Оставени сме на едната страна, луѓето што не ве сакаат, и вие, кои имате моќна машина на располагање која постојано се обидува да ги принуди истите тие луѓе да ве сакаат. Инаку, што ќе ни правите? Ќе апсите, ќе ги оставате гладните без работа, ќе убивате – се прашува оваа првенка на Белградскиот драмски театар
РАДМИЛА СТАНКОВИЌ
Кога актерката Светлана Бојковиќ гласно му се спротивстави на тогашниот претседател на Србија, Слободан Милошевиќ, во 1990-тите, ја прашав дали не се плаши дека може да ја изгуби работата. Ми објасни дека ако не може да игра, ќе изнајми тезга на пазарот, и „тоа ќе биде најпрометната тезга во градот“
Актерката Љубинка Клариќ е во центарот на вниманието овие денови поради нејзината реплика „Вучиќ, го преживеав ракот, ќе те преживеам и тебе“. А по повод стравот, колешката Бојковиќ покажува еднаква самодоверба и леснотија, едноставно нема да има тезга на пазарот. Таа претпочита да оди во Монкс, каде што разговараме со кока-кола, а таа веќе се преправа дека е услужлива келнерка. И не се плаши од тоа што ќе се случи утре, цитира Елфрида Јелинек: „Смртта не може да биде толку страшна, бидејќи животот служи како шаблон!“
Љубинка Клариќ е орвенка на Белградскиот драмски театар со несомнена кариера. Повеќе од седум години успешно игра во долгогодишната и многу гледана претстава на Белградскиот драмски театар, „Црна кутија“, во режија на овогодинешниот добитник на наградата „Љубомир Мучи Драшкиќ“, Андреј Носов. Таа го игра и многу интересниот машки лик на садистот О’Брајан во претставата „1984“ базирана на познатата книга на Орвел, во истиот театар. Драматизацијата и режијата се на шпанско-германската режисерка Алија Лук. Оваа актерка е дел и од претставата „Гордост и предрасуди“, базирана на делото на Џејн Остин, која се игра од 2024 година во Земунскиот театар Мадленианум
Кога станува збор за телевизија, таа се сеќава на својата учителка Дуња во серијата Мојата братучетка од село, Даница Ристиќ во Тркало на среќата, Цвета во Клан… И беше на средина од снимањето на нова серија, кога на социјалните мрежи се појави нејзина објава: „Вучиќ, преживеав рак, ќе те преживеам и тебе“.
А со неа и текстот: „Драги колеги, мала инструкција за ПУМПАЊЕ. Пумпајте дискретно, пумпајте во себе, пумпајте во кругот на семејството и пријателите, но внимавајте да не протекува бидејќи дури и пријателите денес се релативна категорија. Во спротивно, вашето право на постоење ќе биде одземено како и моето од денес. Имате и можност гласно да пумпате, да ги сакате учениците и да бидете со нив бидејќи сè е прашање на совест и избор. Отсега, јас се занимавам само со тоа“.
Како, зошто, дојде до оваа ваша објава?
– Нема да зборувам конкретно за мојот пример, бидејќи тоа би изгледало како ситно и евтино жалење, а тоа не беше целта на мојот пост, а не ми припаѓа ниту мене ниту на вашиот неделник. Можеби имав среќа или несреќа, во моментов дури и не знам што да мислам за тоа, да ми се даде конкретна причина зошто нема да има продолжување на снимањето и емитувањето на снимените епизоди. Многу од моите колеги немаа можност да ги објаснат продукциите толку јасно кога им ги одзедоа работните места. Исто така, не мислам дека сите продукции сносат апсолутна одговорност кога ова ќе се случи, бидејќи тие зависат од радиодифузерите, радиодифузерите од управните одбори, а управните одбори се директно поврзани со режимот. Значи, со моето соопштение се обратив до претставникот на режимот, а не до продукцијата.
Не знам зошто нема јавно зборување за црните листи на актери, за соодветни, помалку соодветни и апсолутно несоодветни актери кои можат да снимаат денес. Како се случува главниот актер да биде заменет по пет сезони само затоа што ги поддржува протестите или проектите да бидат откажани еден ден пред почетокот на снимањето. На крајот на краиштата, секој има право и избор гласно да зборува за тоа или не. Мојот совет е сепак да бидете гласни затоа што има некаква интрига и раздор меѓу актерите. И тоа е последното нешто што ни треба во моментов.
Што значи кога ве предупредуваат да ја спуштите топката?
