно се казнуваат – актерите на промената на власта во 2020 година во суштина не ја искористија таа шанса“, изјави Уљаревиќ за Би-Би-Си на српски јазик.
Ѓукановиќ, кој владееше со Црна Гора повеќе од три децении, како претседател или како премиер, освои меѓу 35 и 36 отсто од гласовите, додека Милатовиќ околу 29 отсто, покажуваат прелиминарните резултати. „Мојот главен впечаток е дека Милатовиќ постигна многу, многу значаен резултат во споредба со Мило Ѓукановиќ“, изјави за Би-Би-Си на српски Марко Пејовиќ, програмски директор на Здружението за одговорен и одржлив развој (УЗОР).
„Тоа е најмалата разлика во сите изборни циклуси меѓу кандидат или ДПС како партија и друг кандидат или партија“, посочува Пејовиќ.
На парламентарните избори пред три години, ДПС на Ѓукановиќ ја загуби власта за првпат по 30 години, но потоа започна политички доста бурен период за Црна Гора, придружен со институционална криза која трае до ден-денес.
Претседателските кандидати Андрија Мандиќ и Алекса Бечиќ се важни актери на таа промена од 2020 година, а на овие избори освоија 19 и 11 отсто од гласовите.
Во првото обраќање Мандиќ ги повика гласачите кои го поддржаа во првиот круг да гласаат за Милатовиќ во финалето, но Ѓукановиќ изјави дека и тој има неискористени „резервоари за поддршка“.
Апсолутно знаеме каде се тие џебови и во следните 14 дена ќе работиме напорно за да ги создадеме сите предуслови за нивно активирање“, рече Ѓукановиќ.
По вториот круг од претседателските избори, Црна Гора ја очекуваат вонредните парламентарни избори закажани за 11 јуни.
Јаков Милатовиќ по последниот предизборен митинг долго време стоеше пред бината и разговараше и се сликаше со луѓето кои чекаа на ред да го видат. Оваа енергија и разговор со луѓето ми дава ветер во грб и некако е најдобар доказ дека победата ќе биде голема на 19 март“, изјави Милатовиќ . „Тоа ќе биде нивна победа, победа на правдата над неправдата, победа на поубава и подобра Црна Гора“..
Има 37 години, што значи дека бил само дете кога Ѓукановиќ влезе во политиката. Денеска е едно од новите лица на црногорската политика.
„Мислам дека Црна Гора е желна за нови идеи, а новите идеи доаѓаат со нови луѓе кои го виделе светот, кои имаат знаење, меѓународно искуство и кои навистина би можеле да ја променат Црна Гора“, изјави то..
Тој влезе во политиката по смената на ДПС во 2020 година, кога заедно со Милојко Спајиќ, лидерот на Европа сега, беа министри во владата на Здравко Кривокапиќ. Потоа го претставија економскиот план „Европа сега“, кој и Пејовиќ и Уљаревиќ го гледаат како една од причините за популарноста и движењето на Милатовиќ, а со тоа и неговиот успех во првиот круг од претседателските избори.
„Луѓето ги гледаат како некој што става пари во џеб преку покачување на платите и слични мерки, што ДПС не го прави со децении“, вели Уљаревиќ. Со тој план минималната плата беше зголемена од 222 на 450 евра, а просечната од 530 на 630, иако дел од економистите го критикуваа, предупредувајќи на прекумерно задолжување и опасност од „грчко сценарио“.
„Очекував Милатовиќ и Мандиќ да бидат многу блиски и да судат со неколку процентни поени, но предност му дадов на Мандиќ, пред се затоа што Милатовиќ и Бечиќ отидоа во ист електорат.
Мандиќ е еден од лидерите на просрпскиот Демократски фронт, политичар кој во Црна Гора често е обвинет за ширење на „големосрпскиот национализам“, додека Бечиќ за време на кампањата се претставуваше како еден од лидерите на граѓанската опција.
Зеде значително помалку гласови отколку што очекував, отидоа кај Милатовиќ, кој ги собра најнезадоволните, меѓу нив и дел од оние кои не беа активни, и го изгласаа за ново лице“, вели Уљаревиќ.
Таа го гледа и Мило Ѓукановиќ како уште една важна причина за неговиот успех. „Тоа покажува и дека ДПС требало повеќе да размислува за независен кандидат кој би имал поголема широчина“, вели Уљаревиќ.
Иако тој сè уште е убедливо највлијателната личност во земјата, моќта на Ѓукановиќ е значително намалена по губењето на власта во 2020 година и лошите резултати на локалните избори во 2022 година, каде што Европа сега го постигна најдобриот резултат.
Затоа долго се чекаше одговорот на прашањето кој ќе биде кандидат на ДПС за претседател.
„Во моментот кога го назначија Ѓукановиќ, тој беше нивниот најсилен адут, но само затоа што немаше време за жигосување на некој друг.
Еден час пред затворањето на избирачкото место на влезот во Српската куќа, каде што беше изборниот штаб на Андрија Мандиќ, одекнуваше народна музика, со која обезбедувањето му го скрати работното време.
Српската куќа во Подгорица беше отворена во 2019 година, а беше замислена како „чадор институција на српската наука, култура, уметност и информации“ во Црна Гора.
Се наоѓа на брегот на реката Морача, веднаш до мостот Милениум.
Пред се т,уе српското знаме, знамето со ликот на Свети Сава и – претседателот на Србија, Александар Вучиќ.
