Сталин ја замислувал Балканската федрација како начин да го намали значењето на Туито и Југославија, сметаат некои аналитичари. Но, најпрвин го „пацифизирал“ угледниот светски револуционер Димитров
ГОРАН КАРОВ
Како што се приближуваше моментот на одржување на Париската мировна конференција зи потребата Бугарија да го потпише Мировниот договор потпишување мировен договор и на тој начин да стане суверена држава со право на склучување на договори со други држави повторно се туркаше идејата за балканската федерација. Тито и Димитров се состана во Москва на 5 Јуни 1946 година, и се согласија да започнат преговори штом федерација е можна. За разлика од пред повеќе од една година, Сталин ги охрабри овој пат нивните намери, велејќи: дали двете обединети држави на Балканот ќе играат важна улога. Тиото повторно зборуваше за овие планови во текот на погребот на еден советски политичар – Михаил Калинин 7-ти јуни 1946 година. Потоа тие се согласија дека договорот за Федерацијата треба да се решаваат по бугарското потпишување на договорот за мир во почетокот на 1947 година (кој стапи во сила на 15 септември 1947).
Чекор поблиску до овие планови беше разработувањето на Бледскиот договор од 1 август 1947 година. Потоа Димитров во дно интервју истакнал: „Ние ќе ја направиме федерацијата подобра од Русите, затоа што имаме повисоко ниво, пообразовани сме … ”
Кога Сталин од Димитров научил за она што било дискутирано во Блед, на12 август1947 година на Тито и Димитров им испратил телеграма со строги прекори – „за вашите планови не сте го известил советското раководство“ . Сталин даде посебно внимание на фактот дека договорот се утврдува пред потпишувањето на мировниот договор во Париз во Бугарија и кој ја предизвика на Запад, да се зголеми своето воено присуство во Грција и Турција. Без оглед на советскиот критики, Тито потпишува договор со Димитров во Евксиноград на 27 ноември 1947 година, но сепак ги потврди советскиот забелешки дека договорот е ограничен на дваесет години.
Бугарската функционерка Цола Драгојчева тврди дека југословенското раководство после потпишувањето на Бледскиот проткол започнало да одуговлечува во темпото на создавање на федерација, а таа тврдеше дури дека тоа отворено одолговлекување на прашањето значело и откажување од идејата. Во прилог на оваа идеја, повикувајќи се на писмото на Централниот комитет на Комунистичката партија на Југославија Димитров од 14 март 1948: „Ние сме биле информирани дека некои од вашите претставници зборуваше дека за 2-3 месеци ќе се дојде до федерација меѓу Југославија и Бугарија. ЦК КПЈ смета дека за премногу рано да се зборува за Федерацијата. ”
Светозар Вукмановиќ ја потсетува неа дека Димитров во споменатото интервју, дадено во воз а за ден запаен медиум дла изјава која не му се допаднала ниту на талин, ниту на Тито. Говорел за тоа истата ќе ги опфати и Источна и Југоисточна Европа, која ќе ги вклучува Унгарија, Чехословачка и Полска, на прашањето дали другите земји ќе имаат можност да бидат на своите членови. Димитров е во рамките на мислење дека федерацијата со Југославија би можел наскоро да се формира, тој одговорил:
„Прашањето на федерацијата за нас е предвремено прашање. Ова не е на дневен ред сега, и затоа ова прашање не беше дискутирано на нашата конференција. Кога прашањето е зрело, и таа нужно ќе созрее, тогаш нашите народи, национална демократија – Романија, Бугарија, Југославија, Албанија, Чешка, Полска, Унгарија и Грција ќе се ослободат. Тие се оние кои ќе го решат тоа што ќе биде: федерација или конфедерација, и кога и како ќе се формира. Можам да кажам дека она што нашите народи го прават сега во голема мера го олеснува решавањето на ова прашање во иднина … “.
Сталин знаел дека таквите изјави се однесуваат во корист на Британците и Американците и бил лут поради тоа што Советскиот Сојуз не прашувал ништо за тоа. Прво, на „Правда“ и нареди оваа изјава ја оцени како „проблематична и невнимателни”, а потоа и во почетокот на февруари наречал Тито и Димитров во Москва да дојдат и меѓу себе да ги рсчистат ситуацијата и во иднина да работат во коресподенција со СССР.
Димитров одговорил на поканата и пристигнал во Москва на 9 февруари1948 година, а Тито, наместо да одат, на 8 февруари, испратил делегација составена од Милован Ѓилас, Едвард Кардељ и Владимир Бакариќ. Средбата се одржала на 10 февруари вечерта. Сталин го критикуваше протоколот од Блед, интервјуто на Димитров, односите меѓу Југославија и Албанија и случувањата во Грција. За Блед истакнал дека југословенска и бугарска влада си дозволиле во надворешната политика потези кои се случиле без согласност на Советскиот Сојуз. Димитрова бил понижен заради интервјуто и бил спореден со „старат баба кој мисли дека знае се'” и „дека тој не е консомоллец кој може дасе истрча така” Иако главно го критикувал Димитрова, според Кардељ, на тој начин индиректно ја критикуваше и КПЈ и нејзиното раководство. Сталин знаел дека на Тито не може да му пријде со закани и уцени (тој ужива голема поддршка дома, но и во странство, што се покаќалосо неодамнешна посета на Чехословачка, Полска и Романија и насекаде бил пречекан со ентузијазам на локалното население. Додека кон Димитров го имал горенаведениот пристап. Иако Димитров беше револуционер и светски познатиот херој од Лајпцигтој не уживал толку многу голема поддршка во раководството на војата партија. Тоа е причината зошто Сталин постапил строго скон него, со цел да го принудат да бидат послушен на Кремл. Како гаранција дека таквите ситуации нема да се случуваат без претходна консултација, Сталин и Димитров ама и Кардељ ги ставил пред свршен чин. Им било кажано да потпишат билатерални договори со Советскиот Сојуз, врз основа на кој се откажуваат од независна надворешна политика и се посветена на иднината на своите земји, додека за сите „важни меѓународни прашања ќе треба да се консултираат со Москва” Сталин, сепак, ја поддржл југословенската- бугарска Царинската унија и Федерацијата, но по својот модел, а не во југословенскиот. Тој остро се спротивставил на планот на Димитров и Романија да се приклучува кон царинската унија со Бугарија, бидејќи имал свои, други планови тука. Балканската Федерација беше виден само меѓу Југославија, Бугарија, а потоа и Албанија. Според некои Салин ја сметал идејата за Федерацијата еден вид на тројански коњ, за потоа да го потисне Тито и Централен комитет”, и преку Бугарија да ја потчини Југославија како најсилен фактор во овој дел од Европа “.
(продолжува)
