Резолуцијата на Информбирото значела крја на идејата за Балканска федсерација односно југословенско-бугарска унија. И не е чудо што таа пропаѓа на едне самит на комуинистичките партии, бидејтаа како идеја е дел од активностите на Коминтерната пред Втората светска војна!
Младата македонска држава се нашла вопколена со непријателски земји после 1948 година. Со една од нив – Народна Република Бугарија била во посебна релација, во однос на плановите за основање на Балканската федерација. Овој проект бил директен повод Сталин да ја скова Резолуцијата на Информбирото во која се напаѓа Тито и југословенските комунисти. Јасно, од тактички причлини потоа се подржува идејата за „Независна Македонија“, практично оживување на наводно Големата Македонија!
Авторот на фељтонот во Глобус за 70-те години од Титовото „не“ инаку е ментор на дипломската работа на Горан Коровкој ги разгледува македонско –бугарските односи во овој период. Пренесуваме оддели делови.
Најрпвин како се дошло до идејата за Балканската федерација? Првиот плановите за формирање на Балканска федерација се од последните две години на Втората светска војна. Имено, тогаш заживувеала идејата за создавање на една балканска федерација или заедничко југословенско-бугарската државна унија. Оваа идеја е во различни модификации, користејќи ги своите корени од средината на 19 век. Во периодот меѓу двете светски војни, оваа политика ја популаризираше Комунистичката партија на Балканот, имајќи ги предвид нејзините цели за „Балканската комунистичка федерација”. Откако Коминтерната е растурена во мај 1943 година, зад идејата за федерација останае дел од политиките на Комунистичката партија на Југославија и на Бугарската работничка партија (комунисти). Одобрение за формирање на федерација дал Сталин, Тито за време на неговата посета на Москва во есента 1944 година со делегацијата разговараел за 150 различни иницијативи па и за иницијатива за федерација: може да се смета дека таа е лансирана (реобновена) во почетокот на ноември 1944 година, а првите контакти околу тоа е по воспоставувањето на нови односи меѓу КПЈ и бугарската Работничка партија.
Размената на проекти за иднината федерација одела во релација меѓу Националниот комитет за ослободување на Југославија и бугарската влада на Патриотски фронт. Накусо, преговорите кои започнале на крајот од 1944 година, но веднаш во почетокот, како и после тоа, запнале кај некои основни прашања во структурата на идната држава, како и кај решавањето на статусот на Пиринска Македонија.
Дали идната Федерација би имала две „републики“ (Југославија и Бугарија) или би имала седум такви единици? За плуралистички концепт се залагала Југославија, во согласност со федералната структура на Југославија основана на Второто заседание на АВНОЈ во 1943 година. Бугарската страна инсистирала на дуалистички концепт на федерација, плашејќи се од југословенска нумеричка супериорност во Федерацијата, односно дека Бугарите би си го симнале својот статус во таа држава).
Првите нацрти од двете влади биле објавени во ноември и декември 1944 година. Едвард Кардељ, како шеф на југословенската делегација, бил во посета на Бугарија, меѓу 22-24 декември 1944 година, при што нормално се разгледувале некои проекти (договори) околу Федерацијата. Планот бил нешто во таа насока да се потшпише на 1 јануари 1945 Според она што го напишал Кардељ во своите мемоари, на 23 декември во Софија тој му напишал на Тито дека официјален предлог на Софија околу Федерацијата е да се потпише договор за меѓусебна помош. Покрај тоа се истаклнува дека дизајните се разликувале по неколку точки. Југословенската предлог за структура на федерацијата била дека ДФ Југославија и Бугарија се обединети во „една федерална држава, која ќе се состои од седум федерални единици: Бугарија, Србија, Хрватска,Словенија, Македонија, Црна Гора и Босна и Херцеговина, кои ќе претставуваат единствена царинска територија”. Втората точка е главно поврзани со царинските давачки, автономија во внатрешното управување на републиките, ко и за формирање на формирање на заеднички аминнистративни тела. Третата точка е условена формирање на заедничка бугарско-југословенска комисија со седиште во Белград, со задача да подготви проект за Уставот на идната федерација.