Во самиот изборен штаб атмосферата беше многу помирна, особено кога беа објавени првите прелиминарни резултати.
Новинарите долго време немаа никакви информации од партиските лидери и се се сведе на долго чекање во тишина и малку муабет.
Поранешните политички актери кои ја обликуваа судбината на Србија и Црна Гора, тогаш сè уште под знамето на Сојузна Република Југославија, сето тоа го гледаа од полицата за книги на самиот влез на изборниот штаб.
Околу 22 часот, Мандиќ се појави пред медиумите и веднаш изјави дека во вториот круг му дава целосна поддршка на Милатовиќ, повикувајќи ги сопствените гласачи да гласаат „до последно“ за кандидатот на Европа сега. „Не мислам дека Милатовиќ е најдобриот кандидат на светот за претседател на Црна Гора, но знам дека тој е кандидатот зад кој треба да застане мнозинството од Црна Гора“, рече Мандиќ.
Мандиќ набрзо добил честитка од министерот за надворешни работи на Србија, Ивица Дачиќ, кој изјавил дека „Србите ќе бидат одлучувачки фактор во вториот круг“.
Неколку стотини метри подалеку, но од другата страна на Морача, во старата владина зграда, позната како „два сандаци“, се наоѓаше изборниот штаб на Ѓукановиќ. Станува збор за зградата на поранешниот ЦК на Сојузот на комунистите.
ДПС, како наследник на Сојузот на комунистите, долго време ја користеше таа зграда, за која наплаќаше кирија, што опозицијата долго време ја критикуваше, пишува Слободна Европа. Владата на Црна Гора се пресели во нова зграда во строгиот центар на Подгорица во 2010 година, на роденденот на Ѓукановиќ.
Обраќањето на Ѓукановиќ го чекаа голем број новинарски екипи
А првото нешто што се забележува по пристигнувањето во неговиот изборен штаб е обезбедувањето што беше речиси аеродромско, со подвижна лента за скенирање на кеси.
А потоа – Мило, Мило, Мило, Мило, Мило, Мило.
Со црвени букви на бела заднина, па бело на црвено и така за голем дел од изборниот штаб, но и на шифрата за интернет.
Ѓукановиќ во своето прво обраќање изјави дека тоа што го сака е постигнато. На прашањето дали очекува Милатовиќ како ривал, тој рече дека очекува победа и во второто коло.
„Нема противник што го очекував или посакував, кој и да дојде е послаб од мене… Нема згоден и незгоден противник“, рече тој. Во моментот кога тој влезе, група негови приврзаници аплаудираа и скандираа „Мило, Мило, Мило“.
Една група од нив, по говорот, додека го напушташе изборниот штаб, отпеа нешто сосема друго:
„Црна Гора никогаш нема да биде брег на Српското Море…
Неколку моменти подоцна, додека се разделуваа, во поединечни разговори веќе се слушаа калкулации како да се добијат дополнителни гласови во вториот круг.
На самиот друг крај на градот, во населбата која потсетува на Нов Белград, се наоѓа седиштето на младото движење Европа сега, каде што се наоѓаше и нивниот изборен штаб.
И има гужва. Во прилично мала просторија огромен број новинари, видеографи и поддржувачи на движењето.
„Ова е победа на сите оние кои 30 години го носеа факелот на слободата, оние кои беа дискриминирани, чии деца живееја на стомак, кои беа сиромашни“, рече Милатовиќ во своето прво обраќање.
Како што вели, на 2 април ќе го испрати Мило Ѓукановиќ во политичка пензија.
За вториот круг покрај групата Колонија, приврзаниците на Милатовиќ имаа уште еден хит во изборната ноќ – „Готово е, готово, готово“, извикуваа на цел глас. Дали навистина во вториот круг може да се случи Ѓукановиќ да остане без власт по триесет и неколку години? „Истражувањата претходно покажаа дека минувањето на Милатовиќ во вториот круг дава најголеми шанси за победа над Ѓукановиќ“, вели Пејовиќ. „Тој веќе има силна поддршка, која може дополнително да се засили со гласовите на сите партии против Ѓукановиќ, што е 60 отсто од гласовите и тоа е завидна бројка.
По изборот, Милатовиќ беше поддржан од премиерот на Црна Гора во техничкиот мандат Дритан Абазовиќ, чие движење УРА беше со Бечиќ во првиот круг.
Уљаревиќ смета дека Милатовиќ е „многу посериозен кандидат од Мандиќ“ во вториот круг.
„Тој има поширок досег, нејзиниот електорат е поразновиден и на Ѓукановиќ ќе му биде потешко да одговори на тоа“, вели тој.
Сепак, таа е малку повнимателна во оценките и смета дека ќе следи „многу, многу неизвесен втор круг“, како и „интензивна и валкана кампања“.
Очекува поголема излезност отколку во првиот круг.
„ДПС вешто се одржува – посилна е отколку што беше Социјалистичката партија на Србија по промените на 5 октомври – а самиот Ѓукановиќ рече дека не ги искористил сите резервоари на гласачи.
„Верувам дека првенствено се мисли на дијаспората, како и на тоа дека има некои гласачи кои не излегоа во првиот круг.
„Но, големото прашање е дали сето тоа е доволно за да се совпадне со она што го има Милатовиќ“, заклучува таа.
(авторот е дописника BBC)