– Не знам зошто нема јавно зборување за црните листи на актери, за соодветни, помалку соодветни и апсолутно несоодветни актери кои можат да снимаат денес. Како се случува главниот актер да биде заменет по пет сезони само затоа што ги поддржува протестите или проектите да бидат откажани еден ден пред почетокот на снимањето. На крајот на краиштата, секој има право и избор гласно да зборува за тоа или не. Мојот совет е сè уште да бидете гласни затоа што има некаква интрига и раздор меѓу актерите. И тоа е последното нешто што ни треба во моментов.
Што значи кога ве предупредуваат да ја испуштите топката?
– Не можам да разберам дека некој во ситуацијата во која е Србија денес би дал пријателско предупредување, испуштите ја топката, бидете тивки, треба да ги нахраниме децата. Па, секое второ, трето семејство во оваа земја има деца. Децата не се баласт, децата се задоволство, децата се на улица со месеци, децата се газат, тепаат, апсат. За доброто на децата кои повеќе не се живи, за доброто на таа проклета настрешница, за доброто на нашите и вашите деца, не смееме да молчиме. Поради нив, треба да бидеме на блокади на патиштата секој ден. На крајот на краиштата, и членовите на режимот и нивните послушници имаат деца и не се плашат да прават многу пострашни работи од туркање контејнери и објавување неовластено известување.
Твојата реченица „Вучиќ, го преживеав ракот, ќе те преживеам и тебе“, резонираше како болно сознание за болеста што досега не беше тема?
– Што се однесува до преживувањето на болеста што ја споменав во објавата, таа послужи како добра метафора за она што ни се случува. Ова е канцерогена влада, нелекувана, која метастазирала во целиот општествен организам и сега, така запоставена, влегла во четвртата, терминална фаза на болеста. Од каде дојде хистеријата? Ако сте во право, ако чесно и посветено ја водите оваа земја 13 години, ако можете мирно да застанете зад вашите постапки, зошто не ги слушате граѓаните, зошто јавно не ги преиспитате вашите грешки, не престанете да ги криете одговорните? Зошто, додека градовите на Србија горат, им дозволувате на криминалците да воведат ред, додека вие се радувате, испотени и хистерични под некаков шатор пеејќи четнички песни? За да ѝ покажете на другата Србија, која носи ладно оружје и ги напаѓа граѓаните со него, дека сè е во ред? Зошто има тивка граѓанска војна на улиците? Хистеријата не е власт.
Кога станува збор за култура, актерите, режисерите, писателите… очигледно се казнети затоа што многу пумпаат.
– Навистина убав гест е што актерите се обединија, ги поддржаа студентите преку разни претстави, обезбедија материјална помош и гласно зборуваа пред и по претставите. Секако, учествував во тоа, но се чувствував повеќе како обичен, поразен граѓанин по падот на настрепницата, отколку како актер кој сега треба да каже нешто, да настапи за да ги освести луѓето. Верувам дека истото важи и за моите колеги.
Во Монд видовме поддршка од четириесет реномирани француски театарски уметници за нашите уметници, што апелира до Парламентот на ЕУ да обрне внимание на страшните казни на српските уметници, културни работници и фестивали кои ги поддржаа студентите! Останува на нас, сите уметници на Србија, да се обединиме околу тоа што треба да направиме.
Дали има пресвртница на хоризонтот?
– Оваа влада можеше да предвиди сè освен законите на физиката. Ако направите сценографија, а не употреблив предмет, секако дека ќе имате жртви. Ви е јасно дека половина од новоизградената Србија е сценски сет и дека никој никаде не е безбеден. Освен што се преправаа дека се луди и мислеа дека и ова ќе помине под радарот, конечно наидоа на отпор, а потоа почнаа да го тепаат и да го замолчуваат тој отпор.
Видовден беше пресвртница, барем за мене. Моментот кога ќе престане како бајаги и ќе започне реалноста на автократијата. Не знам за другите граѓани, но секаков вид тепање на луѓе со голи раце се чини дека ве тера да сакате да се браните, а не да бегате. Излетав пред кордонот затоа што претпоставувам дека е само, затоа што не треба да се запише во човечко суштество дека треба да биде роб на безочна влада која, по толку многу неправди, се обидува да ве заплаши, распадне, потисне. Одбивам да живеам во Орвеловата 1984. Можам само
да ја играм.
Дали таа верзија од 1984 година е доста опасна денес во Србија??