Од друга страна, бугарскиот предлог беше прочитана на владите на Бугарија и Југославија сда има како пристап обединување на Јужните Словени по формат кој би бил двоен, како кај Австро-Унгарија. Тие истакнувале дека е незамисливо дека Бугарија, како земја со стара традиција, да е еднаква на некои југословенски републики, кои, според нивното толкување, никогаш немале било каква форма на независност до 1945 година (ова секако важи и за Македонија!). Кардељ тврдел дека со тој договор Југославија само би ја признала Бугарија како сојузник, со би со избриѓшала позоицијата на Бугарија како поразена земја, а би се деградирала позицијата на „на Југославија како победник”, настрана што тоа би имало непријатнмости во однос на внатрешните односи во Југославија (тука е пак Македонија).
Кардељ заклучува: „Со еден збор, текстот на овој договор е толку неточен што сè уште е далеку од обединување. Бугарите ќе донесе корист за нас штета на надворешната политика.”
Сепак, се знае дека Кардељ бил против создавање на каква било федерација со Бугарија или Албанија, верувајќи дека како крајно сиромашни и нестабилни земји, на Југославија би и создале нови проблеми (Кардељ, 1980, 103; Пирјевец, 2012, 241).
Официјалното име на комисијата била „Комисија на јужнословенско единство”, и за таа тема пишува и Лазар Мојсов (Л. Мојсов, 1979, 213- 214; Драгишиќ, 2007, 61). и смнета дека идната држава би се викала Федерацијата на Јужните Словени. Бугарскиот предлог, по него не водел грижа за тоа дали Бугарија во Федерацијата ќе биде рамна на Србија, што одговара на големината туку сака да е како пандан на Југославија како целина Остатокот од нацрт -предлог да се создаде заедничка комисија да подготви устав и заеднички административна комора генерално бил сличен на југословенската.
Што се однесува до статусот на Пиринска Македонија, бугарскиот предлог беше Македонија (во рамките на Демократска Федеративна Југославија да може да нашрави соединување на Пиринска, но за возврат Бугарија да ги добие деловите кои и се одземени после Првата светска војна (Цариброд, односно денешен Димитровград и Босилеград). Бугарскиот предлог е услов размена на територии да се врши по формирањето на федерацијата, додека југословенскиот став билч дека прашањето за размена на територии, воопшто не треба да се стави во контекст на формирањето на федерацијата, и дека тоа ќе се реши без оглед на тоа дали ќе има некаква федерација или не.
Јјугословенската делегација што ја посетила Москва кон крајот на јануари 1945 година, сакала даго чуе советски став за федерацијата. Сталин очевидно во меѓувреме се премисли и рекол дека се уште не дојден вистинскиот момент за формирање на федерација, и дека наместо тоа отпрвин да се пријде на договорот со проектот за изградба на политичката, воената и економска соработка. Кон таков проект пришол со работа Моша Пијаде кој не предвидувал со ниту една ставка не предвидувал создавање на Балканска федерација. Неговиот проект не понуди л ниту конкретно решение на прашањето за Пирине Македонија и териториите што и припаѓале на Кралството на СХС од 1919 година. Со текстот на договорот се согласијл во иомето на сојузниците на 27 јануари 1946 година и британски претставник во Софија, сер Хјустон Бопсвал, кој бил противник на поднесена на 26 јануари против обидите за формирање на Федерација, како и против иницијативите Пирин да се спои со Вардарска Македонија.
Во извештајот за Тито на 17 февруари, Пијаде го објасни влијанието на меѓународните околности, поради што сега не е возможно основањето на федерацијата. После тоа, на барање на советската влада во крајот на февруари 1945 година, понатамошни преговори прекината на неодредено време. Бидејќи овие реакции западни сојузници, Иво Банац Книга Со Сталин против Тито заклучи дека идејата за југословенско-бугарската федерација на тој момент бил мртов
Токму по ова прашање потоа ќе се води дека Сталин ја држел оваа фиока за да може преку неа да ги критикува своите големи ривали во комунистичката заедница – Тито и Димитров.
(продолжува)
