ЈАНКО БАЉАК
Секогаш велиме „гебелсовска пропаганда“ кога клеветите, навредите, лагите и измислиците се приближуваат до моралното дно, кое во последните години во Србија сфативме дека не постои во реториката на овој режим. Наративот за усташите е дел од длабоко вкоренета политичка манипулација и не е насочен кон Хрватите, туку кон српската јавност
Луѓето кои се под напад на таблоиден отпад речиси ги пребараа глупостите од тие продавници за отрови со кои се обидуваат да го нападнат нивниот интегритет, достоинство, приватен живот и кариери. Се навикнуваме на злото и дувлото што нè опкружува, што само по себе е загрижувачко и претставува посебна тема за анализа.
„Огуглалост“ (отрпнатост – н.з.) ако така звучи именката, е катастрофална состојба на нашата свест што нè држи подалеку од победата над диктатурата. Огулалост има додека поминуваме покрај Собранието и ги гледаме паравоените шатори како отсекогаш да биле таму, како да се наша судбина. Фатална анестезија во ненормални општествени околности.
За прв и единствен пат го тужев мојот поранешен студент Лав Пајкиќ поради гнасотијата на ТВ Пинк. По таа „сатирична емисија“ ми приоѓаа луѓе со испран мозок на улица, исто како што по филмот Вуковар, последната епизода, ми се обратија со усташите и ме плукнаа. По четири години стресни сослушувања за мене, добив пресуда против Пајкиќ од 90.000 динари. Судските трошоци ме чинеа 120 илјади. Митровиќ ја откажа емисијата во која авторот требаше да ми се извини според одлуката на судот. Средношколецот Лав Григорије беше назначен за државен секретар на Министерството за култура набргу потоа. Толку за правдата.
РЕАКЦИЈА ОД ПИЕТЕТ Кога Информер ме прогласи за директен потомок на усташите од логорот Јадовно пред неколку дена, многу луѓе ме прашаа зошто со мојата реакција им давам важност на Драган Ј. Вучиќевиќ и неговиот тим? Зошто едноставно не останам во државата на отрпнатоста?
Реагирав само од пиетет кон моите предци, едниот и другиот дедо чии семејства беа жртви на усташките злосторства во Втората светска војна. Мојот дедо Јанко и бабата Софија, во последниот месец од бременоста, избегаа од морничавата судбина на жртвите во црквата во Глина. Бегајќи преку покривите, стигнаа до Белград, каде што е роден мојот татко во јули 1941 година.
На мојот дедо по мајка, Милован, усташите му убија дванаесет најблиски членови на семејството со чекан на прагот на Кордун.
Но, зошто токму „усташ“, мене, потомокот на мачениците? Зошто усташите се најчестата клетва во валканата пропагандна војна на овој режим? Од Динко Грухоњиќ, преку студентските активисти, па сè до Северина, Тонино Пицула и европратеникот Гордан Босанац во „лијепа наша“, како со гадење се нарекува соседната земја?
Бојана Селаковиќ од Националната конвенција за Европската унија ми даде можен одговор истиот ден во интервју за EWB. Таа верува дека „наративот за усташите е дел од длабоко вкоренета политичка манипулација и дека не е насочен кон Хрватите, туку кон српската јавност“.
„Режимот ги гаси критиките, предизвикува страв, создава лојалност и ја брише границата помеѓу реалноста и пропагандата. Тоа е емоционален рефлекс кој систематски се загрева со децении, а денес се користи во внатрешната политичка борба, а не во реалната политика. Историски претрпената траума веднаш предизвикува емоционална емоција кај голем број луѓе… Со користење на усташката етикета, владата го оживува наративот дека Србија е секогаш цел на историска неправда. Ова создава чувство на опкруженост и закана, а во исто време ја зајакнува улогата на владата како заштитник на нацијата.“
МОЌТА НА ПРОПАГАНДАТА И така доаѓаме на теренот на емоциите. Кога станува збор за валкана пропаганда без никаква милост, првата асоцијација е ненадминливиот Јозеф Гебелс. Велиме „гебелсовска пропаганда“ секогаш кога клевети, навреди, лаги и измислици се приближуваат до моралното дно, кое во последните години во Србија сфативме дека не постои во реториката на овој режим. Воислав Шешељ, политичкиот татко на Александар Вучиќ, сведочи дека неговиот студент читал сè што можело да се најде на тема политичка манипулација.
И Хитлер исто така читал. Пред да ја напише „Мојата борба“, тој бил особено инспириран од мислата на францускиот социјален психолог од крајот на деветнаесеттиот век, Гистав Ле Бон. Мислата на Ле Бон нудела едноставни практични решенија, па затоа некои техники биле ентузијастички усвоени од Бенито Мусолини. Не е случајно што моделот на фашистичката пропаганда била мислата на човек кој верувал дека „жените не можат да имаат исто образование како мажите, бидејќи, нивните мозоци се поблиску по големина до горилите отколку до развиен машки мозок“.
