Владимир Назор, тогашниот шеф на хрватската држава. Наскоро ги смени воведни стихови од една од неговите најмоќни воени песни. “Со Тито и Сталин, двајца херојски синпви” стана само „Со Маршал Тито, херојскиот син …”
ТВРТКО ЈАКОВИНА
Мирослав Крлежа во Загреб одеднаш се врати на 28 јуни 1948 година од Дубровник. Тоа беше олеснување за него, бидејќи сомнежите во Сталин биле со години предвремени. „Мислата која на Комунистичката партија на Југославија и даде сила, инспирација, кои придонесе Партијата да не сопре, знамето кое ја пренесе низ луњи, беше ленинистичката револуционерната политика, што на крајот и побдите врз основа на брилијантен политичка стратегија на Сталин …”, напиша Крлежа во името на Југословенската академија на науките и уметностите до Тито. Независноста на режимот не значеше одрекување не само на комунизмот – тоа никогаш не беше опција – туку и од Сталин. Сè што требаше да се направи за да се докаже независна позиција, се направи, но критиките на Сталин дојдоа неколку месеци подоцна.
Кон крајот на јуни во Москва имаше подготвителен состанок за Дунавската конференцијата, што требаше да почне во Белград тоа лето. Дипломат Алеш Беблер беше на чело на делегацијата и на 29 јуни на состанокот дојде со „Правда“ во рацете ладе на насловната беше објавен текстот на Резолуцијата. „Дали го читавте денешниот број на весникот”, го прашал Андреј Вишински, заменик министер за надворешни работи на СССР, на што Беблер одговорил „Да, го читав, и мислам да речам дека тоа е најлошиот број на ’Правда’ што воопшто сум го прочитал”, изговорил југословенска пратеник, по што седницата била прекината. Требаше малку време, за да дојде до помирување со промена која веќе станала длабоко уверување, за да се отфрли она што до вчера беше несомнен факт, за да се остане со власт која беше сама. “Ние сме сами. Ако, секогаш сме биле сами…како даб, која стои во оамен на ливадата … “, пишува Владимир Назор, тогашниот шеф на хрватската држава. Наскоро ги смени воведни стихови од една од неговите најмоќни воени песни. “Со Тито и Сталин, двајца херојски синпви” стана само „Со Маршал Тито, херојскиот син …” Со американска помош која политички ја дефинирана од страна на познатиот Џорџ Кенан, задачата беше полесна. „За да се задржите на површината”, беше објавен принципот што САД го почитуваше до 1989 година.
Објавувањето на Резолуција од ЈНА направи полу-воена армија. Да се остави армијата беше во тоа време како предавство, па Душан Биланџиќ во тоа време остана во ровови крај Драва со еден полк цела година. Резолуцијата на ИБ ја засилуваше улогата на тајните служби и отвори простор за голем полициски терор во југословенското општество. Во атмосфера на сомнеж, извлекување на најлошите карактерни осбини, сето тоа се зголемува во состојба на неизвесност, на провокација, страв кога сите се против Југославија, згора со прашањето зошто Тито е обвинет од сите, од Мао Це Тунг до Палмиро Тољати. Резолуција и последователниот развој им овозможи на малите земји од Југоисточна Европа да се претвора во независен фактор на меѓународната сцена. Тоа беше над реалните можности, но во време на Студената војна ова гарантираше дека малите играат и големи ролни. Ваквата промена ја следеше Вашингтон, среќен што се случи чудо, кое гарантира дека стратешки јужен дел на Европа стана побезбеден за Западот, додека во источниот дел на Европа се вметна црвот на раздорот
„неодамна беше годишнина од смртта на другарот Сталин (65 гоини – н.з.). Во целиот социјалистички еволутивен свет (миротворците се нешто друго), неговото име не се спомнува ниту малку. Sic transit…„Кога некој е мртов, тогаш тоа е вистина. Кој знае како да биде кога од тој настан ќе не делат 100 години. Ќе бидат тогаш издадени значкисо нговиот лик или ќе се идадат пригодни марки. Името во учебниците е единствениот постојан облик на неговиот смртен гроб, колку да можат идните генерации да можат да ја споменуваат неговата госпоѓа мајка!“. Ова го пишувал Јосип Хорбат на Славко Батушиќ во март 1963 година. Сталин, пак, во многу специфичен начин се врати во живот, а не само преку помнење на неверниците. Филмот „Смртта на Сталин” на Армандо Јанучи е забранет за малолетници оваа година во Русија. Наследниците на Маршал Жуков жалеа зошто големиот водач е прикажан како карикатура, но главниот проблем не е носталгијата за Сталин или идеологија што тој ја застапуваше, туку шегата со некој кој воспоставил империја. Неверниците сè уште снимаат филмови.
Во сите земји од поранешниот Варшавскиот воен блок во 1948 година, Југославија можела да смета за почеток на вистинско замрзнување на односите. Чистката на „титоистите” во Источна Европа значеше отстранување на сите оние кои имаа иницијатива или можеа да ја загрозат доминацијата на Советскиот Сојуз. Оттогаш, како што напишал Џон Луис Гадис, „комунистичкиот свет никогаш повторно не беше ист”. Од побожните следбеници, Југословените станаа шизматици. Планот на Сталин не беше да ја изгуби Југославија, но потоа, додека се надеваше дека ќе го најде лојалниот комунист кој ќе го уништи титоистичката клика, ја искористи ситуацијата за да ги исчисти титоистите во Источна Европа. Процесот целосно ја уништи надежта дека Москва ќе донесе било што освен мраз, не само на Истокот, туку и со текот на времето и меѓу комунистите на Западот. Титоистите кои беа „во орманот“ се појавуваа од време на време во различни источноевропски земји. Советската империја и се наметна на Источна Европа и се потпираше на идеологијата и силата, а потоа само на силата. За последен пат, титоистите од плакарот излегоа во 1989 година, кога процесот на еманципација стана незапирлив. Тогаш беше возможно да се наплатат неопходно да се исплаќаат резултатите од она што беше поставено во 1948 година, но СФРЈ се распадна одвнатре.
(продолжува)
