ДАНИЕЛ СМИЛОВ
Замислете на крајот на 1939 година на Би-Би-Си да се емитуваше емисијата „Попладнето на Хитлер“. Незамисливо, или? Сепак, денес на БНР има „Путиновите попладнина“. Да, Хитлер не е Путин. Но, горчливите лекции од историјата мора да се запаметат.
Замислете ја Британија во септември 1939 година. Хитлер веќе ја нападна Полска, Британија ја поддржа таа земја и објави војна на Германија. Не е јасно кога, дали и како ќе има директна воена пресметка меѓу двете големи европски сили – надежта беше дека пред определбата на Англија и Франција, Хитлер ќе се смирел без да дојде до тотална светска војна.
Но, замислете го ова: дека Би-Би-Си, јавното радио на Британија, има емисија „Попладнето на Хитлер“. Во овие емисии, водители – отворени поддржувачи на нацизмот – покануваат британски фашисти, аристократи со врски во германските служби, обожаватели и девојки опседнати со Хитлер и неопседнати, тевтонски научници, расисти и секој друг што сака да се преправа дека е интересен со проценување на нацизмот како политички феномен. Исто така, замислете дека абдицираниот крал Едвард Осми и неговата сопруга Симпсон особено опседната со нацистите, се чести гости во емисијата, критикувајќи ја официјалната политика на земјата и повикувајќи на „мир“ и поправање на енергетската соработка со Третиот Рајх.
Што прават вистинските либерални демократи?
Некој би рекол дека ова би бил „вистински либерализам“ и либералната демократија секогаш треба да биде толку отворена за „другата гледна точка“. Вистинските либерални демократи како Невил Чембрлен и Винстон Черчил, сепак, не дозволија ниту „Хитлер попладне“ на радио, а уште помалку би толерирале поразителни и „миротворни“ говори од шефот на државата. И ова е затоа што има многу голема разлика помеѓу либералната демократија и отворениот идиотизам. Гебелс не го разбираше ова и мислеше дека демократијата е идиотски режим бидејќи им дава алатки на своите противници да ја соборат. Но, тој не беше во право.
Сега замислете ја другата слободна демократија, САД, која ја преживеа Втората светска војна. Годината е 1940 а војната е се’ уште далеку од Америка. Ако Рузвелт подлегнал на изолационистичките чувства што доминираат во земјата, веројатно немаше да испрати воена помош за Велика Британија, туку само „хуманитарна“ помош. „Ниту еден американски куршум за Европа“ би бил насловот на една од неговите популарни радио вечери покрај оган, во која тој и се обраќал на американската публика. Зарем тоа не е најдемократско однесување за еден претседател да го следи изолационизмот на мнозинството? Меѓутоа, ако ова беше неговото однесување, денес немаше да разговараме за демократијата, а на фасадите на зградите ќе висеа фашистички и советски знамиња.
Сега замислете ги Соединетите Држави веднаш по нападот на Перл Харбор во декември 1941. Замислете Рузвелт да почне да бара дипломатско решение со Јапонија и во американските медиуми да беснее дебата помеѓу „двете гледишта“ – дали Америка треба да се бори или не. Да се случеше тоа, демократијата најверојатно повторно ќе исчезнеше под притисокот на тоталитарните и милитаристичките империи.
Овие сценарија, иако далеку во историјата, имаат што да ни кажат за современата бугарска политика. Ако ја направиме аналогијата, ние сме по моментот кога Хитлер веќе ја нападнал Полска. Меѓутоа, историјата никогаш не се повторува истоветно, а блицкригот на Владимир Путин не успеа – војната се одолговлекува и наскоро ќе наполни една година.
Сепак, на БНР (Бугарското национално радио) продолжуваат редовните „Путински попладневни часови“ во кои систематски и без отстапување се аргументира во полза на руската агресија, вината за неа се фрла на „Западот“ и се прават мрачни прогнози за колапс на самиот Запад. Ова се случува кога, како земја, наводно ја осудуваме агресијата на Русија и ја поддржуваме Украина во нејзината одбрана, вклучително и воено. (Всушност, од почетокот на конфликтот, ние обезбедуваме воена помош како дел од ЕУ, а на комерцијална основа извезуваме значителни количества оружје во Украина.)
Попладневните часови на Путин на БНР се само највидливиот дел од ледениот брег – практично секоја сериозна телевизија бара некаков баланс на наводно „нашето“ и гледиштето на Путин за војната. Оваа рамнотежа завршува да ги збунува луѓето за линијата меѓу двете.
Разликата меѓу Рузвелт и Радев
Во извесна смисла и Бугарија е во ситуацијата на САД од 1940 година. И кај нас преовладуваат изолационистички чувства, но претседателот Радев – нашиот „Рузвелт“ – наместо да го следи примерот на вистинскиот херој и да се чуди како најефективно да ја поддржи воено нападнатата земја, се прогласи за „миротворец“, грмејќи против „љубителите на војната“. „кои сакаат да испратиме воена помош за Украина, на еден или друг начин се обидува да го врати нашиот дотур на гас од Русија.
За жал, цела Европа е можеби во ситуацијата на САД по нападот на Перл Харбор. И оваа хавајска база и Украина се последната пречка за руските империјални трупи да чукаат право на вратата на нашите европски сојузници во НАТО и ЕУ, но и на нашата врата. „Ова никогаш нема да се случи“, веднаш ќе изјави еден од учесниците во попладневните часови на Путин. Лошата работа е што нема аргументи за таква доверба – модерна Русија ниту има вишок на здрав разум, ниту, пак, нејзиниот дефицит на ресурси е толку голем што не може да си дозволи уште една агресија ако оваа се покаже како успешна.
Мора да се потсетиме на горчливите лекции
Во оваа смисла, претседателот Радев треба внимателно да ги прочита радио-разговорите на Рузвелт со американските граѓани и да размисли дали неговите изјави и постапки всушност не се токму спротивното од нив. Ова, се разбира, би било корисно доколку Бугарија сака да остане слободна демократија и покрај воените искушенија.
Аналогиите се слаби аргументи и опасни. Путин не е Хитлер. Но, воената агресија на Путин и онаа на Хитлер, како и нивното влијание врз меѓународниот правен поредок, се практично исти. Како што е нивниот презир кон демократијата. Овој презир не треба да се крие зад лажните изговори за слобода на говорот. Затоа, потсетувањето на некои горчливи лекции е корисно и денес.
