Твртко Јаковина е ментор на дипломска работа на свој студент кој се допира и до ситуацијата во 1948 година кога се прекинува брутално идејата за Балканска федерација. Пренесуваме делови од неа
ГОРАН КОРОВ
Советските лидерски позиции беа во спротивно на желбите на југословенската и бугарската влада за организација на Балканската федерација, Сталин повече се грижл за судбината на Албанија. Советите до 1948 година немаа премногу влијание. Затоа Тито во федерацијата, освен Бугарија ја гледал и Албанија сп цел да се привлечат и други на Балканотза да се создаде голема социјалистичка држава,каква би имало на пример и во други делови на континентот како на пример Централна Европска Народна Република.
Федерацијата со Бугарија ќе го решила македонското прашање. Со овој потег, кога требало да се земат предвид потенцијалната победа на грчките партизани во граѓанска војна, ќе бидат обединети сите три дела на Македонија (Вардарска, Пирин и Егејска). Тито на почетокот на граѓанската војна безрезервно верувал во победа на комунистите, и тие се во голема мера затоа и поддржани. Сепак, Британците цврсто одлучиле да го задржат своето влијание во Грција, во која тие имале и премолчено одобрување од Сталин. Сталин одржал „процентуален договор” што Черчил го предложи на Московската конференција на 9 октомври 1944 година. Според него, на Западот му припаѓало 90 отстотно влијание и Сталин тогаш се сложил.
Пристапувањето на Албанија на балканска федерација се сметал за завршена работа, со оглед на крајот на војната. На овој начин, беше во голема мера сопрна идејата за евентуален сепаратизам на албанското мнозинство во Косово и Западна Makedoniji.Во знак на дипломатска поддршка на новата влада на Енвер Хоџа во Тирана, владата на Југославија, на 28 април 1945 година, ја признала и воспоставила дипломатски односи. На 10 јули 1946 година во Тирана беше потпишан договор за пријателство и заемна помош меѓу Југославија и Албанија.
Сталин го подржувал потесното приближување на Бугарија, Југославија и Албанија на патот кон формирањето на федерацијата, па овие три земји продолжиле да развиваат економска, културна и политичка соработка.
Прашањто на Пиринска Македонија било камен на сопнување меѓу Југославија и Бугарија уште во процесот на воспоставување на односи на крајот на Втората светска војна. Југословенското раководство експлицитно се залагало за спојување на Пиринска Македонија и НР Македонија, што било голем предизвик за политичките лидери на Бугарија. Сепак, Бугарите биле свесни дека тие ќе треба да се направи одредени отстапки во Пиринска Македонија, ако тие сакаат да ги подобрат односите со Југославија (чии области претходно ги беа окупирале). Првиот значаен чекор со кој започна справувањето со прашања околу Пирин Македонија беше усвојувањето на резолуцијата на Централниот комитет на Бугарската работничка партија (к) на својата десетта седница на проширениот пленум од 9-ти до 10 август 1946.
Владимир Поптомов, еден од истакнатите Пиринци, во делот на партиската конференција во Горна Џумаја, во крајот на февруари 1946 година, ја поддржал резолуцијата за статусот на НР Македонија во Југославија. Прашањето на унија со Егејска Македонија, според него, нема основа заради силните британските интереси во Грција. Во тој момент, ја отфрлил можноста за обединување на Пиринска Македонија со Народна Република Македонија. Неговиот став бил објаснет со фактот дека тој потег ќе ја загрози позицијата на бугарското лидерство, односно дека бугарската реакција и опозицијата ќе добие со тоа аргумент за силен напад на владиниот фронт.
Поптимов верувал дека тој и неговите приврзаници лесно ќе го подготват локалното население во Пиринска Македонија но проблем била пошироката бугарска јавносѕ, па конечлните цели за федерацијата или унијата на Пиринска и Вардарска Македонија не е откривано. Псвен за најтесен круг на партиските лидери. Голем број на членови на Отечествениот фронт се противиле на каква било промена на државните граници, особено во корист на Југославија.
Митко Зафировски, еден од југословенските претставници во Софија, вели во извештајот од јули 1946 година дека „прелиминарнарните одлуки за макеоднското прашање се судираат со великобугаризмот кој има длабоки корени“. Зафировски, меѓу другото, во еден документ од мај 1946 година наведува дека кај населението растат симпатиите кон НР Македонија Тој ја опиша таа ситуација така што вели дека населнието во НРМ гледа како кон Пиомонт, точка на обединување и дека тоа се смета како „неопходна потреба” На ист начин на ставовите на населението од Пиринска Македонија говори и Лазар Колишевски на Првиот конгрес на Националниот фронт на Македонија, одржана на 2. и 3 август 1946 година:
„Желбата на нашиот народ од Пиринска Македонија да се приклучи на НР Македонија е очигледен факт и се повеќе се манифестира од ден на ден. Ние сме убедени дека релевантните фактори на Татковинската фронт види овој факт и дека нашиот народ од Пиринска Македонија им овозможат на оние услови на слободен национален развој, која има бугарско национално малцинство во Југославија. Се надеваме дека домашната влада ќе го воведе македонскиот јазик и македонската историја во наставата и нема да го попречува слободното создавање на македонските национални антифашистички демократски организации во рамките на ДФ. Ова овозможување и остварување на правата на македонскиот народ од Пиринска Македонија може да го зајакне ДФ и врските меѓу Југославија и домашна Бугарија. Различни теории на некои од нашите пријатели во DF Бугарија дека нашите луѓе во Пиринска Македонија веќе се асимилирани, не можат да издржат критики. Јас не може да се избрише овој национално чувство, а не мал дел од Македонците, ниту борбата за национално ослободување и обединување на целиот македонски народ спроведена децении на македонскиот народ и на Пиринска Македонија.”
Јасно е дека во тој миг не се гледало разидувањето меѓу југиословенските и советските комунисти и рушењето на сите политички планови за Балканот како една голема федеративна држава.
(продолжува)