– Секако дека е опасна. Бидејќи би било убаво да можевте да се воздржите од тоа да ги нарекувате студентите и граѓаните странски платеници. Ви е јасно дека оваа нација нема поддршка од странци, а добро се сеќавате како изгледаше кога ја имаше. Власта се менуваше брзо и лесно. Затоа, не ги викајте овие сиромашни луѓе дека се под влијание на странски агенции и дека надвор се случува обоена револуција. Очигледно е дека во овој момент само вашиот режим има поддршка од странци, бидејќи толку многу ветени работи сè уште треба да се случат. Значи, ние сме оставени на едната страна, луѓето кои не ве сакаат, и вие, кои имате моќна машина која упорно се обидува да ги натера истите тие луѓе да ве сакаат. Инаку, што ќе ни правите? Ќе апсите, ќе ги оставите гладните без работа, ќе убивате? Каква е користа од земја без својот народ?
Исплашени луѓе?
– Ние сме луѓе кои молчат и ако не треба, не би морале. Луѓе од цела Европа се на улиците во поддршка на палестинскиот народ, кој е заробен, гладен, во урнатини. Го гледаме тоа секој ден и не реагираме. Нашата влада се согласува да биде тивок соучесник во спроведувањето на геноцид врз истиот тој народ преку продажба на оружје.
Како луѓето знаат кому државата извезува оружје? Проблемот е што ние не покажуваме емпатија кон несреќните луѓе во Газа, додека повеќето демократски земји во Европа прават сè за да им помогнат.
Проблемот е што оваа земја, односно оваа влада, не покажува емпатија кон својот народ. А потоа како би покажале емпатија кон другите. А нашите луѓе имаат емпатија, само што и тие ја имаат Палестина на улиците во нивната земја, па Газа не го добива својот ред. И потоа се покажува дека не сме свесни за ужасот што се спроведува врз тие несреќни луѓе, врз децата, дека не знаеме како биле убиени илјада луѓе обидувајќи се да добијат храна, како биле убиени деца што чекале во ред за вода, а Израелските одбранбени сили објаснија дека тоа е „техничка“ грешка.
Вашиот театар со години многу успешно го води Југ Радивојевиќ, режисер кој беше номиниран за таа позиција од една од партиите во владејачката коалиција. До вчера, на чело на Националниот театар беше актерот Светислав Буле Гончиќ, со одлука на владејачката СНС. Денес, актерите на националниот театар го оплакуваат затоа што водеше добра и успешна политика и сите беа многу задоволни од неговата работа…
– Што се однесува до театарот, поточно, куќата на мајка ми, беше објавено дека нема пари. 10 претстави беа отстранети од репертоарот, а од осумте планирани продукции, можеби една или две се уште се планирани. Не сум изненадена, бидејќи во секоја влада, кога треба да се делат пари, министерството за култура доби најмалку, а во ова извлекување, нула. Значи, културата ќе мора да почека малку. На крајот на краиштата, што ни треба во ова некултурно време.
Примерите што ги наведувате се добар доказ дека двајцата споменати менаџери, едниот поранешен, се луѓе кои припаѓаат на властите и добро си ја знаат работата. И тие не се определени според нивната партиска припадност, туку според нивната уметничка припадност. Ако некој човек ги користи своите партиски врски за да реновира театар, да поставува претстави во режија на европски режисери, да чисти сè што останало од претходниот менаџер, тоа е менаџер што треба да се слави. По Небојша Брадиќ, тој е менаџерот што направил најмногу за Белградскиот драмски театар. Денес, ми е чест и да играм во театар што наликува на европски театар.
Буле Гончиќ го направи истото, тој направи театар од црна дупка, во која се оди со големо задоволство. И зошто да ги обвинуваме тие луѓе поради нивната политичка ориентација, ако сè правеле чесно и во корист на театарот?
Не за нив, но тие се апсолутно ретки исклучоци од однесувањето на луѓето на власт.
Однесувањето на властите е видливо во моментот кога ќе излезете на улица. Видете како изгледа градот. Поставивте неколку шатори, бункери… што? Тие ги исцртаа границите. Освоени територии како во Ризик. Ставете некои луѓе таму кои се опасни по живот ако некој се приближи до вашиот имот наречен Ќациленд. Ја пониживте полицијата до крајни граници. Тие стојат таму и ја чуваат церадата каде што седат или се забавуваат некои луѓе кои лесно би можеле да стигнат до апс. Целиот центар на градот смрди на канализација. Дупка по дупка, копате, сечете… веќе не знаете ни што правите. Сè изгледа како Готам Сити. Ги поделивте луѓето на „благодарам за вашата поддршка“ и „цркни каластуро“, напишано на ваше име. Дали има некој нормален околу вас да ви каже да престанете?! Тој не може ништо да наметне, тоа не е нормално. Конечно, им го испраќам мојот длабок поклон на студентите и граѓаните на блокадите. Сега влегуваш на сцената, а јас со задоволство ќе бидам дел од твојот ансамбл.