Во својот најважно дело- „Група. Студија за јавното мислење“ од 1896 година, Ле Бон бил првиот што забележал дека „масите знаат само едноставни и претерани чувства за разлика од човечките поединци кои се посложени“.
„Поединецот е зрно песок, меѓу другите зрна песок, кои ветерот ги разгорува по своја волја“, рекол Гистав Ле Бон. „Трите главни процеси што ја сочинуваат „Групата“ се: анонимност, зараза и податливост. Анонимноста му овозможува на поединецот со рационално размислување да се чувствува како да ја губи личната одговорност. Поединецот станува примитивен, ирационален и емотивен“
ОМИЛЕНИ НАВРЕДИ Ле Бон сигурно не можеше да ја предвиди огромната важност на социјалните мрежи, но како да нацртал модел според кој всушност функционира армијата на партиски ботови на Вучиќ. Анонимност и примитивизам.
Гебелс беше само вешт оперативец на „духовно влијание врз нацијата“. Тој беше свесен дека пропагандата мора да биде „популарна“ и дека мора да го прилагоди своето интелектуално ниво на „способноста да ги разбере најограничените меѓу оние на кои сака да им се обрати“. Нацистичките водачи знаеја дека клучот за успехот е „ограничување на мал број теми, мисли и заклучоци што мора да се повторуваат континуирано“. Посебно внимание се посветуваше на дехуманизирање на секој политички противник и цели етнички, родови или религиозни групи и нивно претворање во непријатели или „штетници“.
„Штетници“ се едни од омилените навреди на српскиот претседател. Анализирајќи ги говорите на Вучиќ на платени јавни собири од Сремска Митровица до Ниш, аналитичарите забележуваат оскудност на идентични теми и реченици. Само емоционалниот полнеж на говорникот се менува. Од првичните повици за дијалог со нашата „паметна заблудена младина“ стигнавме до агресивни закани кон академската заедница и секој час прогласувања за победа над „шарената револуција“.
Суперлативите се исто така омилени во нацистичкиот јазик. Уникатни. Гигантски. Тотално. Ужасни. Ако ги слушате овие зборови премногу често, бидете сигурни дека не се изговорени „за прв пат во поновата историја“. Ле Бон сè уште знаеше дека тие се „ветерот што ги раздвижува зрната песок“.
Иако пред три и пол децении пропагандниот свет на Милошевиќ ни изгледаше како нешто сосема ужасно, неговите „Ехо и реакции“ во Политика и Втор дневник на РТС со сите нивни дополнувања денес изгледаат речиси учтиво во споредба со машинеријата на лаги на Вучиќ. Интересно е како некои од плукачките епитети се воскреснуваат. Значи, тропаме на вратата на заборавените „фотелји“ кои станаа омилена навреда на режимските медиуми во последните денови.
„Фотелјашите“ беа главните негативци во „антибирократската револуција“ на Милошевиќ, особено во нејзината „јогурт“ фаза. Под слоганот „Ој, Србијо од три дела, повторно ќе бидеш цела“ беше спроведен вистински линч врз партиските лидери на „автономистите“ од Војводина. Оцрнувањето на овие луѓе ги исполни рубриките на Политика. Во „Одгласи и реакции“, тој Информер од крајот на осумдесеттите години, група „полуинтелигенти, неуспешни, неостварени, разни соработници на ДБ според Сталиновиот рецепт се справуваа со непријателите на државата, „фотелјашите“.
Професорот Јован Комшиќ од Нови Сад забележува дека „врз формулата за борба против „фотелјашите“, се појавија луѓе кои по две децении станаа хипербогати тајкуни и поседувачи на економска моќ и дека тие се „најдиректен доказ дека патриотизмот е последното засолниште на негодниците“.
Вучиќовите „инженери на човечки души“ многу добро знаат дека „фотелјата“ е омразено човечко суштество уште од времето на Милошевиќ, но зошто да не ѝ се додаде придавката „блокатор“? „Фотелјашки блокатор“ звучи само малку поглупаво од „пленумски болшевици“, но не е ли тоа вистинскиот избор да се преземат најдобрите пропагандни достигнувања на другите диктатори? Во моментот кога студентите бараат вонредни избори и политички излез од социјалната криза, „фотелјашкиот блокатор“ станува задолжителна содржина на сандачето за пораки на секој активист на СНС.
Само за да им се даде до знаење на сите „зрна во песокот“ дека само узурпаторите на власта во Србија имаат право да се занимаваат со политика и дека само нивниот задник заслужува фотелја.
(авторот е филмски и телевизиски режисер)
